ایران در حالی این روز‌ها با مشکل تأمین ارز برای مصارف داخلی خود دست و پنجه نرم می‌کند که زیرساختی بی‌نظیر برای ارز‌آوری در اختیار دارد. زیرساختی به نام صنعت گردشگری...
بر اساس آمارها، صنعت سفر و گردشگری هم‌اکنون با درآمدی بالغ بر ۵ /۶ تریلیون دلار در سطح جهانی، بخش بسیار مهم و جدی در منابع درآمدی کشور‌ها به شمار می‌آید.
در همین حال طبق آمار موجود گردشگران کشور‌های چین و آلمان به‌عنوان ولخرج‌ترین گردشگران و مسافران جهان شناخته و از بزرگ‌ترین منابع تولید درآمد در صنعت گردشگری محسوب می‌َشوند. از این رو صنعت گردشگری در سطح جهانی شاهد نوعی مسابقه و رقابت برای جذب گردشگر از این کشورهاست. همچنین براساس آمار سازمان جهانی گردشگری، به ازای ورود هر گردشگر دو تا شش شغل مستقیم و ۹ تا ۱۵ شغل با احتساب مشاغل بخش‌های تولیدی و خدماتی ایجاد می‌شود. براساس پیش‌بینی این سازمان، ضعیف‌ترین کشور‌های توریست‌پذیر در سال ۲۰۲۰ از طریق این صنعت، بیش از ۲۰ میلیارد دلار درآمد کسب خواهند کرد. این میزان درآمد معادل ۱۰ درصد تولید ناخالص جهان، ۱۱، ۴ درصد اشتغال و ۱۱ درصد درآمد کل جهان است.
از این‌رو مشخص است که تمرکز روی صنعت گردشگری و داشتن یک نگاه استراتژیک به این صنعت می‌تواند در دراز‌مدت بسیاری از مشکلات کشور در حوزه درآمد‌های ارزی و اشتغال را بر طرف کند.
سهم ایران از این بازار چقدر است؟
اما واقعیت آن است که ایران به‌رغم تمامی جاذبه‌های تاریخی و طبیعی چشم‌نوازش که کشورمان را در سطح ۱۰ کشور اول توریستی دنیا قرار می‌دهد، از این بازار بزرگ و پر‌هیاهو سهم بسیار ناچیزی دارد.
بر اساس تازه‌ترین گزارش سازمان جهانی گردشگری (WTO) که در ماه پیش منتشر شد و به بازه زمانی سال‌های ۲۰۱۷- ۲۰۱۶ اختصاص دارد، ایران در سال گذشته میلادی در مجموع پذیرای ۴ میلیون و ۸۶۷ هزار نفر گردشگر بوده است که در این رقم مقایسه با ۴ میلیون و ۹۴۲ هزار نفری گردشگر خارجی که در سال ۲۰۱۶ به ایران سفر کردند، حاکی از رشد منفی ۵/ ۱ درصدی است.
در این گزارش سهم ایران از بازار جهانی گردشگران بین‌المللی ۵/ ۱ درصد عنوان شده است. همچنین میزان درآمد‌های گردشگری ایران در این گزارش در سال ۲۰۱۰ میلادی ۲ میلیارد و ۴۳۸ میلیون دلار و در سال ۲۰۱۶ میلادی ۳ میلیارد و ۷۱۳ میلیون دلار اعلام شده، اما میزان درآمد‌های گردشگری ایران در سال ۲۰۱۷ اعلام نشده است!
این در حالیست که براساس تخمین مسئولان، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران، در همین سال درآمد گردشگری نزدیک به ۶ میلیارد دلار بوده است. پیشتر مسئولان سابق سازمان نیز در اعلام آمار درآمد گردشگری ایران برای سال ۹۵ مقارن با ۲۰۱۶ رقمی حدود ۸ میلیارد دلار را اعلام کرده بودند، اما آمار‌های اعلامی از سوی سازمان جهانی گردشگری برای سال ۲۰۱۶ (۳ میلیارد و ۷۱۳ میلیون دلار) حدود ۴۶ درصد کمتر است.
افت گردشگری ایران در سال ۲۰۱۷ در حالی اتفاق افتاده است که شورای جهانی سفر و گردشگری پیش‌بینی کرده بود در این سال شمار گردشگران ورودی به ایران با ۱۶ درصد رشد همراه خواهد بود و به ۵ میلیون و ۵۱۳ هزار نفر می‌رسد.
تهدیدی که می‌تواند فرصت باشد
حال اگرچه رشد باور‌نکردنی قیمت ارز و سقوط ارزش پول ملی، نگرانی‌های فراوانی را در بین مردم و مسئولان به وجود آورده، اما این خود می‌تواند یک فرصت طلایی برای جذب گردشگر خارجی و افزایش سهم بازار ایران باشد.
هم‌اکنون بر اساس آمارها، جمهوری اسلامی ایران به لحاظ رقابت‌پذیری قیمت در صنعت گردشگری و مسافرت در جایگاه نخست جهان قرار گرفته و بعد از آن مصر و مالزی هستند؛ ضمن اینکه این شاخص مقدار هزینه برای سفر به یک کشور یا سرمایه‌گذاری در آنجا را نشان می‌دهد. به عبارت دیگر ایران به‌عنوان ارزان‌ترین کشور جهان برای گردشگری محسوب می‌شود.
بر اساس گزارشی که اخیراً شبکه یورو نیوز منتشر کرده، اگر یک زوج اروپایی بخواهند دو هفته تعطیلات خود را به صورت ویژه در ایران بگذرانند، به صورت تقریبی ۳۵۰ یورو (بلیط)، ۱۷۰ یورو در تهران، ۱۵۰ یورو در اصفهان و بالاخره ۲۱۵ یورو در شیراز هزینه خواهند داشت. یعنی چیزی کمتر از ۹۰۰ یورو این سفر دو هفته‌ای هزینه بر خواهد بود. این مبلغ دقیقاً ۱۶۰ یورو کمتر از حقوق یک کارگر ساده با هفت ساعت کار در فرانسه است. این درحالیست که یک زوج فرانسوی هرگز نمی‌تواند با این مبلغ بیش از ۱۰ روز را در اروپا با این کیفیت (سطح هتل) به سفر برود.
لزوم توجیه عوامل دخیل در صنعت گردشگری
در همین حال نکته مهم این است که برای بالا بردن سهم کشور از این بازار جذاب، تنها تهیه زیرساخت‌های داخلی در حوزه گردشگری کفایت نمی‌کند، کما اینکه طی سال‌های اخیر این زیرساخت‌ها با همت مردم، توسعه چشمگیری پیدا کرده است. با این حال باید گفت که یک زنجیره عوامل در این حوزه باید به صورت هماهنگ برای جذب توریست اقدام کنند.
حلقه مهم این زنجیره سفارتخانه‌های ایران در سایر کشور‌ها هستند که باید یک برنامه‌ریزی مدون برای معرفی جاذبه‌های جمهوری اسلامی ایران به اتباع کشور‌ها در اختیار داشته باشند و در کنار آن صدور روادید برای آن‌ها را تسهیل کنند. این موضوع نیز می‌تواند در شرایط کنونی برای کشور‌هایی نظیر هند، چین و سایر کشور‌هایی صورت گیرد که تجارت خارجی با آن‌ها داریم، ولی متأسفانه در همین کشور‌ها با کمال تعجب شاهدیم که نه فقط در حوزه گردشگری سفارتخانه فعال نیست، بلکه بعضاً سفیر هم در آن کشور نداریم. کشور چین نمونه‌ای از این خلأ بزرگ است که ناگهان سفیر اعلام شده سر از بانک مرکزی درآورد.
متأسفانه هم‌اکنون گزارش‌هایی در اختیار است که سفارتخانه‌های ایران در کشور‌های مختلف نه‌تن‌ها در حوزه ترویج گردشگری ایران فعالیتی نمی‌کنند، بلکه با سنگ‌اندازی و ایجاد پروسه پیچیده صدور ویزا، مانع از سفر این اتباع به ایران می‌شوند و حتی متأسفانه با اتخاذ یک سیاست امنیتی در صدور ویزا، عاملی برای ایران‌هراسی نزد اتباع خارجی شده‌اند. از‌این‌رو به نظر می‌رسد که وزارت امورخارجه باید هرچه سریع‌تر نمایندگان خود در کشور‌های مختلف را برای افزایش سهم ایران از این بازار توجیه رسمی کند.
