گردش مالی سرسامآور محصولات تراریخته و سود مازاد برمعمول ۳۰ تا ۴۰ درصدی روی واردات سالانه ۱۰ تا ۱۵ تن از این محصولات، موجب شده تا لابیهای متعددی برای بقای این تجارت شکل بگیرد و حتی محافل علمی هم از جریان این لابیگری عقب نمانند. نتیجه این ماجرا هم گزارشهای خلقالساعهای است که در تأیید سلامت محصولات تراریخته از سوی برخی دانشگاههای دولتی منتشر میشود تا نشان دهد، میتوان ردپای برخی افراد و چهرهها را در جریان واردات محصولات تراریخته پیدا کرد و این لابی به محافل علمی کشور هم نفوذ کرده است.
اول مردادماه میتواند سالروز یک پیروزی باشد! روزی که بالاخره تلاشهای کارشناسان به ثمر رسید و بنا به اعلام غلامرضا اصغری رئیس سازمان غذا و دارو بنا شده تا از این روز محصولات تراریخته برچسب گذاری شوند تا لااقل مردم بدانند محصولاتی که مصرف میکنند در بسیاری از کشورهای اتحادیه اروپا، واردتشان ممنوع است. اما با تمام اینها، وقتی بنا بر اعلام رسمی مسئولان سلامت کشور، بیش از ۹۰ درصد روغنهای مصرفی در کشور از محصولات تراریخته است، در عمل گزینهای پیشروی مصرفکننده قرار ندارد تا بخواهد انتخاب دیگری را امتحان کند. با این همه به قول عباس پاپیزاده عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی حداقل حسن این برچسبگذاری آن است که محصولات تراریخته به قیمت واقعی خود عرضه شوند، نه به قیمت محصولات سالم!
نفوذ لابی تراریخته به محافل علمی
محصولات تراریخته همچنان در محافل علمی دنیا، محل مناقشهاند. به همین خاطر بسیاری از کشورهای عضو اتحادیه اروپا ترجیح میدهند یا تراریخته وارد نکنند یا به صورت محدود و با برچسبگذاری اقدام به واردات این محصولات کنند. اما ایران از جمله کشورهایی است که واردات محصولات تراریخته در آن مجاز است. عباس پاپیزاده عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی در گفتوگو با «جوان» درباره چرایی واردات بیصدای این محصولات میگوید: لابیهای قویای در حمایت از محصولات تراریخته وجود دارد، چه در درون دولت، چه ارتباطی که با مجلس گرفته میشود. روش کار تجار تراریختهها هم به این صورت است که مستقیم وارد موضوع نمیشوند و سعی میکنند تا چهرهای علمی از خود نشان دهند و مزایایی همچون محصول بیشتر را برای تراریختهها عنوان کنند و مضرات آنها را با تحقیقات صوری و پاسخهای غیرعلمی در قالب ظاهری علمی میپوشانند. وی با اشاره به زمانبر بودن تحقیقات علمی همچون تأثیرگذاری تراریختهها بر سلامت انسان یا طبیعت میافزاید: هر گاه در مجلس درباره این محصولات نکاتی را مطرح میکنیم، ظرف یکی دو هفته تحقیقی علمی چاپ و به مجلس ارائه میشود! این برای ما سؤال است که چگونه یک تحقیق علمی میتواند ظرف دو سه هفته به نتیجه برسد! پاپیزاده تأکید میکند، بررسیهای ما نشان میدهد یکی دو تا از نهادهای علمی کشور هم تحت تأثیر این لابی قرار گرفتهاند.
تفاوت ۴۰ درصدی قیمت تراریختهها و محصولات سالم در جیب دلالان
پاپیزاده، درباره میزان و نوع محصولات تراریخته وارداتی هم تأکید میکند: ذرت، کنجاله سویا و روغن حاصل از تصفیه دانههای روغنی مانند سویا، تراریخته هستند. برآوردها نشان میدهد، سالانه حداقل بین ۱۰ تا ۱۵ میلیون تن از این محصولات وارد کشور میشود. بنا به تأکید وی، متأسفانه دستگاههای نظارتی مثل وزارت بهداشت که ملزم به پیگیری و تأیید سلامت موادغذایی هستند، نسبت به پایش این موضوع وظایفشان را به طور جدی انجام نمیدهند. وی تأکید کرد: محصولات تراریخته جایگزین دارند، اما، چون مقداری گرانتر است، دلالان و وارکنندگان ترجیح میدهند محصولات تراریخته را وارد کنند.
به گفته این عضو خانهملت، محصولات تراریخته برای مصرفکننده عوارضی دارد و در ۲۶ کشور توسعهیافته اروپایی، واردات این محصولات ممنوع شده است، مگر در شرایط خاص و با برچسبگذاری تا مصرفکننده حق انتخاب داشته باشد، زیرا محصولات تراریخته حدود ۴۰ درصد ارزانتر از محصولات عادی هستند. وی تأکید میکند: چنین اتفاقی در کشور ما نیفتاده است و حقوق مصرفکننده عملاً نادیده گرفته میشود، به این صورت نمیداند محصولی که مصرف میکند، تراریخته است و محصولات تراریخته با قیمت محصول سالم عرضه میشود.
آنطور که پاپیزاده میگوید: در حال حاضر در خوشبینانهترین حالت ۹۵ درصد روغن مصرفی کشور از طریق واردات تأمین میشود. این عضو کمیسیون کشاورزی معتقد است: امکان و ظرفیت تولید داخلی روغن داریم، اما برنامهریزی و مدیریت برای این کار وجود ندارد. پاپیزاده تصریح کرد: ما قانونی را در برنامه ششم توسعه تصویب کردیم تا زمینه کاهش واردات محصولات تراریخته فراهم شود و از سوی دیگر وزارت بهداشت ملزم به برچسبگذاری روی محصولات تراریخته شد و قرار است این کار از روز گذشته اجرایی شود.
جمعشدن سوءاستفادهها برچسبگذاری
وقتی تمام روغنهای ما وارداتی و تراریخته است، مردم انتخاب دیگری ندارند و در چنین شرایطی برچسبگذاری چه نتیجهای میتواند در پی داشته باشد؟ پاپیزاده در پاسخ به این سؤال میگوید: بله انتخاب دیگری ندارند، اما با برچسبگذاری روی این محصولات مردم مطلع میشوند که چه محصولی تراریخته است و اندک محصولی که تراریخته نیست را میتوانند انتخاب کنند. به باور وی، در چنین شرایطی تفاوت قیمت اتفاق میافتد. پاپیزاده تصریح کرد: با برچسبگذاری، سوءاستفادهای که واردکنندگان و دلالان انجام میدهند و روغن کلزای داخلی و روغن سویای تراریخته وارداتی را به یک قیمت عرضه میکنند، شاهد تفاوت قیمت در محصولات سالم و تراریخته خواهیم بود.