کلانشهر‌های کشور به‌خصوص پایتخت با آغاز فصل پاییز و نزدیک‌شدن شرایط جوی به وارونگی هوا، همواره در معرض آلودگی‌های جدی و زیانبار قرار می‌گیرند. بررسی‌های مرکز کنترل کیفیت هوا نشان می‌دهد، تهران در مهرماه ۱۰ سال اخیر، پنج روز هوای پاک، ۱۸۶ روز هوای سالم و ۱۰۹ روز هوای ناسالم داشته است. به عبارت دیگر، شهروندان تهرانی ۳۶ درصد از روز‌های مهرماه ۱۰ سال اخیر را در هوایی ناسالم تنفس کرده‌اند. در تهران، میزان ماده شیمیایی در وسایل حمل‌و‌نقل در هوا ۱۰برابر استاندارد جهانی است و روزانه ۳۱میلیون لیتر گاز سمی در هوای پایتخت منتشر می‌شود.
به تازگی آمار‌های دیگری هم درباره آلودگی هوا منتشر شده و لزوم جدی‌گرفتن این معضل را قبل از اینکه فاجعه بارتر شود، هشدار می‌دهد.
تولید روزانه ۳۱میلیون لیتر گاز سمی
براساس گزارش جهانی کمیسیون آلودگی و سلامت «لنست»، آلودگی هوا بیشتر از جنگ‌ها کشته بر جای می‌گذارد. این یک هشدار بدون اغراق است که یک مقام دولتی آن را اعلام نکرده، بلکه حاصل تحقیق معتبر جهانی است. فقط در همین تهران میزان آزبست (ماده شیمیایی در وسایل حمل‌و‌نقل) در هوا ۱۰برابر استاندارد جهانی است!
روزانه ۳۱میلیون لیتر گاز سمی با مصرف ۱۴میلیون لیتر بنزین در هوای پایتخت منتشر می‌شود و هوای لازم برای تنفس را می‌سوزاند! هر سال بیش از ۱۰۰روز هوای تهران در شرایط ناسالم و آلوده قرار دارد.
آمار‌ها همچنین نشان می‌دهد، در روز‌های تشدید آلودگی هوای پایتخت، شمار بیماران تنفسی تا ۶۰درصد افزایش می‌یابد و آلودگی هوا در تهران به طور متوسط موجب کاهش پنج سال از عمر تهرانی‌ها شده است. همه این‌ها کافی است تا ما را به درک عمیقی از بحران جدی پیش‌رو برساند. بعد از چهار دهه قانونگذاری، همه راه‌های رفتنی را آزموده‌ایم. ما و دولت‌هایمان به هیچ نتیجه موفقی در کاهش آلودگی هوا نرسیده‌ایم، اکنون منتظر تکرار فاجعه لندن هستیم؟
مرگ ۴ هزار نفر در یک روز
آلاینده‌هایی که در تهران تولید می‌شوند، به دلیل وجود ترکیبات هیدروکربنی سمی مثل اتان، بنزن، بوتادین، فرمالدئید، استالدئید و پروپان در بنزین مصرفی خودرو‌ها به مراتب خطرناک‌تر از سوختن زغالسنگ در مه دود فاجعه بار لندن دهه ۱۹۵۰ هستند.
خطر آلودگی هوا در تهران بسیار جدی‌تر از تصور ماست؛ مردم و مسئولان، به پیشگیری از وقوع بحران عادت ندارند و تا بحران واقع نشود، آن را جدی نمی‌گیرند.
معاون تحقیقات وزارت بهداشت ایران در یک هشدار جدی معتقد است که «وضعیت کلانشهر‌های کشور به‌خصوص تهران از نظر آلودگی هوا، دقیقاً مشابه ۶۵سال پیش لندن و نیز افزایش تأثیر خطرات آلودگی هوا بر سلامت شهروندان ایران بسیار جدی‌تر از گذشته است.»
برنامه منهای محیط‌زیست
دکتر ملک‌زاده، با اشاره به عملکرد فوق‌العاده ضعیف ایران در زمینه «آلودگی هوا» شاخص‌های سلامت توسعه پایدار ۲۰۱۶ که دارای نمره بسیار پایین ۲۶ از ۱۰۰ بوده‌ایم، می‌گوید: «دولت‌ها نتوانسته‌اند، موفقیتی در کاهش آلودگی هوا و کنترل کیفیت آن داشته باشند که یکی از علل آن نداشتن نگاه پایدار به برنامه‌های توسعه است؛ یعنی کشور ما توسعه می‌یابد، اما نه توسعه پایدار»!
اما چرا برنامه جامع کاهش آلودگی هوا به هیچ نتیجه تأثیرگذاری در کنترل کیفیت هوا دست نیافت؟ این برنامه دارای اشکالات بسیار اساسی است. در این برنامه سهم منابع انتشاردهنده آلاینده‌ها دیده نشد. تنها عوامل نظری را آن هم به شکل کلی دیده است. این برنامه فاقد پیوست سلامت، پیوست زیست‌محیطی و توسعه‌شهری پیش‌بینی و ارزیابی هزینه است.
یکی از عواملی که موجب شده هیچ برنامه و قانونی در اجرای کاهش آلودگی هوا موفق نباشد، ثابت ماندن قیمت سوخت و رشد بی‌رویه مصرف بنزین و وجود معابری پر از خودرو‌های شخصی و ترافیک شدید است.
متأسفانه در ایران دولت‌ها حاضر بوده‌اند، وام خودرو، خرید خودرو را به آسانی و به نفع خودروسازان اعطا کنند و هوای مورد نیاز مردم را بسوزانند، اما توسعه حمل‌و‌نقل عمومی را به بایگانی بسپارند.
