بهناز حاج بیگی*
این روزها میزان ابتلا به مصرف موادمخدر صنعتی و شیمیایی در میان جوانان موجب نگرانی است. با وجود اقدامات مختلف قانونی برای کنترل موادمخدر در کشور متأسفانه روند اعتیاد در بین جوانان هنوز کنترل نشده است به همین دلیل، در مسیر اجتماعی شدن مبارزه با مواد مخدر باید به نقش مهم سلامت خانواده و به کارگیری روشها و مهارتهای مؤثر فرزندپروری در رشد سالم فرزندان توجه کرد، اگر چه عوامل ژنتیک، ذاتی و محیطی در شکلگیری ویژگیها و تکامل کودک نقش دارند، اما فرایندهای خانوادگی نیز در این راستا حائز اهمیت هستند.
خانوادهها میتوانند با تأمین نیازهای اساسی، ایجاد فضای امن خانوادگی، راهنمایی، قانونگذاری مناسب و نظارت بر زندگی فرزندان، آنان را از بسیاری رفتارهای مشکل ساز و پر خطر از جمله مصرف مواد و بزهکاری دور نگه دارند. بهرغم اینکه دوستان و همسالان در شروع مصرف مواد مخدر صنعتی و شیمیایی افراد تأثیرگذار هستند، ولی خانواده نقش مثبت و محوری در جلوگیری از درگیری نوجوان به رفتارهای مشکلساز از جمله مصرف مواد دارد. والدین در انتخاب دوستان فرزندان خود مؤثرند، زمانی که نوجوانان رابطه خوبی با والدین خود دارند بیشتر احتمال دارد دوستانی را انتخاب کنند که آنان نیز تأثیر مطلوبی در زندگیشان داشته باشد.
ایجاد رابطه امن و سالم والدین با فرزندان، انتقال مناسب ارزشهای اخلاقی و اجتماعی به آنان، حضور والدین در بخشهای مختلف زندگی فرزندان و حمایت والدین از جنبههای مختلف عاطفی، فکری، اجتماعی و اقتصادی را در اقدامات پیشگیرانه اعتیاد بسیار مؤثر است که بسیار کاربردیتر از اقدامات قانونی است. والدینی که در حین حمایت از فرزندانشان به آنها کمک میکنند تا مستقل باشند، رعایت مقررات از سوی فرزندانشان را تشویق میکنند و در عین حال ثبات و عدالت را در این مقررات مدنظر دارند فرزندان محکم و مقاومتری در برخورد با مسائل زندگی پرورش میدهند. در عین حال برخورد نامناسب با رفتارهای فرزندان، مقررات خشن و بیثبات و نبود موقعیتهای یادگیری مهارتهای اجتماعی میتواند به مشکلات اجتماعی، روانشناختی و تحصیلی در کودکان و نوجوانان منجر شود که عامل خطر عمدهای برای مصرف مواد مخدر محسوب میشود.
* متخصص علوم رفتاری