محمدرضا سوري
استان لرستان با آب و هوای مناسب و رودهای پرآب و خاک حاصلخیز استعداد ویژه ای برای کشاورزی و دامپروری دارد و به همین دلیل پایه اصلی اقتصاد مردم این استان را کشاورزیودامپروري تشکیل می دهد.
اين مهم در حالي است كه طي سالهاي گذشته در زمينه اصلاح نژاد بومي گوسفندان اين منطقه گام هاي خوبي برداشته شده است كه اين مهم موجب شد تا شهرستان الشتر كه به عنوان مهمترين مركز دامداري سبك مشهور است به عنوان پايتخت پايلوت دامي كشور انتخاب شود.
موضوعي كه سبب شد تا نجیب زاده، مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی استان لرستان دراين خصوص اعلام كند: «تقریبا در سال ۱۳۹۴، اصلاح نژاد اولین گله‌های نژاد بومی، با نژادهای خارجی را شروع کردیم و تا به امروز اقدامات مناسبی در این زمینه انجام شده است.»
*****
استان لرستان با دارا بودن بیش از ۶ میلیون راس دام سبک و سنگین و تولید سالانه ۲۳۴ هزار تن شیرخام و ۲۸ هزار تن گوشت قرمز یکی از مناطق مهم برای دامپروری در کشور محسوب میشود.
در حال حاضر ۲۸۸ واحد صنعتی کوچک و متوسط، با ظرفیت حدود ۱۲ هزار راس مشغول فعالیت هستند.
اين درحالي است كه در مناطق روستایی هم ۱۰ هزار راس دام، در قالب واحد‌های کوچک روستایی فعالیت دارند.
این استان با داشتن بیش از 848 هزار هکتار اراضی کشاورزی، 50 هزار هکتار باغات مثمر، میزان بارندگی نرمال 570 میلیمتر، میزان 13.5 میلیارد مترمکعب آب تولیدی و خروجی از استان در طول سال و بیش از 6.5 میلیون راس دام سبک و سنگین درجایگاه ويژه اي قرار دارد.
لرستان با دارا بودن 6.5 میلیون واحد دامی در رده ششم کشور قرار گرفته و افزون بر آن در زمینه شاخص تراکم نیز رتبه اول را در کشور داراست که به عنوان یکی از مهمترین قطبهای دامپروری کشور استعداد و توانایی ایجاد فرآورده های لبنی، صنایع تبدیلی فرآورده های گوشتی و صنعت چرم و پوست را داراست.
نژاد لري بهترين نوع گوسفند
یکی از نژادهای گوسفندان ایرانی، نژاد گوسفند لری می باشد. نژاد این گوسفند گوشتی-شیری می باشد یعنی هم گوشت و هم شیر آن برای فروش سودآور می باشد. رنگ نژاد گوسفند لری، عموم بدن سفید متمایل به کرم و رنگ سر و صورت خرمایی، سیاه و بور می باشد. خاستگاه و محل پرورش این گوسفند در استان لرستان در اطراف بروجرد، خرم آباد و الیگودرز میباشد و جمعیت این نژاد تقریبا 2000 راس است که در مناطق مختلف استان لرستان پراکنده اند.
در نژاد گوسفند لری سر نسبتأ بزرگ و پیشانی برجسته بوده و برجستگی کمی روی بینی دیده میشود. گوسفند لری دارای چشم‌های درشت و گوش‌های بلند و آویزان می باشد. این نژاد دارای اندامی بلند است و هم نر و هم ماده فاقد شاخ هستند و به ندرت شاخ های پیچیده در قوچ های این نژاد مشاهده مي شود. رنگ بدن گوسفند لری سفید و همراه با لکه‌های خرمایی قهوه‌ای تیره در اطراف چشم و انتهای پوزه و اعضاء است.
اين درحالي است كه وزن بره متولد شده نژاد لری در هنگام تولد 3.5 کیلوگرم میباشد. میانگین وزن پشم گوسفند لری 1.8 کیلوگرم و درصد دوقلوزائی در این نژاد 23 درصد است.
اصلاح نژاد براي بهره وري بالاتر
يكي از نژادهاي خارجي كه شباهت بسياري بانوع گوسفند لري دارد نژاد رومانف است كه اين مهم سبب شد تا كارشناسان به فكر اختلاط نژادي آن با لري بيفتند.
يگي از كارشناسان دامداري دراين خصوص مي گويد:«در نژاد رومانوف، چربی دام بسیار پایین است. به طوری که دمبه دام بومی که به طور متوسط ۸ کیلو گرم است در این نژاد وزن دمبه به یک کیلوگرم می‌رسد.»
حسن منصوري مي افزايد:« از دیگر مزایای این نژاد این است که حجم ماهیچه‌های ران و سردست در گوسفند نژاد رومانوف، ۲ برابر گوسفند با نژاد محلی است. در حال کلی، فرم بدنی این نژاد به صورتی است که تولید گوشت بیشتری خواهد داشت و راندمان آن نسبت به بومی از ۲ برابر بیشتر است.»
وی ادامه مي دهد: «از مهمترین دلیل برتری این نژاد، دوقلوزایی آن است. احتمال دوقلوزایی در نژاد رومانوف ۲۵۰ درصدی است.»
آمیخته‌گری گوسفند لری با نژاد روسی در پلدختر
توليد گوشت وشير بيشتر در كنار دوقلو زايي ازجمله مزايايي بود كه سبب شد تا تا در سال ۱۳۹۴، اصلاح نژاد اولین گله‌های نژاد بومی، با نژادهای خارجی را شروع شود .
مدیرجهاد کشاورزی پلدختر دراين خصوص مي گويد:« برای نخستین بار در کشور به منظور اصلاح نژادی در این شهرستان آمیخته‌گری گوسفند لری با نژاد رومانف روسی به روش جدید تلقیح مصنوعی لاپاراسکوپی انجام شد. »
علی خادمی مي افزايد:« این روش توسط کارشناسان ایرانی به همراه یک محقق و استاد استرالیایی به نام مک دوگان بر روی، 350 راس میش گوسفند لری در روستای "چالکل " از توابع شهرستان پلدختر انجام شد. »
وی هدف از این اصلاح نژاد را تولید نسل جدیدی از گوسفندان دورگه برای افزایش تولید گوشت و شیر (بهبود افزایش تولیدات) و کسب درآمد بیشتر به منظور اقتصادی کردن پرورش گوسفند نژاد لری عنوان كرده وادامه مي دهد:« نسل تولیدی بدون دنبه یا کم چرب با قابلیت چند قلوزائی و بارداری در فصول مختلف سال را دارد در صورتی که گوسفندان نژاد لری، نژاد سنگین دنبه‌دار با بدن سفید دارای خصوصیات نامطلوب هستند که ضرورت اصلاح این نژاد را نشان می‌دهد. »
به گفته خادمی این طرح در هشت استان کشور شامل استان‌های لرستان، ایلام، خوزستان، همدان، قزوین، مازندران، گلستان و البرز در حال اجرا است.
مهندس شاهرخی، کارشناس امور دام جهاد کشاورزی شهرستان پلدختر درخصوص جزئيات اين طرح مي گويد:«از حدود 10 سال پیش جهت تثبیت نژاد گوسفند لری در چند گله در شهرستان طرح‌های تثبیت نژادی انجام شده که این نژاد دارای خصوصیات یا صفات نامطلوب نژادی از جمله وجود دنبه یا چربی زیاد، افزایش وزن پائین، درصد دو قلو زائی بسیار کم و توان باروری کم و بارداری در یک فصل بوده و ضرورت دارد که جهت بهبود نژادی از نژاد رومانف که از نژادهاي شناخته شده در جهان میباشد استفاده می‌شد. »
شاهرخی با اشاره به خصوصیات نژاد رومانف مي افزايد:« گوسفند نژاد رومانف از نژادهای شناخته شده و برتر در جهان میباشد که اصالتاً مربوط به کشور روسیه بوده که توسط کشور کانادا کارهای اصلاح نژادی بر روی آن انجام شده که اسپرم‌های مورد استفاده در این طرح نیز از همین نژاد رومانف کانادا استفاده شده که به صورت منجمد به کشور منتقل شده است. »
وی ادامه مي دهد:« از مهمترین خصوصیات نژاد رومانف می‌توان به درصد دو قلو زائی آن که حدود 270 درصد و حتی بالاتر (در مواردی مشاهده که یک میش 9 بره متولد کرده است) میباشد؛ بدین معنی که از 100 رأس میش زایش کرده می‌توان 270 رأس بره به دنیا آید که با میزان 23-5 درصد دو قلو زائی نژاد لری قابل مقایسه نمی‌باشد؛ از خصوصیات دیگر این نژاد می‌توان توانائی تولید مثل خارج از فصل - اضافه وزن روزانه مناسب، بدون دنبه بودن آن و تعداد 3 زایش در دو سال را عنوان کرد. »
شاهرخي در خصوص خصوصيات گوسفندان متولد شده نسل جديد بيان مي كند: «پس از انجام تلقيح مصنوعي گوسفندان نژاد لري با اسپرم گوسفند نژاد رومانف نسل توليدي داراي 50 درصد خصوصيات يا صفات نژاد رومانف مي‌باشند كه بره‌هاي متولد شده با درصدد دوقلوزائي بالاتر و چربي كمتر و فاقد دنبه و داراي دم و بهبود توان تولید مثلی مطلوبتري هستند. »
