از سه سال پیش تاکنون برنامهای به اسم همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تعریف و اجرا شده است. هدف از اجرای این برنامه نیز این بوده که از ظرفیت متخصصان ایرانی و فارغالتحصیلان خارج از کشور استفاده شود. در این مدت استقبال خیلی خوبی هم از این برنامه به عمل آمد به گونهای که ۱۳۰۲ نفر از این افراد که فارغالتحصیلان دانشگاههای ممتاز دنیا هستند به کشور برگشتهاند.
یک چهارم فارغالتحصیلانی که به کشور بازگشتهاند به عنوان هیئت علمی دانشگاه فعالیت میکنند، بخشی جذب واحدهای تحقیق و توسعه شرکتها شدهاند و تعدادی اقدام به ایجاد شرکتهای دانشبنیان کردهاند. طی دو سال گذشته ۷۲ شرکت به دست این افراد ایجاد شده و ۲ هزار نفر فارغالتحصیل ممتاز دانشگاههای کشورمان نیز در این شرکتها مشغول به کار شدهاند.
برنامه همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور تا حدی موفق بوده که حتی در مطبوعات خارجی هم به آن پرداخته شده به گونهای که برای اولین بار به موضوع مهاجرت معکوس و موفقیت ایران در مطبوعاتی مانند کریستین ساینس مانیتور اشاره شده است.
بر اساس آمارهای بینالمللی حدود ۵۳ هزار دانشجوی ایرانی در دانشگاههای خارج از کشور تحصیل میکنند البته طبق آمارها در داخل گفته میشود که تعداد این دانشجویان مقداری بیشتر است، اما اگر بیشترین آماری را هم که گفته میشود با نرمهای بینالمللی مقایسه کنیم خواهیم دید که آمار دانشجویان ایرانی از متوسط جهانی پایینتر است. مثلاً در امریکا که یکی از مقاصد مهم برای فارغالتحصیلان کشورمان است باز هم ایران جزو ۱۰ کشور اول نیست و تعداد دانشجویان کشورهای دیگر مانند چین، هند، کره جنوبی و عربستان چندین برابر ماست.
همکاری سازمان برنامه و معاونت علمی
معاون همکاریهای بینالملل معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با بیان اینکه امسال قصد داریم حضور فارغالتحصیلان ایرانی خارج از کشور را که به کشور بازمیگردند در واحدهای تحقیق و توسعه تقویت و آنها را جذب این واحدها کنیم، گفت: از طرفی میخواهیم کمک کنیم تا این افراد کسب و کار خود را راهاندازی و اشتغال مولد ایجاد کنند. در هر حال معتقدیم این کار مفید و ماندگار است و میتواند در اشتغالزایی دیگر افراد مؤثر باشد.
علی مرتضی بیرنگ افزود: «بودجهای که توسط سازمان برنامه و بودجه ذیل مرکز تعاملات بینالمللی فناوری برای اجرای طرح همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور اختصاص یافته ۱۶۰ میلیارد ریال است؛ البته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز علاوه بر بودجه تخصیص یافته در دو سال گذشته از محل منابع خود این طرح را تأمین مالی کرده است و امسال نیز هر جا که لازم باشد مبالغی را اختصاص میدهد.»
وی ادامه داد: «بر این اساس ما مطالعات وسیعی در برنامههای بازگشت دانشجویان این کشورها انجام دادیم و بر اساس تجربیات این کشورها و واقعیتهای کشور، برنامه «همکاری با متخصصان و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور» را تدوین کردیم.»
بیرنگ با بیان اینکه تصور ما بر این بود که این برنامه تا حدی میتواند به ما در بازگشت دانشجویان به کشور پس از فارغالتحصیلی کمک کند، خاطرنشان کرد: «ولی باید این موضوع را مد نظر قرار داد که صرفاً با یک برنامه نمیتوان کسی را مجاب کرد که به کشور بازگردد و به عوامل دیگری مانند مسائل خانوادگی و عرق ملی بستگی دارد.»
تأسیس ۶۰ استارتاپ و استخدام نخبگان
برنامه همکاری با محققان و کارآفرینان مقیم خارج عاملی برای دلگرمی بیشتر دانشجویانی است که به بازگشت فکر میکنند و افرادی هم که بازمیگردند سریعتر به چرخه خدمت و اثرگذاری وارد میشوند.
اگر پلتفرمی در این زمینه نباشد، این افراد بعد از یکی دو سال معطل ماندن، از فضای تحقیقاتی خود دور میشوند. اکنون فارغالتحصیلان ۱۰۰ دانشگاه اول دنیا میتوانند از تسهیلات این طرح استفاده کنند.
برخی از فارغالتحصیلان تجربیات خوبی در زمینه راهاندازی استارتاپها در حوزههای «هایتک» داشتند. با ایجاد زیرساختهای لازم حدود ۶۰ استارتاپ توسط این افراد راهاندازی شده است و در حال حاضر استارتاپی ایجاد شده که حدود ۳۰ نفر از این افراد در آن مشغول به فعالیت هستند.
از ماه اول فعالیت این افراد گرنت پژوهشی، بیمه، حقوق و خدمت نظام وظیفه آنها پیگیری شده است و همه دغدغههایی که این افراد دارند، حل شده است. به گونهای که قبل از بازگشت این افراد به کشور درخواست خود را ارائه میدهند و در مدت ۲۵ روز درخواستهای آنها بررسی میشود و بعد از بازگشت به کشور از تسهیلات این طرح میتوانند بهرهمند شوند.