جوان آنلاین: اگر از یک دست‌اندرکار سینما بپرسید که چه چیزی یا چه کسی می‌تواند بهای بلیت یک فیلم سینمایی را تعیین کند، بدون هیچ مقدمه‌ای از یک شورای نمایش نام می‌برد که هر ساله تشکیل می‌شود تا نرخ بلیت‌های سینما را براساس کیفیت و اهمیت سالن‌ها در جذب مخاطب مشخص کنند. این شورا متشکل از سینماداران، پخش‌کنندگان، تهیه‌کنندگان و نمایندگان خانه سینماست و نتیجه نهایی محصول، تصمیمات جمعی است که در یک انتخابات آزاد توسط جامعه سینمایی برگزیده شدند.
حال اگر از یک دست‌اندرکار تئاتر بپرسیم که قیمت یک نمایش را چه چیزی تعیین می‌کند؛ او نمی‌تواند دقیقا به شما بگوید چه چیزی در تعیین قیمت بلیت‌ها تاثیرگذار است. هیچ شورایی برای تعیین قیمت بلیت و هیچ رویکرد یا دستورالعملی برای نرخ‌گذاری در تئاتر ایران وجود ندارد. همه‌چیز تابع تصمیم‌های شخصی است.
اگرچه تئاتر هنر گرانی به حساب می‌آید و قیمت بلیت‌های سینما در تمامی دنیا، نمی‌تواند رقیب تئاتر شود؛ اما با نگاهی به وضعیت قیمت‌ها می‌توان فهمید نرخ‌گذاری بلیت در ایران با بلبشو همراه است. بستگی دارد زور چه کسی بر دیگری بچربد. اینکه تو به بازار و مخاطب بقبولانی محصول ارائه شده هزینه گزافی داشته است و تو باید برای تماشای آن بهای بیشتری نسبت به آثار مشابه یا همزمان بپردازی.
با این حال دولت در مقام یک تصمیم‌گیرنده یا سیاستگذار در سالیان اخیر نقش چندانی در نرخ‌گذاری سالن‌ها نداشته است. اگرچه هر از گاهی مدیران تئاتری از اتخاذ یک سیستم ارزش‌گذاری سخن می‌گویند که یک وجهش تعیین قیمت بلیت است؛ اما این مهم تا این لحظه محقق نشده است. نتیجه آن شده است که سالن‌های تئاتر همانند پروازهای چارتری با قیمت‌های شناور عرضه می‌شود.
از روی اسم‌ها، کارگردان‌ها و ابعاد کار می‌توان حدس زد مهم‌ترین عامل نرخ‌گذاری در سالن‌های تئاتر در گام اول خود سالن است. برای مثال تالار وحدت فی‌النفسه گران است. در دو سال گذشته قیمت بلیت در تالار وحدت از 50 هزار تومان پایین‌تر نیامده است. وحدت محل رکوردشکنی کارگردانان بوده است. زمانی که نمایش «عاشقانه‌های ناآرام» با بلیت 100هزار تومانی، توفانی از اعتراضات را پدید آورد، کسی فکر نمی‌کرد معترضان خود خواهان افزایش بلیت در تالار وحدت شوند. اگرچه آن روزها دولت دخالتی کوچک در قیمت‌ها داشت؛ ولی کارگردان جوان و ناشناس و فراموش شده آن نمایش، تابوی قیمت بلیت را شکست. دیگر بلیت 100هزار تومانی در وحدت خلاف عرف نیست.
اولیور توئیست حسین پارسایی با بلیت 125 هزار تومانی آغاز شد. پارسایی که خود روزگاری مدیر تئاتر ایران بود و از‌قضا مسئولیت تالار وحدت را در برهه‌ای برعهده داشت و در زمان اجرای اولیورتوئیست، مدیر شبکه خانگی بود و کماکان هست. او قصد داشت رکورد قیمت بلیت را در وحدت بشکند. این بار، دیگر خبری از یک مهره مذموم در فضای تئاتری نبود. اگرچه صفی‌پور، مدیر بنیاد رودکی مانع این اتفاق شد؛ اما پارسایی بابت نگاه داشتن قیمت زیر 100هزار تومان از صفی‌پور، امتیازات بسیاری می‌گیرد. با این حال قیمت بلیت وحدت حول 100هزار تومان ماندگار شد. قیمت بلیت در وحدت پایین نیامده است. ملاک این گرانی حضور بازیگران سرشناس و دکورهای بزرگ است.
ارتباط شهرت بازیگر با قیمت سالن نمایش
این همان فرمولی است که سالن‌های خصوصی را نیز درگیر خود کرده است. برای مثال نگاهی به دو نمایش در ایرانشهر که در یک سالن روی صحنه می‌رود، مشخص می‌کند نمایش «شازده کوچولو» با بازیگران معروف‌تر بدون تخفیف و با قیمت 50 هزار تومان روی صحنه می‌رود و نمایش «آدم‌کش» بدون بازیگر مشهور، با همان قیمت اما با 30 درصد تخفیف روی صحنه می‌رود. به عبارتی قیمت واقعی بلیت 35 هزار تومان است. نکته جالب‌تر آن است با حضور بازیگر مشهورتر قیمت بلیت نمایش در ایرانشهر به 70 هزار تومان هم خواهد رسید. فارغ از اینکه نمایش هزینه سنگینی در تولید داشته یا خیر. ملاک در ایرانشهر بازیگر است؛ چراکه وجود دکور پرتابل عاملی برای نبود نمایش‌هایی با دکور سنگین بوده است.
در سالن‌های دیگر نیز این بازیگر است که قیمت بلیت را تعیین می‌کند. در تماشاخانه پالیز، به‌طور همزمان دو نمایش «ماهی سیاه کوچولو» با کارگردانی محمد عاقبتی، یک کارگردان شناخته شده و «آهواره» به کارگردانی احسان گودرزی، یک کارگردان ناشناخته روی صحنه رفته است. در اولی گروهی جوان بازی می‌کنند و در دومی نگار جواهریان و الهام کردا. بلیت اولی 25هزار تومان است و بلیت دومی 40 هزار تومان است. این در حالی است که هزینه دکور و گریم و لباس اولی به مراتب بیشتر از نمایش دومی است. اما این بازیگر مشهور است که قیمت بلیت را تعیین کرده است، نه ارزش هنری اثر.
این قضیه درباره شهرزاد نیز تکرار می‌شود. در عوض در مولوی قیمت بلیت عموما روی 20 هزار تومان ثابت است. سالنی که داعیه حراست از تئاتر دانشگاهی دارد، خوشبختانه چندان در دام بازی قیمت بلیت نشده است؛ اما هستند نمایش‌هایی که در مولوی تولید شده و سپس با اجرا در سالنی دیگر قیمت‌شان تا 50 درصد افزایش یافته است. وضعیت در اداره تئاتر جالب‌تر است. سالن اداره تئاتر در کنار سالن کانون پرورش فکری ارزان‌ترین سالن‌های تهران به‌حساب می‌آیند. در این سالن‌ها تنها اجرا اهمیت دارد و تجربه‌ای که توسط گروه هنری صورت می‌گیرد. در حوزه هنری نیز قیمت بلیت کماکان پایین است و این به علت وجود سوبسیدی است که این نهاد به اجراها می‌دهد.
تخفیف‌های بی‌حساب، روش تبلیغات تئاتر
شرایط اما در سالن مستقل تهران جالب است. نمایشی که قیمت بلیتش 40 هزار تومان است، با تخفیفی چشمگیر ارائه می‌شود. در مقابل نمایشی دیگر در این سالن 45 هزار تومان بدون تخفیف به فروش می‌رسد. شاید برای برخی مخاطبان مشخص نباشد که چرا باید یک بلیت گرانقیمت با تخفیفی عالی ارائه شود. پاسخ ساده است. این یک روش فروش بلیت در فضای مجازی است. القایی بر اهمیت نمایش و مشتری‌مدار بودن گروه نمایشی؛ اما واقعیت چیز دیگری است. واقعیت نشان از عدم‌فروش خوب نمایش می‌دهد. عدم استقبال از یک نمایش توسط مخاطب با تداوم تخفیف روبه‌رو است. این در کنار تصوری است که بلیت گران برابر با نمایش خوب است. برای مثال در نمایش «بلوری‌ها» در نوفل‌لوشاتو وضعیت به این‌گونه بوده است. با اینکه نمایش در روزهای پایانی خود است، کماکان تخفیف 30 درصدی بر بلیت 50 هزار تومانی الصاق شده است. به عبارتی قیمت بلیت 35 هزار تومان است.
با کمی توجه به قیمت‌ها می‌شود فهمید کیفیت یک سالن در نرخ‌گذاری در درجه دوم است. چراکه در یک سالن هم بلیت 50 هزار تومانی ارائه می‌شود و هم بلیت 20 هزار تومانی و این اختلاف نرخ نشان از بی‌قاعدگی دارد. چراکه درنهایت تفاوت دو نمایش در یک سالن از منظر تولید، در یک شرایط مشخص و معین تعریف می‌شود. هزینه بیشتر برای یک نمایش برابر با این پرسش است که چرا نمایش در سالنی بهتر اجرا نرفته است.
بلیت‌های تئاتر پرندگانی هستند که با یک صدای کوتاه پرواز می‌کنند و برای بقای خود بر شاخه‌ای فراتر می‌نشینند تا دست‌نیافتنی به نظر آیند.
