آنچه این روزها به عنوان اصلاح الگوی مصرف زبانزد محافل اقتصادی و رسانههاست، همان چیزی است که ۱۴۰۰ سال پیش در رفتار و گفتار معصومین (ع) با عنوان «قناعت» وجود داشته و روایات و احادیث بسیاری در این زمینه برای من و شما به جای مانده است. به راستی که «قناعت» یکی از زیباترین ویژگیهای زندگی معصومین (ع) بوده است، خصلتی که اگر در زندگی خود نهادینه کنیم، از برکات معجزهآمیز آن بهرهمند خواهیم شد و فقر را برای همیشه ریشهکن خواهیم کرد.
یک ماجرای واقعی
هنوز ماه به نیمه نرسیده بود که حس میکرد باید با احتیاطتر خرج کند. همه پولهایش ته کشیده بودند و تنها مقدار اندکی برایش باقی مانده بود. اینقدر عاقل بود که بداند اگر این میزان را هم از دست بدهد، تا آخر ماه دستش به جایی بند نخواهد بود و چارهای نخواهد داشت جز اینکه دست به حقوق ماه بعدش برده و مساعده بگیرد یا قرض کند. شب میهمان بودند و باید به خانه باجناقش میرفتند. باجناقش هم کارمندی در ردههای خودش بود، اما ظاهراً وضع مالیاش بهتر از او بود. شب که شد اهل و عیال را برداشت و راهی منزل باجناق شد. شام که خوردند همه دور هم نشستند و شروع کردند به گپ زدنهای خانوادگی. آنطور که باجناق و خواهرزنش تعریف میکردند به راحتی از عهده هزینهها برمیآمدند و اتفاقاً پساندازی هم برای روز مبادا داشتند، ضمن اینکه سفرهایشان هم سر جای خودش بود و زندگی قابل قبولی داشتند. مدتها بود که میخواست راز این زندگی خوب را از باجناقش بپرسد ولی فرصت نمیشد. حرفها که گل انداخت از راز پولدار شدن باجناقش پرسید. اما باجناقش گفت: آنطور که دیگران تصور میکنند او آدم پولداری نیست، در قرعهکشی بانکها هم برنده نشده و خرید و فروش سکه و دلار هم نمیکند. او «قناعت» را رمز و راز زندگی آرام و بیدغدغهاش عنوان کرد و گفت که با یک مدیریت مالی مبتنی بر قناعت و صرفهجویی توانسته بر مسائل اقتصادیاش غلبه کند. او آن شب تمام تجربیاتش را در این زمینه در اختیار باجناقش قرار داد و برای او توضیح داد که زندگی مبتنی بر قناعت چگونه باید باشد. او گفت که زندگی مبتنی بر قناعت و مدیریت مالی را جایگزین جیب خالی و پز عالی کرده است!
قناعت ثروتی بزرگ است
معصومین (ع) از قناعت به عنوان یک ثروت بزرگ یاد میکنند. در این زمینه رسول خدا (ص) میفرماید: «کسی که به روزی خدا قانع باشد از توانگرترین مردم است.» ایشان در ادامه مسلمانان را به قناعت و سادهزیستی سفارش کرده و میفرمایند: «خوشا به حال کسی که به دین اسلام هدایت یافته و عیش کفافی (دارایی در حد نیاز و آبرومندی) دارد و سادهزیست و قانع است.» حضرت علی (ع) نیز میفرماید: «گنجی بینیازکنندهتر از قناعت نیست.» همچنین به فرموده امام صادق (ع): «قناعت به آنچه به آدمی عطا شده ثروت بزرگتر است.» ایشان همچنین سفارش میکنند: «به آنچه خدا روزیت کرده قناعت کن و نگاهت جز به مال خودت نباشد و چیزی را که بدان نمیرسی آرزو نکن، زیرا آن که قناعت پیشه کند سیر شود و کسی که قناعت نکند سیر نگردد.»
بقای نعمت، بینیازی و آسایش و راحتی، برخی از آثار و برکات قناعت است که معصومین (ع) برشمردهاند. امام کاظم (ع) میفرماید: «هرکس میانهروی و قناعت پیشه کند نعمت برایش پایدار ماند.»
همچنین به فرموده امیرمؤمنان (ع): «خدای سبحان ثروت و بینیازی را در قناعت قرار داده است.» ایشان در کلام دیگری میفرمایند: «هرکس به اندازه نیاز بسنده کند آسایش و راحتی منظم دارد.»
تمام این سفارشات معصومین (ع) به ما گوشزد میکند که با قناعت یا به تعبیر امروزی مصرف صحیح و مدیریت مالی میتوانیم یک زندگی آرام و بدون دغدغه داشته باشیم، پس چه خوب است رفتار و کردار و گفتار الگوی دینیمان را در زندگی به کار گیریم و از مواهب آن بهرهمند شویم.