تأثیرپذیری مردم از سیره و سبک مقامات ارشد کشور، مسئلهای بدیهی و انکارناپذیر است. هر زمان گفتار و رفتار کارگزاران در قالب خدمتگزاری صادقانه قرار گرفت و روحیه دیگرخواهی و سادهزیستی و پرکاری محور اقدامات آنها بود به همان میزان اقشار مختلف جامعه سبک زندگیشان در جهت چنین مفاهیمی معنا پیدا میکند. مدیران میانی نیز به همان میزان در جهت تحقق مطالبات مردمی گام برمیدارند که مدیران ارشد برای آن ارزش و اعتبار قائلند. بر همین اساس هر زمان توهین به منتقدان دلسوز و تخطئه جریان دلسوز انقلاب رونق میگیرد به همان میزان فضای تهمتزنی و هتاکی در بین مدیران میانی و جامعه گسترش پیدا میکند.
روایت «الناس علی دین ملوکهم» نیز نمایانگر همین مسئله است که دین و سبک زندگی مردم ناشی از سبک زندگی مسئولان ارشد کشور است یا آنکه حضرت على (ع) میفرمایند: «اَلنّاسُ بِاُمَرائِهِمْ اَشْبَهُ مِنْهُمْ بِآبائِهِمْ (شباهت مردم به امیران و حکمفرمایانشان بیشتر است از شباهت به پدرانشان!)» به این معنا که گفتار و رفتار کارگزاران نظام تاثیر مستقیم بر افکار عمومی دارد. بر همین اساس طبیعی است که به کارگیری عناوینی، چون «عصر حجریها»، «بزدلهای سیاسی»، «اقلیت تندرو»، «هراسان و ترسان و لرزان»، «تازه به دوران رسیده» تا توصیفاتی، چون «کاسبان تحریم»، «بددل، بدبین، بدزبان» و «یک عده کودک» و «دروغگو» و «فحاش» با هدف تخطئه منتقدان کشور رونق گرفت، فضای توهین در جامعه گستره بیشتری به خود میگیرد یا هر زمان دستاوردهای ۴۰ ساله انقلاب در مناظرات انتخاباتی آن هم با ابراز جملاتی با مضمون «۳۸ سال اعدام و زندان در ایران» به بهانه تبلیغات انتخاباتی رونق گرفت، جریانات سیاسی و رسانههای وابسته به یک طیف سیاسی نیز به سیاه نمایی علیه نظام اسلامی متمرکز میشوند و در فضای جامعه مردم از ظلم نظام اسلامی به جامعه میگویند. تبعیت و الگوگیری مردم از کارگزاران اصلی پذیرفته شده و قابل وثوق در جامعه فعلی ما نیز است چراکه مفاهیمی نظیر تجملگرایی، توهین به منتقد، مصرف گرایی و احساس خودکوچکبینی و روحیه کمکاری به تبعیت در بخشی از لایههای اجتماعی کشور سرازیر شده است و چنانچه برای چنین انتقالی تدبیری اندیشیده نشود پیامدهای ناشی از آن گسترش بیشتری به خود خواهد گرفت.
ادبیاتی که ۵ سال پیش باب شد
از پنج سال پیش بود که به کارگیری الفاظ نامناسب و توهینآمیز در سطح مدیران ارشد رونق گرفت آن هم درست زمانی که قرار بود برای نتیجه بخش بودن تئوری «تعدیل مواضع در برابر غرب، نتایج مستقیم اقتصادی و معیشتی» با هرگونه منتقد برخورد چکشی صورت بگیرد تا کشور بدون دست انداز در مسیر سازش با نظام سلطه قرار بگیرد. در همان شروع مذاکرات هستهای در سال ۹۲ بود که تمام منتقدان دلسوز سیاستهای دولت با الفاظی مانند «تندرو»، «مغرض»، «تازه کار در عرصه سیاسی» و «ضد منافع ملی» توصیف شدند. مرحوم هاشمی رفسنجانی در هفته نخست مذاکرات مستقیم میان دولت یازدهم و امریکا اظهار کرد: «گروهی میخواهند دولت را زمینگیر کنند... مهمترین دستاورد انتخابات ریاست جمهوری در داخل، امیدواری مردم و در خارج تغییر فضای تهدید، جلوگیری از تشدید تحریمها و خاموش شدن شعلههای جنگ روانی بود... هیاهوی تندروها در مسائل کلان مانند مذاکرات هستهای و جلوگیری از تشدید تحریمها برای «منافع ملی» خطرناک است، اقلیت مغرض چشم بسته به میدان نقد آمد و در تاریکی رویگردانی مردم از خود، کاه را کوه میسازد تا به وظیفه خویش در مانعتراشی برای دولت عمل نماید.» به کارگیری اینگونه ادبیات طی پنج سال اخیر، فرهنگ هتاکی را در بخشهایی از جامعه نهادینه کرده است کمااینکه طی چند روز اخیر فیلمی کوتاه از هتاکی علی مطهری نماینده لیست امید در مجلس شورای اسلامی و یک فرد روحانی (رئیس ستاد انتخاباتی روحانی در یکی از شهرها) در فضای مجازی بازانتشار میشود که حاوی به کارگیری الفاظ نامناسب این دو به فردی است که نسبت به افزایش قیمت پراید اعتراض میکند.
ورود هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان
واکنش تند علی مطهری نماینده لیست امید در مجلس و پرخاشگری و توهین روحانی حامی وی به همان فرد پای مجلس را نیز به موضوع باز کرد. حجتالاسلام علیرضا سلیمی عضو هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان مجلس شورای اسلامی با اشاره به انتشار کلیپی حاوی واکنش تند علی مطهری نایب رئیس مجلس به یک منتقد، اظهار داشت: نماینده باید در هر صورت با سعه صدر و شرح صدر بیشتری با مردم برخورد داشته باشد. وی افزود: جا داشت که آقای مطهری به صورت منطقی به آن شخص پاسخ میداد که اجرا با مجلس نیست بلکه مجری قانون در واقع دولت است و در ادامه هم عنوان میکرد که استیضاح وزیر صنعت در دستور کار مجلس است. عضو هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان مجلس همچنین یادآور شد: لازم بود آقای مطهری ضمن حوصله بیشتر جواب واقعی و منطقی به شخص سؤال کننده میداد، ما نمایندگان باید بدانیم که صبور باشیم و پرحوصله و در مواجهه با مردم شرح صدر زیادی باید داشته باشیم چراکه مردم ولی نعمت هستند. سلیمی در ادامه یادآور شد: همه چیز در نظام اسلامی در واقع مردم هستند، حال اگر آقای مطهری از روی خستگی یا فشار کاری و مسافرتهای طولانی چنین صحبتی داشته است باید بداند که وقتی میخواهد در بین مردم باشد قبل از آن استراحت کند تا مرتکب چنین خطایی نباشد چراکه چنین برخوردهایی اصلاً صحیح نیست. وی با بیان اینکه در پی ارتکاب چنین خطا و اهانتهایی باید از مردم عذرخواهی شود، گفت: ما قبول داریم که چنین خطایی صورت گرفته است و باید آقای مطهری از مردم و این شخص عذرخواهی کند. عضو هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان مجلس با اشاره به واکنش یک روحانی در آن جمع عنوان کرد: گفته میشود این شخص رئیس ستاد انتخاباتی روحانی بوده است، این فرد از اصطلاح گونی استفاده کرده است که باید به او بگویم شما که همه مردم را در گونی کردهاید دیگر این حرفها برای چیست. وی در خاتمه اعلام کرد: این موضوع در جلسهای که در اولین فرصت در هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان تشکیل میشود، مطرح خواهد شد و قطعاً این هیئت از بعد نظارتی خود توهین آقای مطهری را پیگیری میکند.
جالب این است که علی مطهری نه تنها از به کارگیری الفاظ نامناسب خود (که مسبوق به سابقه نیز بوده) عذرخواهی نکرده بلکه در جهت توجیه رفتار نامناسب خود و روحانی حامی خود نیز برآمده و گفته: «آن فرد (منتقد) پاسخ درخور را دریافت کرد. شخص روحانی به اقتضای مبارزه با ظلم و نفاق عکس العمل نشان داد!»
فکری به حال فرهنگ ارباب- رعیتی کنیم
فارغ از اختلافات فیمابین طیفهای سیاسی کشور و بدون توجه به الفاظ نامناسبی که دولتمردان طی پنج سال اخیر نسبت به منتقدان به کار گرفتهاند باید توجه داشت که برای تسری فرهنگ کم کاری، پرخاشگری و خودکوچکبینی که در بخشهایی از جامعه تسری پیدا کرده است باید فکری عاجل کرد و مهمترین اقدام در این جهت آگاهسازی برخی از مسئولان از نتایج سبک و روشی است که آنها برای اداره کشور در پیش گرفتهاند که نه تنها این نوع سبک مدیریتی کشور را در مسیر پسرفت قرار خواهد داد بلکه عناصری را به فرهنگ ایرانی– اسلامی اضافه خواهد کرد که حذف هر کدام از آن عناصر به اندازه کل تاریخ زمان خواهد برد.