روزهای بارانی بسیار زیبا و در عین حال باورنکردنی را پشت سر گذاشتیم. باورنکردنی از این جهت که سالهای بسیاری بود که فصل بهار داغ و گرمی را داشتیم و بارندگی در این فصل به حداقل خود رسیده بود، اما امسال بارشهای فراوانی را در کل کشور شاهد بودیم. بارانهای بسیاری که البته سیل و طغیان رودخانهها و خسارت هم به همراه داشت. طبیعتاً با میزان بارشی که در کل کشور شاهد بودیم تصور برخی از مردم این است که دوران کمآبی و خشکسالی به پایان رسیده است و دیگر میتوانند هرچقدر که میخواهند آب مصرف کنند.
در حقیقت این دسته از افراد جوگیر شدهاند و آب را بیمحابا هدر میدهند. در حالی که اینطور نیست و همچنان کمآبی و خشکسالی کل کشور را تهدید میکند. درواقع باید این دسته از افراد که تصور میکنند، چون بارش بسیاری در سال داشتهایم پس باید بیرویه آب مصرف کنند نگاه و طرز فکرشان را اصلاح کنند. زیرا میزان بارش هیچ ربطی به مصرف درست آب ندارد. ما در هر شرایطی که باشیم باید اسراف را کنار بگذاریم و در مصرف آب صرفهجویی کنیم و فرهنگ مصرف صحیح آب را اول در خانواده خود و بعد در جامعه نهادینه کنیم. کمبود آب همیشگی است، پس صرفهجویی هم باید همیشگی باشد و صرفهجویی نیز مستلزم آموزش بهویژه آموزش کودکان و نوجوانان است.
بحرانی که برایمان هنوز بحران نیست!
بحران کم آبی دومین بحران بزرگ دنیا طی ۱۰ سال آینده اعلام شده است. این بحران در کشورهای آسیایی و اروپایی بیش از دیگر کشورهای دنیا دیده میشود، اما آیا میدانید که ایران یکی از کشورهایی است که در آینده با بحران کم آبی به صورت بسیار جدی مواجه خواهد شد؟ بد نیست بدانیم که ایران در کمربند خشک کره زمین قرار دارد. از طرفی هم ذخایر آبی کشورمان روزبهروز کاهش مییابد. متوسط بارش باران ایران نیز از میانگین جهانی بسیار فاصله دارد. میزان و نوع استفاده از آب در کنار تصرفهای انسانی در محیطزیست همگی دست به دست هم دادهاند تا کشور ما قدم به قدم به بحران خشکسالی نزدیکتر شود. از سوی دیگر در گزارشهای متعددی هشدار داده شده که زمین به سمت کمبود آب پیش رفته است و دریاچههای بزرگ جهان در حال ناپدید شدن هستند. بنابراین بدون تردید امروزه بحران و کمبود آب را میتوان به عنوان مهمترین چالش پیش روی جوامع بشری دانست و لذا ایجاد فرهنگ صرفهجویی آب در دنیا بسیار لازم و ضروری دیده میشود.
همه میدانیم زندگی تمام موجودات زمین به آب متکی است و در نبود آن چه اتفاقات مهلکی میتواند بیفتد. اما هنوز هم بخش زیادی از جامعه خطر کمآبی را چنان که باید درک نکرده یا آگاهی لازم در خصوص نحوه مدیریت مصرف آب را ندارند. بسیاری از بخشهای کشور با بحران بیآبی دست و پنجه نرم میکنند ولی هنوز برخی از افراد جامعه این بحران را بحران نمیدانند و به صورت بیرویه و شاید هم خودخواهانه آب را هدر میدهند. میگویم هدر میدهند زیرا وقتی در حال شستن ظروف کثیف هستند همینطور بیوقفه آب را باز میگذارند تا شستن ظرفها تمام شود. در حین مسواک زدن آب را باز میگذارند. خودروهای خود را با آب آشامیدنی میشویند. وارد فصل تابستان شدهایم هنوز هم مثل قدیمها شلنگ آب را باز میکنند و کل حیاط و کوچه و خیابان را میشویند تا کمی هوای اطرافشان خنک شود. این یعنی هنوزجامعه ما باور نکردهاست که آب در حال تمام شدن است. این یعنی اینکه هنوز برخی از ما تصور میکنیم، چون بهای آب را میپردازیم پس حق داریم هر چقدر میخواهیم مصرف کنیم. در حالی که اگر به آینده فرزندان و نسلهای آینده خود اهمیت بدهیم باید برای هر قطره از این آب ارزش قائل باشیم و آن را قدر بدانیم و در مصرف صحیح آن تلاش کنیم. در این راه آگاهی، اطلاعرسانی و تغییر شیوه الگوی مصرف امری ضروری است.
فرهنگ مصرف آب را با کودکان خود تمرین کنیم
برای ایجاد فرهنگ یک موضوع آن را باید قلباً بپذیریم و باور کنیم تا بتوانیم به انجام برسانیم. موضوع مصرف آب هم از مواردی است که اگر نقش مهم آن را در زندگی ندانیم و درک نکنیم نمیتوانیم فرهنگ مصرف صحیح آن را هم بپذیریم و رعایت کنیم. یکی از راههای ایجاد هر فرهنگی در جامعه آموزش آن به کودکان است. فرهنگ صرفهجویی آب را هم باید به کودکان و نوجوانان خود آموزش دهیم. دانشآموزان و نوجوانان جایگاه ویژهای دارند چراکه از یک سو دانشآموزان تأثیرپذیری و آموزشپذیری بالایی دارند و از دیگر سو میتوانند روی افراد دیگر نظیر افراد خانواده و همسالان خود تأثیرگذار باشند و آموزشها را منتقل کنند. دانشآموزان بهترین رسانه برای رساندن پیام اهمیت آب هستند. بنابراین آموزش و مشارکت دادن آنها در طرحهایی مثل همیار آب یا حامی آب و از این قبیل، نظیر آنچه در طرح همیار پلیس رخ داده علاوه بر تقویت حس مسئولیتپذیری در آنها، میتواند موجبات تعمیق باورها و ترویج هنجارهای درست در مدیریت مصرف منابع آب را از طریق آنها در سطح خانوادهها فراهم کند. آگاهی دادن با ایجاد حساسیت و درک صحیح از مسئله بودن آب میتواند ضمن تأثیرپذیری کودکان و نهادینه کردن فرهنگ مصرف صحیح در آنان و تداوم رفتار در بزرگسالی، با تأثیرگذاری کودکان بر رفتار اطرافیان به اصلاح رفتار بزرگسالان نیز کمک کند. بهعلاوه این بینش و درک درست از ضرورت صرفهجویی در مصرف آب میتواند به زمینههای ارائه و تحقق ایدههای خلاقانه برای ایجاد و طراحی راههای مصرف بهینه آب منجر شود.
مسئولان آموزشی کشور باید در کتابهای آموزشی مدارس در تمام مقاطع تحصیلی، بخشی را به آب و چگونه مصرف آن و همچنین ضرورت صرفهجویی آن به طور کامل اختصاص دهند تا این امر در ذهن کودک و نوجوان نهادینه شود. فرهنگسراها نیز میتوانند با راهاندازی مسابقات یا نمایشگاههای مختلف یا کارگاههای آموزشی در این زمینه قدمهای خوبی را برای ترویج فرهنگ صرفهجویی در آب بردارند. بنابراین صرفهجویی در آب را با آموزش آغاز کنیم. فراموش نکنیم که خود ما باید الگوی فرزندانمان باشیم. بچهها تنها زمانی دستورالعملهای ما را برای صرفهجویی در انرژی جدی میگیرند که بدانند ما بیش از حد به آن اهمیت میدهیم. رسانهها نیز به عنوان یکی از نهادهای آموزشی در کنار سایر نهادها میتوانند در ترویج فرهنگ مصرف بهینه تأثیرگذار باشد. تلویزیون و سینما میتوانند با برنامهسازیهای مناسب و همچنین ساخت سریالها و فیلمهای سینمایی به نوعی فرهنگ مصرف آب را به مردم آموزش دهند و در ترویج فرهنگ مصرف بهینه اثرگذار باشند. مثلاً در مسابقات تلویزیونی جوایز خود را به این امر اختصاص دهند و سؤال مسابقه را یکی از موضوعات آب قرار دهند. همچنین مسئولان کشور باید با انجام برنامهریزیهای صحیح در راستای برطرف ساختن مشکلات فنی پیش روی مدیریت مصرف، گام برداشته و با پرهیز از شعارگرایی و نیز ایجاد طرحهای فرهنگی مناسب بیش از پیش در راستای ارتقای فرهنگ صرفهجویی و مصرف بهینه آب حرکت نمایند.