عمر ۳۵ ساله فعالیت حرفه‌ای‌اش در عرصه مستندسازی و عکاسی با جنگ عجین شده است. طی این سال‌ها هر جا ناقوسی از جنگ به صدا در آمده، قاب دوربین رضا برجی هم حضور داشته است. او رکورددار حضور در ۱۴ جنگ است. جنگ‌های ایران و عراق، افغانستان، تاجیکستان، کشمیر، هند و پاکستان، قره‌باغ، چچن، بوسنی، کوزوو، لبنان، سومالی، سودان، غزه و جنگ‌های خلیج فارس که با قاب دوربین به ثبت آن‌ها پرداخته است. تنها شش خبرنگار در دنیا هستند که ملامحمد عمر، رهبر طالبان افغانستان را از نزدیک دیده‌اند، ولی فقط شاید یک خبرنگار در دنیا وجود داشته باشد که سه هفته با اسامه بن لادن، رهبر گروه القاعده زندگی کرده است. بیش از سه دهه همنشینی وی با ملت‌های مختلف ما را بر آن داشت تا درباره شبکه‌های برون‌مرزی صداوسیما گپ‌و‌گفتی داشته باشیم که در ادامه می‌خوانید.
با توجه به نقش محوری جمهوری اسلامی در منطقه، ساخت یا دوبله مستند‌هایی از کنش‌های سیاسی و فرهنگی ایران را چقدر برای مخاطب برون مرزی ضروری می‌دانید؟
اتفاقی که من بار‌ها با آن مواجه شدم این است که هنوز به برخی کشور‌ها که می‌رویم ما را عرب می‌دانند و تصور می‌کنند در کشور ما حتی خیابان آسفالت هم وجود ندارد. حدود ۳۰ سال است که من به کشور‌های مختلفی سفر می‌کنم. در سال‌هایی که از فضای مجازی خبری نبود آلبوم عکسی از مناطق مختلف ایران داشتم و اگر کسی سؤالی داشت آن را نشان می‌دادم. متأسفانه با گذشت سال‌ها و گستردگی ارتباطات همچنان جمهوری اسلامی آنگونه که باید شناخته نشده است. در کوزوو مردمی بودند که با رادیو جمهوری اسلامی مسلمان شیعه شدند. همزمانی شروع انقلاب با جنگ باعث شد ما از صدور پیام انقلاب عقب بمانیم. به عقیده من شروع کار رسانه‌ای انقلاب را در واقع باید از سال ۱۳۷۰ تخمین بزنیم. ما از سال ۷۰ تاکنون باید خیلی بیشتر از این کار می‌کردیم. ما خودمان را به دنیا نشناساندیم. خیلی جا‌ها باید حضور پیدا می‌کردیم و نکردیم.
پیشنهاد شما چیست؟ جمهوری اسلامی از طریق شبکه‌های برون مرزی چگونه می‌تواند خودش را به جهان بشناساند؟
مخاطب خارجی وقتی سراغ رسانه جمهوری اسلامی می‌آید به دنبال یک گمشده است. به دنبال حقیقتی است که آن را در دستان انقلاب اسلامی می‌بیند. اگر آشوبی در جایی از جهان اتفاق بیفتد رسانه‌ها همه به زبان خاص خودشان انعکاس می‌دهند، ولی یک فرد حقیقت‌طلب جمهوری اسلامی را زبان خودش می‌داند و به آن رجوع می‌کند. اگر اینجا نتوانیم واقعیتی را که اتفاق می‌افتد انعکاس دهیم به بی‌بی‌سی، سی ان ان و... رجوع می‌کند. از زمانی که شبکه‌های مجازی مرجع خبر مردم شد بیش از پیش شاهد شایعه‌پراکنی هستیم. بالطبع در جهان هم همین اتفاق در حال رخ دادن است. جذب مخاطب و نشاندنش پای یک شبکه با توجه به همه تنوعی که در رسانه‌ها وجود دارد اصلاً کار راحتی نیست. سرعت در اطلاع رسانی موضوع دیگری است که رسانه‌های ما از آن غافل هستند. به طور مثال در جریان اتفاقی که در خیابان پاسداران حدود ساعت ۷ شب رخ داد و اخبار ساعت ۲۱ آن را انعکاس نداد، مخاطب داخلی برای مطلع شدن به بی‌بی‌سی رجوع کرد. همین اتفاق هم در شبکه‌های برون مرزی وجود دارد، ما نباید از سرعت در اطلاع‌رسانی غافل شویم.
با توجه به تجربیات شخصی شما و برنامه‌سازی‌هایی که در حوزه بین‌الملل داشتید، نظرتان در باره روند پیشرفت شبکه‌های برون مرزی چیست؟
در جریان ساخت مستند «در امتداد غدیر» به این نکته رسیدم که مسلمانان شیعه که به دنبال تفکرات امام هستند، رسانه مرجعی ندارند. سال ۶۷ که به افغانستان رفته بودم درگیری سنگینی بین مجاهدان و روسیه اتفاق افتاده بود و رادیو دری آن را دو هفته بعد انعکاس داد؛ یعنی دو هفته تأخیر در اطلاع‌رسانی وجود داشت و مردم افغان نحوه عملکرد این رادیو را به تمسخر می‌گرفتند، البته که این مبنا نیست و ۲۰ سال از آن زمان می‌گذرد. الان به شدت در دنیای آزاد اطلاعات نیاز به حضور داریم. مخاطب اگر دنبال حقیقت باشد به راحتی می‌تواند دروغ را از راست تشخیص دهد ما فقط نیاز به معرفی رسانه‌های خودمان داریم. کسی که به دنبال شبکه‌های جمهوری اسلامی می‌آید دنبال تفکر انقلابی است و برای تفریح نمی‌آید؛ چراکه به قدری جذابیت بصری شبکه‌های ماهواره‌ای زیاد است که دیگر سراغ یک رسانه اسلامی نمی‌آیند، بنابراین، این مخاطب را باید حفظ و اعتمادش را جلب کرد. ما با بی‌بی‌سی فرق داریم و رابطه‌ای که یک اسپانیولی زبان با هیسپان تی وی دارد فرق دارد. خیلی از مواقع مخاطبان ما به خاطر تفریح و سرگرمی به سراغ سی‌ان‌ان می‌روند، اما مخاطب شبکه ایرانی برایش تفریح محسوب نمی‌شود، او برای یک اتفاق به دنبال ما می‌آید که من به آن می‌گویم تفکر انقلابی.
فعل و انفعالاتی که در سال‌های اخیر در فضای سیاسی غرب و امریکا اتفاق افتاده و ایجاد چند صدایی در رسانه‌های غربی را چگونه می‌توان مصادره به مطلوب کرد و اعتماد مخاطبان خارجی را جلب نمود؟
آمدن ترامپ کمکی بود به مردم دنیا تا ذات اصلی سرمایه‌داری، امپریالیسم و لیبرال دموکراسی غرب را بشناسند. الان فرصت بسیار خوبی برای معرفی خودمان است. ترامپ نشان داد سرمایه‌داری به هیچ چیز جز حفظ سرمایه خودش فکر نمی‌کند. این فرصت طلایی را نباید از دست بدهیم. الان زمان معرفی تفکر بزک شده‌ای است که ترامپ به برهنه‌ترین شکل ممکن در حال معرفی آن است. از جوامعی که احساس می‌کنیم از ما مطالبه حقیقت دارند نباید غافل شویم. مردم اسپانیولی زبان یکی از آن‌ها هستند. مردم بسیاری وجود دارند که در جغرافیای امریکای جنوبی، امریکای لاتین و آفریقا زندگی کرده و با روحیه انقلابی خودشان از تفکرات جمهوری اسلامی استقبال می‌کنند، این‌ها را نباید دست‌کم گرفت.
با توجه به اهداف مشترکی که نظام سلطه در امریکای لاتین و جمهوری اسلامی دنبال می‌کند آیا شکل‌گیری یک اتحادیه رادیو و تلویزیون بین ایران و این کشور‌ها را ضروری می‌دانید؟
بله. ما باید بگردیم در این کشور‌ها و افراد پای کار پیدا کنیم و به دنبال همین قصه باشیم. ما باید پرچمدار این جریان باشیم. اگر ما حرکت نکنیم نظام سرمایه‌داری به دنبالشان می‌رود و آن تفکرات بیدار حاضر در این کشور‌ها را به انحراف می‌کشد.
به نظر شما اولویت‌بندی برنامه‌سازی برای این قسم مخاطب باید چگونه باشد؟
در باره بی‌بی‌سی یک مثال معروف است که این شبکه دروغ نمی‌گوید، اما همه راستش را هم نمی‌گوید. رویکرد ما نباید این باشد. ما اگر بخواهیم رسانه مرجع باشیم با توجه به نیازی که مخاطب به سمت ما کشش پیدا کرده- که همان حقیقت‌طلبی است- باید با این رویکرد پیش برویم.
