چای تولیدی در استانهای شمالی کشور ازجمله محصولات کشاورزی استراتژیکی ایرانی به حساب میآید که به علت استفاده نشدن از انواع کود و سموم شیمیایی یکی از بهترین چایهای جهان به شمار میرود. این در حالی است که تلاش هرساله متخصصان ایرانی سبب شده تا روز به روز بر کیفیت این محصول وطنی که فاقد هرگونه رنگ و مواد معطر شیمیایی است افزوده شود و بسیاری از کشورهای صاحبنام خواستار این محصول شوند. موضوعی که موجب شد تا رئیس سازمان چای کشور اعلام کند: «با تلاش متخصصان صنعت چای کشور امسال ۷۱ درصد برگ سبز چای با کیفیت درجه یک تولید شد.» مسئلهای که در صورت سرمایهگذاری همهجانبه میتواند ایران را به یکی از مهمترین صادرکنندگان چای در جهان تبدیل کند.
در میان محصولات مهمی که در استانهای شمالی کشور ازجمله گیلان و مازندران کشت میشود، چای از کیفیت بالایی برخوردار است؛ چراکه در تمامی مراحل کاشت، داشت و برداشت این محصول کوچکترین اثری از بهکارگیری کود و سموم شیمیایی یافت نمیشود؛ موضوعی که سبب شده این محصول پرطرفدار ازجمله سالمترین نوشیدنیها به شمار رود. عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس در این خصوص میگوید: «مصرف سالانه چای در ایران ۱۲۰ هزار تن است که از این میزان ۲۰ هزار تن از این محصول در استانهای گیلان و مازندران تولید میشود.» مهرداد لاهوتی میافزاید: «این در حالی است که تا دو سال قبل ۷۰ هزار تن چای تولید میشد.» وی ادامه میدهد: «به گفته کارشناسان این محصول به دلیل اینکه کاملاً ارگانیک بوده از کیفیت بالایی برخوردار است به طوری حتی کشورهای تولیدکننده نیز به کیفیت بالای این محصول ایرانی اعتراف میکنند.»
واردات بلای جان چای ایرانی
با وجود کیفیت بالای چای تولیدی در استانهای گیلان و مازندران، واردات بیرویه انواع چای با کیفیت معمولی که به لطف استفاده از انواع رنگ و مواد معطر شیمیایی ذائقه اکثر ایرانیها را به این نوع محصول معطوف کرده است، سبب ورشکستگی تولیدکننده و عملاً مجوزی برای واردات چای بیکیفیت خارجی شده است. آمارها نشان میدهد واردات چای ایران بیش از همه در اختیار کشور امارات قرار دارد و هند به عنوان بزرگترین تولیدکننده چای دنیا در رده دوم واردات کشور قرار میگیرد. این در حالی است که طبق آمار گمرکات کشور، سهم کشورهای صادرکننده چای به ایران در سال ۱۳۹۵ به ترتیب امارات متحده۵۲ درصد، هند۴۱ درصد، کنیا ۴ درصد، ترکیه ۲ درصد و سریلانکایک درصد بود. این در شرایطی بود که سال ۹۵ ازجمله سالهایی بود که واردات انواع چای به کشور رونق نسبی داشت و ۵۳ هزار و ۷۰۰ تن انواع چای به ارزشی بالغ بر ۲۴۸ میلیون دلار وارد کشور شد، در صورتی که میزان واردات حجمی چای در سال ۱۳۹۴ معادل ۵۱ هزار تن بود. با وجود اینکه چای باکیفیت ایرانی در کشور با استقبال کمی مواجه است، اما در عوض کشورهای بسیاری خواستار استفاده از این محصول هستند و به عنوان مثال میتوان به جمهوری آذربایجان اشاره کرد؛ ۵۶ درصد از چای صادراتی ایران به این کشور و مابقی نیز به کشورهایی مانند تاجیکستان (۱۵درصد)، ازبکستان (۱۴ درصد)، ترکمنستان (۱۱ درصد) و ترکیه (۴ درصد) صادر شد.
صادرات چای رونق میگیرد
با وجود اینکه براساس آمارهای منتشر شده صادرات چای ایرانی در سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ با افت و خیزهایی همراه بوده است، اما در آن سالها حجم صادرات این بخش به کمتر از۴۰ میلیون دلار رسید؛ در واقع به استناد آمار میتوان گفت که سال ۱۳۹۳ سالی بود که صادرات این محصول از نظر وزن به بیش از ۳۴ هزار تن و از لحاظ ارزش به ۳۶/۷ میلیون دلار رسید. رونق گرفتن استفاده از محصولات کاملاً ارگانیک سبب شده تا روز به روز اینگونه محصولات جایگاه ویژهای در سبد خانوارها پیدا کنند که چای نیز از آن جمله است. به گفته کارشناسان در حال حاضر ۲۸ هزار هکتار باغ چای در دو استان گیلان و مازندران وجود دارد که از این مقدار بیش از ۲۱ هزار هکتار مورد بهرهبرداری قرار میگیرد و همهساله بیش از ۱۵۰ کارخانه فرآوری این محصول با سازمان چای در زمینه تولید چای خشک قرارداد انعقاد میکنند و از طرفی مصرف حدود ۱/۴ کیلوگرم چای در طول سال برای هر ایرانی سبب شده تا رتبه دوازدهم به ایران اختصاص یابد. رئیس سازمان چای کشور با اشاره به خیز بلند چایکاران ایرانی برای تولید بیشتر و باکیفیت در این رابطه میگوید: «با تلاش متخصصان صنعت چای کشور امسال ۷۱ درصد برگ سبز چای با کیفیت درجه یک تولید شد.» حبیب جهانساز میافزاید: «چایکاران شمال کشور از اوایل اردیبهشت زمان آغاز برداشت برگ سبز چای تا کنون، ۴۴ هزار و ۲۱۱ تن برگ سبز چای به ارزش ۱۰۴میلیارد تومان برداشت کردند که از این میزان برگ سبز ۳۱ هزار و ۴۶۳ تن معادل۷۱ درصد درجه یک و ۱۲هزار و ۷۶۸ تن درجه ۲ بود.» وی ادامه میدهد: «پیشبینی میشود در صورت مناسب بودن شرایط جوی، چایکاران در چین تابستانه هم حدود ۲۶ هزار تن برگ سبز برداشت کنند. چایکاران در سه مرحله بهاره، تابستانه و پاییزه برگ سبز چای برداشت میکنند.»