ارگانیک است و استفاده نکردن از هرگونه کود و سموم شیمیایی در چای تولیدی گیلان که به عنوان دومین محصول استراتژیک این استان به شمار میرود موجب شده است ۹۰ درصد باغات این استان خصوصاً شهر لاهیجان به گشت این محصول اختصاص یابد. با وجود اینکه درچند سال اخیر ورود انواع چای خارجی با رنگ و اسانسهای مختلف سبب شده است این محصول مهم کشور مورد بیتوجهی قرار گیرد، اما گرانی چای وارداتی باعث شده است دوباره این محصول جایگاه خود را درمیان مردم کشور پیدا کند؛ موضوعی که به گفته نماینده مردم لاهیجان و سیاهکل در مجلس موجب شده است برخی افراد به نفع خود از برند چای ارگانیک سوءاستفاده کنند و آن را به نام خارجی با قیمت بالاتر بفروشند.
درحال حاضر حدود ۲۶ هزار هکتار باغ چای در دو استان گیلان و مازندران وجود دارد که از این مقدار حدود ۲۱ هزار هکتار مورد بهرهبرداری قرار میگیرد و حدود ۵۵ هزار خانوار چایکار به طور مستقیم در باغات چای مشغول بهکارند و صددرصد درآمد و معیشتشان از محصول چای است، به طوری که برای ۱۰۰ هزار خانوار در بیش از ۱۵۱ کارخانه چایسازی که متناسب با ظرفیت تولیدشان بین ۳۰ تا ۶۰ نفر شغل فصلی و دائم ایجاد کردهاند. درحالی که در سالهای قبل این محصول پرطرفدار زیر سایه چایهای خارجی قرار داشت، اما استقبال خوب مردم در دو سال اخیر و توجه جهاد گشاورزی به رونق این محصول خوب ایرانی سبب شد تا رونق دوباره به مزارع چای بازگردد.
رئیس سازمان چای کشور با تأیید این موضوع میگوید: «پیشبینی میشود با توجه به شرایط آب و هوایی در چین سوم امسال بیشتر از سال گذشته برگ سبز چای برداشت شود.» حبیب جهانساز با اشاره به اینکه چین سوم برگ سبزچای در باغهای گیلان و مازندران آغاز شده است، میافزاید: «چایکاران گیلان و مازندران امید دارند در صورت مناسب بودن شرایط جوی در این مرحله حدود ۱۸ هزار تن برگ سبز برداشت کنند.» این اظهارات درحالی مطرح میشود که چین سوم برگ سبز چای از باغهای گیلان و مازندران تا مهرماه ادامه دارد و چایکاران تاکنون ۷۸ هزار تن برگ سبز چای به ارزش حدود ۱۶۴ میلیارد تومان برداشت کردند که ۴۸ درصد آن درجه یک و ۵۲ درصد درجه دو بود.
تنوعی از چای در مزارع گیلان و مازندران
درحالی که برخی مصرفکنندگان علت مصرف چای خارجی را علاوه بر طمع، رنگ خاص آن میدانند که به وفور در بازار یافت میشود، اما به گفته کارشناسان صنعت چای این تنوع در محصولات ایرانی نیز یافت میشود. یکی از کارشناسان صنعت چای در این خصوص به «جوان» میگوید: «از آنجا که ۹۰ درصد چای تولیدی کشور در باغات گیلان و مازندران کاشت میشود این موضوع سبب شد این محصول تولیدی دارای تنوع بسیار و قابل رقابت با نوع خارجی آن باشد.»
محمود یاوری میافزاید: «باروتی، ممتاز، شکسته، قلم و شکسته قلم از انواع چای خشک تولیدی در کارخانههای چایسازی شمال ایران هستند که کاملاً توان رقابت با محصولات خارجی را دارند.»این درشرایطی است که طبیعی و ارگانیک بودن این محصول سبب شده تا برخی کشورها با خرید این محصول آن را با برند خود بستهبندی و دوباره به بازارهای جهانی خصوصاً ایران وارد کنند.
واردات؛ معضل اصلی چای کشور
مصرف سرانه چای در کشور بین ۳/۱ تا ۵/۱ کیلوگرم برآورد شده است و براین اساس، نیاز کشور به چای سالانه چیزی حدود ۹۰ تا ۱۰۰ هزار تن است. اما با توجه به شرایط موجود، چایکاران کشور تنها قادر به تولید ۱۵ هزار تن از این محصول هستند و مابقی نیاز از کشورهایی، چون هند وارد میشود. یکی دیگر از مشکلات چایکاران واردات بیرویه چای است که گویا هیچ نظارتی برآن وجود ندارد. مسئلهای که بنا به گفته نماینده مردم رشت در مجلس خود به یکی از مشکلات اصلی چایکاران تبدیل شده است و این صنعت را به نابودی نزدیکتر میکند.
جعفرزاده ایمن آبادی واردات بیرویه چای و خشکسالی را مهمترین معضل چایکاران در گیلان میداند و میگوید: «متأسفانه واردات چای بیکیفیت و ارزان از کشورهای دیگر سبب تغییر ذائقه مردم شده است. از این رو باید با اطلاعرسانی، مردم را از مضرات اسانس موجود در چایهای وارداتی مطلع کرد تا تمایل استفاده از چای وارداتی کاهش یابد.»
چای ایرانی رونق میگیرد
گران شدن چای وارداتی از جمله دلایلی بود که باعث شد دوباره مصرف چای گیلان و مازندران رونق بگیرد، به گونهای که حالا برخی افراد سودجو با سوءاستفاده از این موضوع با استفاده از رنگ و اسانس خارجی این چای را دربستهبندیهای خارجی به بازار عرضه میکنند. ذبیحالله نیکفر، نماینده مردم لاهیجان و سیاهکل درمجلس شورای اسلامی با تأیید این موضوع میگوید: «در حال حاضر به علت شرایط موجود برخی افرادی که از برند چای ارگانیک سوءاستفاده کرده و میلیاردها تومان از آن سود بردهاند باید با آنها برخورد شود.»
این اظهارات درحالی بیان میشود که با گشتی در بازار چای کشور به راحتی میتوان با برندها و بستهبندیهای چای داخلی مواجه شد که برخی افراد سودجو بدون توجه به حقوق تولیدکننده آن را با نام و برند خود در بازار عرضه کرده و سودهای میلیاردی به جیب میزنند. نماینده مردم رودسر و املش در مجلس با تأیید این موضوع میگوید: «چای ایرانی به لحاظ ارگانیک بودن از جمله سالمترین محصولات دنیاست؛ موضوعی که بیشتر برندهای معروف دنیا متوجه آن شده و با خرید این محصول به قیمت پایین پس از اضافه کردن اسانس آن را به نام خود به بازار عرضه میکنند.»
اسدالله عباسی میافزاید: «درصورت تضمین خرید این محصول و حمایتهای مورد نیاز میتوان این محصول کاملاً سالم و ارگانیک را جهانی کرد.» این اظهارات درحالی است که برخی چایکاران لاهیجانی، کاهش زمینهای کشاورزی، پایین بودن میانگین درآمد کشاورزان و استفاده از روشهای سنتی و قدیمی در فرآیند تولید را از جمله مشکلات صنعت چای داخلی دانسته و خواستار رفع این مشکل هستند.