تغییر روش و ایجاد یک عادت خوب در بزرگسالی، کمی سخت است، اما همه شما موافقید که انتخاب و ایجاد عادتها و رفتارهای خوب در کودکان به مراتب آسانتر خواهد بود. البته ممکن است والدین در ابتدا فکر کنند این کار برای آنها ساده چندان نیست، ولی در واقع اینطور نیست. وقتی این ۱۰ عادت رفتاری خوب را ملاحظه کنید، درخواهید یافت آموزش آنها به کودک خردسال شما نه تنها عملی است بلکه میتوانید این عادات را در بین کارهای روزانه بچهها هم بگنجانید و با مشاهده خروجی آن ببینید ارزش زحمتی که میکشید را داشته است. بدیهی است با راهنمایی و تلاش شما، بچهها میتوانند این کارها را سادهتر و سریعتر انجام دهند. حال میخواهیم ۱۰ عادت و رفتار خوب را که به نظر مهمتر هستند به منظور بهبود سلامت و ایجاد انضباط در کودکان، همراه با شما مرور کنیم.
۱- آداب درست خوابیدن
حداقل هشت ساعت خواب برای تمامی کودکان ضروری است. بچهها را تشویق کنید تا زودتر بخوابند. آنها باید عادت کنند حداکثر ساعت ۱۰ شب به رختخواب رفته و صبح هم زود از خواب بیدار شوند. آنها باید تا قبل از ساعت هفت صبح بیدار شده و از رختخواب خارج شده باشند. خوابیدن و بیدار شدن بهموقع بخش مهمیاز روال روزانه زندگی کودکان را تشکیل میدهد که بالطبع به بسیاری از کارهایی که در روز انجام میدهند، کمک میکند. دقت کنید تا پس از صرف شام به اندازه کافی آب بنوشند و قبل از خواب به دستشویی هم رفته باشند. این کار به آنها کمک میکند تا خوب و راحت بخوابند.
۲- پیادهروی و بازی بیرون از خانه
بازی به اندازه کار اهمیت دارد. یک کودک باید حداقل یک تا یک و نیم ساعت در روز صرف فعالیتهای بدنی بکند که جدا از زمان بازیهای داخل خانه است. یعنی در فضای باز و زیر نور آفتاب بتواند فعالیت فیزیکی زیادی داشته و همبازیهای جدیدی پیدا کند.
به عنوان والدین و مربی، مسئولیت شما آن است که اطمینان حاصل کنید کودک شما بیشتر از یک ساعت از وقت خود را صرف تماشای تلویزیون، بازی با تبلت یا ایکسباکس نکند. در غیر اینصورت ممکن است سست و بیحال شده و یا بینایی او به تدریج آسیب ببیند.
۳- رعایت اصول ایمنی
وقتی نوبت احترام به اصول و قوانین ایمنی و (اجتماعی) میرسد، نباید تصور کرد این موارد قدیمی شده و چندان ضروری نیستند. به فرزندتان بگویید که قوانین برای حفظ سلامتی و شادی مردم تهیه شدهاند و پیروی از آنها بسیار مهم است. هنگامی که همه، به قوانین ایمنی احترام بگذارند و حقوق یکدیگر را رعایت کنند، اغلب مردم صدمه نخواهند دید و افراد با مهربانی و احترام در مکانهایی مانند خیایان، مدرسه و حتی در خانه، با یکدیگر رفتار میکنند. به بچهها بیاموزید با دقت در خیابان راه بروند، فقط از خطکشی عبور کنند، تنها از سمت پیادهرو از خودرو خارج شوند و برای راننده ایجاد مزاحمت نکنند. در خانه به اشیای خطرناکی مانند اجاق گاز، فندک، میلههای داغ و... دست نزنند.
۴- آگاهی از خطر افراد غریبه
کودکان در سنین سه و چهار سالگی در انجام کارهایشان کاملاً با عجله رفتار میکنند. طبیعی است آنها به اندازه کافی بزرگ نیستند تا فرق بین خوب و بد را متوجه شوند. آنها آماده هستند تا به سادگی با دیگران دوست شده و به راحتی صحبت میکنند. ممکن است کمی دشوار باشد تا مفهوم یک فرد بیگانه را به او بفهمانیم، ولی لازم است گفتوگو با او در این خصوص را سریعتر شروع کنیم. وقتی از خانه خارج میشوید، از آنها بخواهید نزدیک شما بمانند.
همچنین، بچهها در این سن باید آموزش ببینند معنای لمس خوب و بد بدن چیست و اگر زمانی از کسی احساس ناراحتی کردند، چگونه نه گفتن و اعتراض را بلد باشند. ممکن است مفهوم یک «فرد غریبه» برای کودک گیجکننده باشد، بنابراین پیشنهاد میکنیم علاوه بر افرادی مانند پدربزرگ، عمو و عمه، چند نفر از بزرگسالانی که کودک میتواند هنگام نیاز از آنها کمک بخواهد مانند پدر و مادر قابل اعتماد دیگری از فامیل و دوستان، معلم یا مدیر مدرسه را به عنوان نمونه به او معرفی کنید. اشخاصی مانند نگهبانان و سرایدار آپارتمان را هم به او معرفی کنید تا کودک شما غریبههایی را که میتوانند به او کمک کنند، بشناسد.
۵- رعایت بهداشت فردی
کودکان خردسال، تمایل به بازی طولانیمدت دارند. در نتیجه لباس آنها محل تجمع سلولهای مرده پوست، عرق و احتمالاً آلودگیهای دیگر میشود. باکتریها در این آلودگیها بهویژه در شب شروع به فعالیت میکنند و نه تنها باعث بوی بد لباس میشوند بلکه میتوانند برخی بیماریها یا عفونت را به کودک منتقل کنند. ضروری است حداقل یک بار در روز کودک کوچک خود را در آب گرم حمام کرده و لباسهای تازه شسته شده به تن او بپوشانید. کودک باید لباسهای مدرسه، پس از بازی و قبل از خواب را عوض کند. به خاطر داشته باشید غدد عرقی در پوست سر نیز وجود دارد؛ بنابراین لازم است بچهها پوستی تمیز داشته باشند. موهایشان را حداقل دو بار در هفته با یک شامپوی مناسب کودک بشویید. بنابراین، کودکان باید لباسهای خود را پس از مدرسه، پس از بازی و قبل از خواب برای جلوگیری از عفونت و بیماری عوض کنند.
۶- عادت به مطالعه
در دوران رشد، فقط یادگیری حروف و اعداد کافی نیست. در جهان اتفاقات زیادی رخ میدهد و کودک میتواند در مورد این اتفاقات نیز مطالبی یاد بگیرد. میتوانید مقالههای خبری ساده و کودکانه را از قفسه مجلات خود بیرون کشیده و برای آنها بخوانید یا به آنها کمک کنید آن را بخوانند. آگاهی و اطلاعات عمومی از اهمیت زیادی برخوردار است و خواندن روزنامه هم عادت مهمی است. اطلاعات عمومی نه تنها افق دید آنها را وسیعتر، بلکه مهارتهای زبانی آنها را نیز تقویت میکند. همچنین با این کار آنها را تشویق کردهاید خواندن کتاب را شروع کنند.
۷- انجام کارهای ساده و کوچک خانه
بچهها هرگز برای کمک در خانه خیلی کوچک نیستند. شما میتوانید انجام کارهای سادهای مانند تمیز نگه داشتن اتاق خودشان، مرتب کردن قفسه مجله، مرتب کردن اسباببازیهایشان یا چیدن میز غذا را به آنها واگذار کنید. این کار باعث میشود آنها احساس بزرگی و مهم بودن بکنند. همچنین به آنها میآموزید که مستقلتر باشند. ضمناً موجب میشود بچهها نسبت به کسانی که در خانه، در مدرسه یا در رستوران کار میکنند یا وسایل را تمیز میکنند، احترام بگذارند.
۸- رفتار درست در مکانهای عمومی
بچههای ناراحت در وسایل نقلیه عمومی مانند اتوبوس رفتار مناسبی ندارند و یا نمیدانند چگونه و مؤدبانه با یک مغازهدار حرف بزنند. حتی ممکن است اشیایی را بردارند که به آنها تعلق ندارد و یا به ساختمانهای عمومی و بناهای تاریخی آسیب بزنند؛ بنابراین چگونگی رفتار و ارتباط با دیگران مهم است. در صورتی که کودکان از قبل به درستی آموزش ندیده باشند، موارد فوق بعضی از کارهای عادی است که ممکن است انجام دهند. باید به بچهها چگونگی رفتار در محلهای عمومی را آموخت، اما مهمتر از آن، آنها باید عواقب عادت و رفتار بد خود را نیز یاد بگیرند. پیامد رفتار ناپسند و ضرورت رفتار مناسب در اجتماع را به بچهها خاطرنشان کنید و توضیح بدهید.
۹- آداب تغذیه سالم
یک رژیم غذایی خوب و سالم به خصوص برای کودکان در حال رشد، عادت پسندیدهای است. البته این عادت رفتاری یکشبه اتفاق نمیافتد. بچهها باید به خوردن غذاهای تازه و میوهجات تشویق شوند و میان وعدههای چرب و شیرین به آنها نداد. یک فرآورده لبنی کمچرب نیز باید بخشی از وعده غذایی آنها باشد، به عنوان مثال یک لیوان شیر بزرگ یا یک کاسه سرشیر. سعی کنید وقتی کودکان کاری را با موفقیت انجام میدهند به عنوان پاداش فوری به آنها تنقلات شیرین ندهید. در عوض به گزینههای خوشمزه و سالمی مانند میوههای خشک، آجیل و آب میوه خانگی رجوع کنید. چنین آمیخته خوبی از اقلام غذایی، انرژی کافی برای کارهای روزانه کودک و تمرکز او بر روی مسائل مهم را فراهم میکند.
تقریباً تمام متخصصان تغذیه کودک در این مورد اتفاق نظر دارند که صبحانه مهمترین وعده غذایی روزانه است و حداکثر انرژی لازم را به بدن ما میرساند. به عنوان یک پدر و مادر، باید بدانید بچههای شما دوران رشد را سپری میکنند لذا باید تلاش کنید زمان کافی برای خوردن صبحانهای سالم و خوشمزه قبل از مدرسه را برای آنها فراهم کنید. بچهها اغلب صبحانه چندانی نمیخورند یا با بشقاب بازی کرده و با عجله به مدرسه میروند. در چنین شرایطی معمولاً کل روز احساس ضعف کرده و برای مواجهه با فعالیتهای شدید جسمی و ذهنی دچار مشکل یا بهانهگیر میشوند. برای ترغیب آنها به خوردن صبحانه، سعی کنید بهجز نان و پنیر و کره، تنوعی از مواد غذایی را روی میز بگذارید مثلاً مقداری میوه، لیوان شیر با عسل.
نوشیدن آب زیاد را برای آنان عادت کنید. آب به طرق مختلفی به بدن ما کمک میکند. همانطور که همه میدانیم، آب مواد مغذی را به سلولها منتقل کرده و از همه مهمتر کمک میکند مواد زائد از ارگانهای اصلی ما خارج شوند. همانطور که بچهها در طول روز مشغول بازی هستند، به یاد داشته باشید که آب به آنها کمک میکند دمای بدن خود را کنترل کنند. بدون نوشیدن مقدار مناسبی آب، یک کودک به سادگی آب بدن خود را از دست داده و عملکرد منظم اعضای بدن وی آسیب میبیند. آب دادن به کودکان اهمیت ویژهای دارد، چون وزن آنها با مقدار آب مصرفی ارتباط دارد. اگر کودک آب خوردن منظم را نپذیرد، شما میتوانید برخی مواد مانند لیموترش را به آب اضافه کنید. ضمناً اطمینان حاصل کنید که آنها با لیوان و بطری تمیز آب میخورند تا دچار بیماریهای عفونی نشوند.
۱۰- عادت به اشتراکگذاری وسایل و تشریک مساعی
آخرین و مهمترین عادت تشریک مساعی و ارتباط مناسب با دیگر بچهها است. کودکان خردسال بسیار خودمحور و هدفگرا هستند. جمله معروف «من این اسباببازی را میخواهم» را همه شنیدهاید. هیچ چیز دیگری هم جز بهدست آوردن اسباببازی مورد نظر برای آنها اهمیت ندارد. فراموش نکنید، کنترل وسوسه و خواسته برای یک کودک خیلی دشوار است. برای آموزش او، به اشتراکگذاری وسایل مجاز میتواند در خانه و مدرسه تدریس شود. برای الگودهی سر میز شام یک نمونه را آماده کنید، مثلاً ظرف غذای مورد علاقه خود را با دیگران به اشتراک بگذارید، بدین ترتیب کودک را تشویق کردهاید تا همین کار را انجام دهد. در کلاس درس، میتوانید فعالیتهای گروهی را که بر مبنای اشتراکگذاری و تشریک مساعی استوار هستند، انجام دهید. به آنها متذکر شوید قاپیدن یا چنگ انداختن (برای بهدست آوردن چیزی) رفتار مناسبی نیست. میتوانید راههای جایگزین دیگری به او نشان دهید، مثلاً در حالی که منتظر رسیدن نوبتشان هستند، به آنها کمک کنید وسیله دیگری را انتخاب کرده و خود را با آن سرگرم کنند.
در خاتمه باید گفت: ایجاد عادات خوب میتواند منجر به یک زندگی سالم و شاد در کودکی و بزرگسالی شود. به یاد داشته باشید، کودک هرگز برای یادگیری آن اندازه که شما ممکن است تصور کنید، کوچک نیست و به عنوان یک والد یا مربی، وظیفه شماست که همیشه او را به رفتار خوب تشویق کنید. فراموش نکنید، وقتی به کودکان خود عادات خوب را آموزش میدهید، تقویت و تشویق مثبت همیشه عامل تسریعکننده خواهد بود.
یادآور میشود در این مطلب، صرفاً موارد عمومی و بااهمیتتر به رشته تحریر درآمده و بدون تردید عادتهای رفتاری ضروری دیگری هم وجود دارند که میتوان آنها را به کودک آموزش داد و با درونی کردن این عادات رفتاری او را یک شهروند کوچک دوستداشتنی امروز و یک شهروند مفید فردا تربیت کرد.
برگرفته از سایت فلینتوباکس، نوشته ماناسا