«پیرو فروچی (Piero Ferrucci)» روان درمانگر و فیلسوف ایتالیایی میگوید: «ما انسانها، به سمت عصر یخبندان قلبها میرویم.» عصری که انسانها نسبت به یکدیگر سرد و بیاعتنا میشوند. جایگزین شدن تکنولوژیهایی از قبیل: تلفن همراه و ایمیل برای ارتباط با یکدیگر، به جای ارتباطات رودررو، نشان دهنده «سرد شدن انسانها» است. تلاش انسانها برای کسب پول و قدرت به ارزشهایی که سالها به آیینها و مذهبها حیات بخشیده است، صدمه میزند. مهربانی خصلتی است که میتواند ناجی ما باشد... من معتقدم اگر فکر کردن را کنار بگذاریم، روشن است که بقای ما انسانها، بستگی به کارها و مهربانی دیگران دارد. درست از لحظه تولدمان، تحت حمایت و محبت والدینمان هستیم و بعد در زندگی زمانی که از بیماری و سالخوردگی رنج میبریم، باز هم متکی به مهربانی دیگران هستیم. وی خاطرنشان میکند مهربان بودن یک روش زندگی است که شادی را برای فرد و همچنین کسانی که مسبب آن هستند، به ارمغان میآورد. دریافت مهربانی از جانب دیگران تأثیرات خوبی روی ما میگذارد. به زمانی که فردی به شما محبتی کرده، چه کوچک و چه بزرگ، فکر کنید. مثلاً رهگذری شما را برای پیدا کردن مقصدتان راهنمایی میکند یا غریبهای برای نجات شما جان خود را به خطر میاندازد. عمل آنها چه تأثیری روی شما میگذارد؟ مهربانی کردن نیز تأثیرات خوبی همچون دریافت آن دارد. تأثیر حقیقی مهربانی، مهربان بودن است. شاید مهربانی بیش از هر عامل دیگر به زندگی ما معنا و ارزش میبخشد، توان ما را برای مقابله با مشکلات و سختیها بالا میبرد و سبب میشود احساس خوبی در مورد خودمان داشته باشیم.
موفقیت بس است، مهربان باشیم!
دیوید آور در کتاب «سواد اکولوژیک» میگوید: «واقعیت این است که سیاره ما به افراد موفق بیشتری نیاز ندارد و آنچه به شدت به آن نیاز دارد، افراد کوشا در راه صلح، تلاشگرانی در راه بهبودی، یاری دهندگان برای بازسازی ویرانیها، قصهگوها و افراد عاشق از هر نوع است. سیاره ما نیاز به مردمی دارد که با شجاعت اخلاقی مشتاق باشند تا در نبردی برای تبدیل جهان به مکانی قابل سکونت و انسانی شرکت کنند و این ویژگیها رابطه اندکی دارد با آنچه امروز «موفقیت» تعریف میشود.»
مهربانی بنیانی برای وجود بشریت است. انسانها تنها پستاندارانی هستند که طول دوره بارداری آنها طولانی است. در طول دوره جنینی تحت حمایت مادر و پس از متولد شدن و در طول زندگی نیز از جانب والدین و اطرافیان مورد حمایت و مهربانی قرار میگیرند، در حالی که سایر مخلوقات مدت زمان کوتاهی پس از متولد شدن میتوانند به حمایت والدینشان تکیه کنند. بنابراین مهربانی با ساختار DNA ما انسانها پیوند خورده است. «ضعف جهان غرب بیاعتنایی و تنهایی است. آنجا گرسنگی برای نان، عشق، مهربانی و از خودگذشتگی وجود دارد و این بزرگترین فقری است که انسانها از آن رنج میبرند» (مادر ترزا). تحقیقات نشان میدهد مهربانی کردن به طرزی باور نکردنی میتواند به طرق مختلفی از جمله بالا بردن حس وابستگی متقابل و همکاری، اعتماد به نفس، احساس مفید بودن و خوشبینی، سبب شادی بیشتر فرد شود. علاوه بر این موارد مهمتری مانند با دیگران بودن، قدردانی و حق شناسی را خلق میکند که همگی هنگام احساس نیاز داشتن به آنها ارزشمند است.
به دیگران صدمه نزن، همین!
«مهربانی زبانی است که ناشنوایان قادر به شنیدن و نابینایان قادر به دیدن آن هستند» (مارک توین). آرامش جهان زمانی محقق میشود که وجدان بشریت به آن سوی ترس و انزجار قدم بگذارد. مهربانی مستلزم انجام دادن کار سختی نیست بلکه از عمل ساده «صدمه نزدن به دیگران» نشئت میگیرد. مهربانی با قضاوت کمتر آمیخته است.
ممکن است بپرسید آیا باید اجازه دهیم دیگران غیرمنصفانه با ما رفتار کنند؟ خیر، به هیچ وجه ولی نیازی هم نیست که با همه توانتان تلافی کنید. منظورم این نیست که پخمه و توسری خور باشید بلکه شما را ترغیب میکنم از تجربیاتتان درس بگیرید. برخی افراد گمان میکنند مهربان بودن نشانه ضعف است و سبب سوء استفاده دیگران میشود، اما مشخص کردن مرز مهربان بودن و پخمه بودن مهم است. شما میتوانید در عین مهربانی، فردی محکم نیز باشید تا دیگران از محبت شما سوءاستفاده نکنند. «در زندگی بشر سه چیز اهمیت دارد: اول مهربانی، دوم مهربانی و سوم مهربانی» (هنری جیمز). مهربانی فواید بیشماری از جمله شادمانی بیشتر و سلامت قلبی دارد. سرعت فرآیند پیری را کاهش میدهد و با بهبود روابط انسانی، به طور غیرمستقیم سبب سلامتی بیشتر شما میشود. ماسارو ایموتو، نویسنده ژاپنی با انجام دادن آزمایشاتی، تأثیر کلمات، دعا و موزیک را روی ساختار کریستالی آب مورد بررسی قرار داد. او متوجه شد، زمانی که کلمات توأم با «مهربانی» و «عشق» به آب خوانده میشود، مولکولهای آب ساختار کریستالی منظم و زیباتری را در مقایسه با زمانی که کلمات توأم با «تنفر» و «عصبانیت» خوانده میشود، تشکیل میدهند. از آنجا که تقریباً ۷۰ درصد بدن ما را آب تشکیل میدهد، مهربانی تأثیر مستقیمی روی سلامتی ما دارد.
مهربانی را با خودتان شروع کنید
مهربانی را با خودتان شروع کنید، به این معنا که با خودتان همانگونه رفتار کنید که با دیگران رفتار میکنید. امام حسن (ع) فرمودند: «صاحب الناس مثل ما تحب ان یصاحبوک: با مردم چنان رفتار کن که دوست داری با تو آنگونه رفتار کنند.» ما معمولاً در مورد محبت به دیگران صحبت میکنیم، اما مهربانی کردن به خودتان نیز به همان اندازه اهمیت دارد. ممکن است شنیده باشید تا زمانی که خودتان را دوست نداشته باشید نمیتوانید دیگران را دوست داشته باشید. باید گفت: چگونگی رفتار و روابط شما با دیگران نیز نحوه رفتار کردن و صحبت کردن شما با خودتان را پایهگذاری میکند. بنابراین مهربانی فقط در رابطه با رفتار شما با دیگران نیست بلکه آن را میتوان درباره نحوه رفتار با خودمان نیز بسط داد.
مهربان بودن با خوب بودن یکسان نیست
مهربان بودن همیشه با خوب بودن یکسان نیست. داشتن اخلاق خوب همیشه به معنی شاد کردن دیگران نیست. گاهی اوقات مهربانی منجر به ناامید کردن دیگران یا حتی عصبانی کردن آنها نیز میشود. تفاوت بین خوب بودن و مهربان بودن این است: «مهربانی بر اساس اصول اخلاقی، ارزشها و عقاید شما در حالی که خوبی بر اساس نحوه دید سایرین نسبت به شما است.»
گاهی اوقات مهربانی کردن سخت و به معنی «نه» گفتن به دیگران است. یکی از رایجترین موقعیتهایی که در این رابطه وجود دارد مواقعی است که مرز بین «مهربانی» و «امکانسازی» تداخل پیدا میکند. برای مثال اگر شخصی برای دادن ضرر بدهیهایش دائماً از شما تقاضای پول کند، رفتار مهربانانهتر آن است که از دادن پول بیشتر به او امتناع کنید و به جای آن راه دیگری برای حمایت کردن و توانمندسازی در مسیر زندگیاش بیابید.
ادامه پول دادن به او ممکن است در کوتاهمدت بهتر باشد و احساس خوبی را در شما القا کند، اما در درازمدت به او کمکی نخواهد کرد. اگر فردی رفتارها یا الگوهای رفتاری ناسالمی دارد، گاهی اوقات مهربانانهتر آن است که به جای «امکان سازی» شرایط برای حفظ رفتار نادرستش، به او اجازه دهیم تا با عواقب رفتارش روبهرو شود. این قانون شامل رفتار با خودتان نیز میشود. گاهی اوقات مهربانی به این معناست که به جای ماندن در خانه و دراز کشیدن جلوی تلویزیون، به خودتان بگویید «بلند شو و به باشگاه برو» حتی اگر هوا سرد یا بارانی باشد.
مهربانی ریشه در همدلی دارد
همدلی، توانایی درک کردن شرایط، تجربیات، احساسات و رفتارهای دیگران است و این اساس «نگرانی برای دیگران» است. اگر میخواهید نسبت به فردی سخاوتمند باشید و به او کمک کنید، ابتدا نیاز است موقعیت او را درک کنید، حتی اگر شما با انتخابها و رفتارهای فرد موافق نباشید باز هم میتوانید با او همدلی کنید.
همدلی را با خودتان شروع کنید. اگر برای کمک به سایرین، به خودتان صدمه بزنید، احساس خستگی، عصبانیت یا آزردگی میکنید. باید در این باره حداقل با خودتان صادق باشید. مهربان بودن یعنی با حفظ حد و مرز خود و احترام به نیازهای خود، موقعیت افراد را درک کنید. در نظر داشته باشید وقتی میخواهید به کسی کمک کنید از روی همدردی حقیقی و به عنوان یک انسان این کار را انجام دهید، نه اینکه بخواهید دیگری را مدیون خود کنید یا خود را خوب نشان دهید. مهربانی عملی است که بدون توقع و چشمداشت انجام میشود. به راستی که تنها با مهربانی واقعی میتوانیم به سلامت از عصر «یخبندان قلبها» گذر کنیم.