در فرآیند تصفیه فاضلاب، لجن و پساب وجود دارد که هر دو قابل استفاده هستند. در برخی از کشورها این فاضلاب تصفیه شده دوباره وارد شبکه توزیع آب میشود که در کشور ما این امکان نیست و فقط از فاضلاب تصفیه شده در صنعت و کشاورزی استفاده میکنیم.
اکنون حدود ۷۰ درصد آب منازل میتواند تبدیل به فاضلاب شود و در تصفیهخانهها مورد بازیابی قرار گیرد. در نهایت هم نزدیک به ۴۸ درصد فاضلاب تصفیهشده (پساب) در کشاورزی، ۴۵ درصد به آبهای سطحی، حدود زیر نیم درصد در صنعت و ۵ درصد نیز در آبیاری فضای سبز و پارکها مورد استفاده قرار میگیرد.
براساس برنامهریزیهای صورت گرفته قرار است از پساب فاضلاب تهران در کشاورزی جنوب این شهر، آبیاری پارکها و فضای سبز و غنی کردن آبخوان دشت تهران استفاده شود. آبخوانها حساب پسانداز منابع آبی کشور هستند و در آینده به داد ما میرسند.
قرار بود پروژه فاضلاب پایتخت در سال ٩٧ به اتمام برسد، ولی این طرح هنوز بهطور کامل اجرایی هم نشده و این در حالی است که درصدی از خطوط جمعآوری اجرایی شده و تعدادی از تصفیهخانهها باقیمانده است.
در شهرهایی مانند شهرقدس، شهریار، اسلامشهر، پرند، پیشوا، پردیس و لواسان تصفیهخانههای فاضلاب در مدار بهرهبرداریاند و تعداد دیگری هم به مدار خواهند آمد، اما پیشرفت این طرح در سایر شهرها به دلیل ضعف اعتبارات عمرانی بسیار کُند است.
سازمان آب و فاضلاب تهران به فکر تصفیهخانههایی در مقیاس کوچکتر و به شکل محلی با همکاری شهرداری است، تا از پساب آن برای بهرهبرداری فضای سبز استفاده کند، چون طی سالهای آتی به دلیل مشکلات آبی باید از پساب برای آبیاری فضای شهری که یکی از ضرورتهای محیطزیستی شهرهاست، استفاده کرد.
پروژه شبکه فاضلاب، طرحی است که منابع آن باید از محل حق انشعابات مردم تأمین شود. دولت هم باید در طرحهای تملک داراییها (بودجه عمرانی) کمک کند.
در حال حاضر ۴۸ درصد شهرهای کشور تحتپوشش شبکه جمعآوری فاضلاب شهریاند. در میان شهرها، تهران بهعنوان پایتخت بزرگترین تولیدکننده پساب است. بهطوری که ۱۷ تصفیهخانه دارد. نکته مهم این است که پسابخواهان بیشتری دارد، چون در بخش کشاورزی پساب نوعی مواد دارد که میتواند جایگزین کود هم باشد. چون در خشکترین سالها پساب وجود دارد و مطمئنتر از آبی است که از طبیعت دریافت میشود. فاضلاب تنها مختص بخش شرب و صنعت نیست، چون بخش کشاورزی هم فاضلابی دارد و بهعنوان زهاب کشاورزی از آن یاد میشود که در مرحلهای ساده میتواند تصفیه شود و بارها مورد استفاده قرار بگیرد.