چند روزي است نامهاي با سربرگ سازمان حفاظت محيطزيست درخصوص قرار ملاقات عيسي كلانتري، رئيس سازمان محيطزيست و رئيس سازمان صداوسيما دست به دست ميچرخد. متن اين نامه حكايت از آن دارد كه عيسي كلانتري از علي عسگري خواسته كه از توليد محصولات تراريخته حمايت كند. اينكه چرا سازمان محيطزيست مدافع توليد اينگونه محصولات است، جاي تأمل و ابهام بسياري دارد. حمايت مستقيم و غيرمستقيم سازمان محيطزيست در حالي صورت ميگيرد كه هنوز برخي دستگاههاي متولي بهخصوص در حوزه سلامت موضع مشخصي براي استفاده و توليد محصولات تراريخته نگرفتهاند، بهگونهاي كه اختلافسليقه و نظر مسئولان بر ميزان سرگرداني مصرفكنندگان اين محصولات افزوده است.
رئيس پژوهشكده بيوتكنولوژي كشاورزي چند ماه قبل در مصاحبهاي اعلام كرد كه علاوه بر برنج و پنبه تراريخته، بهزودي سيبزميني، ذرت و كلزاي تراريخته هم در دستور كار توليد و دريافت مجوز قرار خواهند گرفت. اين گفته نيراعظم خوشخلقسيما، واكنش بسياري را بهخصوص در بين طرفداران و كارشناسان محيطزيست برانگيخته و موضوع محصولات تراريخته را دوباره به يكي از مسائل بحثبرانگيز محيطزيست ايران تبديل كرده است.
عرضه محصولات تراريخته يا همان دستكاري شده ژنتيكي، معمولاً در همه جهان با مخالفت شديد طرفداران محيطزيست روبهرو ميشود؛ كمااينكه در كشورهايي كه استاندارد محيطزيستي بالايي دارند، همچون كشورهاي حوزه اسكانديناوي در اروپا، اساساً عرضه اين محصولات ممنوع است.
از مجوزهاي مشكوك تا ژنهاي معيوب
با اينكه اين ادعا مطرح شده كه مصرف محصولات تراريخته ميتواند عوارضي همچون بيماريهاي ناشناخته يا انواع سرطان و آلرژي را به دنبال داشته باشد، اما اين موضوع از نظر علمي ثابت نشده، بلكه جنجالي بودن عرضه محصولات تراريخته در كشور از آنجا ناشي ميشود كه هرگز به صورت شفاف نحوه صدور مجوزهاي مرتبط اعلام نشده است.
يكي از دلايل طرفداران محصولات تراريخته اين است كه اين محصولات به سموم كشاورزي نيازي ندارند و اين نفع بزرگي است، اما معصومه ابتكار، رئيس سابق سازمان حفاظت محيطزيست، گفته بود كه مشخص شده بعضي از اين فرآوردهها كه ژن BT دارند و در برنج و برخي محصولات استفاده ميشوند، حتماً نيازمند آفتكش خاصي (Glyphosate) هستند. بنابراين به گفته او اين ادعا كه محصولات تراريخته مصرف سم و آفتكش را كاهش ميدهند، رد ميشود.
از سلاح تا تراريخته
رفتن ابتكار از سازمان محيطزيست و روي كارآمدن عيسي كلانتري روي ديگر سكه را به مخالفان تراريخته نشان داد.
عيسي كلانتري، رئيس كنوني سازمان حفاظت محيطزيست كه از سال ۱۳۷۰ از مدافعان تراريخته بوده با بياساس دانستن اين ادعا در مصاحبهاي اعلام كرد، مخالفان محصولات تراريخته هيچ دليل منطقي و علمي ندارند و فقط شعار ميدهند و سازمان محيطزيست از اين به بعد از توليد اين محصولات حمايت خواهد كرد.
يكي از دلايل مخالفان اين محصولات عملكرد شركت «مونسانتو» نخستين و بزرگترين كمپاني تراريخته جهان است.
به گفته آنها مطالعه تاريخچه و سوابق اين شركت در توليد سلاحهاي شيميايي كشتار جمعي هر فرد را در جستوجوي حقيقت به فكر واميدارد كه آيا هدف واقعاً خدمت به بشريت، رفع گرسنگي، فقر و نيز توسعه كشاورزي سالم است يا تجارت و سلطه بر غذا بهعنوان ابزار مهم كنترل؟
از سوي ديگر سوابق، گفتار و عملكرد مدافعان تراريخته در كشور و خسارتهايي كه در دوران مديريتشان داشتهاند، نشان ميدهد كه قصدی جدي براي حمايت از كشاورزي و محيطزيست ندارند.
جايي براي مخالفها نيست
محمد درويش، مدير مستعفي دفتر حمايت از تشكلهاي مردمنهاد سازمان حفاظت محيطزيست از ديگر مخالفان تراريخته در ايران به شمار ميرود. او معتقد است رئيس كنوني سازمان حفاظت محيطزيست تمامي موضوعات محيطزيست ايران را به آب ارتباط ميدهد.
عيسي كلانتري اما معتقد است (آقاي) درويش آدم فني تراريخته نيست و فقط نظرش را ميگويد. ما در محيطزيست توسعه پايدار را ميپذيريم و كساني كه مخالف آن هستند جايي در سازمان محيطزيست ندارند.
او در حالي با برچسب توسعه، مخالفان تراريخته را نادان ميداند كه به گفته بسياري از كارشناسان توسعه پايدار در كشورهايي همچون ايران، فقط چماقي است كه بر سر مخالفان كوبيده ميشود و نتيجهاي جز اهداف اقتصادي ندارد.
اگر كوير مركزي ايران اكنون گسترش يافته و منابع آبي ما در حال نابودي است، نتيجه كار همين افرادي است كه دم از توسعه پايدار ميزنند و اكنون بر مسند كار هستند.
سود سرشار توليد و واردات محصولات دستكاري شده ژنتيكي سبب شده تا در سالهاي گذشته تلاش بسياري براي عرضه اين محصولات در ايران صورت گيرد. در دولت جديد با توجه به طرفداري رئيس سازمان محيطزيست از محصولات تراريخته ميتوان گفت، دولت اساساً قصد كنترل عرضه اين محصولات را ندارد. اين در حالي است كه ادعا شده هماكنون بخش قابلتوجهي از موادغذايي وارداتي در ايران، به ويژه برنج، تراريخته هستند كه بر خلاف ضوابط بينالمللي بدون برچسب تراريخته در بازار عرضه ميشوند. البته معلوم نيست، اگر اين محصولات برچسب ميداشتند آيا مردم به واسطه ناآشنايي با ضوابط مرتبط براي خريد آنها تفاوت قائل ميشدند یا نه.