در شماره قبل به سه مورد از عمده‌ترین علل متداول گسترش و پیدایش فساد اداری پرداختیم و در این شماره هم به ۴ مورد دیگر از این دلایل در ادامه بحث پیشین می‌پردازیم.
افزایش جمعیت و شهرنشینی
افزایش شهرنشینی به دلیل گسترش مهاجرت از روستا‌ها به شهر‌ها و به وجود آمدن تقاضا‌های جدید برای خدمات دولتی و جمعیتی که هر روز فزاینده است، فضایی را به وجود می‌آورد تا در بخش دولتی و دیگر بخش‌ها که آماده خدمات رسانی به این جعیت مازاد نیستند مستعد فرصتی برای ارتکاب فساد شوند. جمعیت رو به رشد هر روز در راستای تحقق امور خود و برطرف کردن نیازهایشان در پی تسریع در جریان کار‌ها هستند و در این میان دامن زدن به بوروکراسی و بالا بردن حجم فعالیت‌های عمومی، فرصت‌های ارتکاب فساد اداری را افزایش می‌دهد.
دامنه فعالیت‌های نظارتی و تنبیهی دولت
دولت باید بر عملکرد دستگاه‌های خود نظارت کافی داشته باشد و نظارت اثربخش یکی از عوامل مهم در پیشگیری از وقوع کجروی‌ها تلقی میشود ولی نظارت در درون خود آبستن نوعی تعارض نیز هست؛ چرا که بسیاری از تخلفاتی که در همین فضای نظارتی صورت می‌گیرد برای دور زدن نظارت هاست، زیرا یکی از دلایل تمایل به فساد، شدت نظارتی است که از سوی دستگاه‌های نظارتی بر فعالیت‌های بخش عمومی اعمال میشود از جمله نظارت بر صدورمجوزها، وضع جرایم در قبال تخلفات، نظارت بر خرید‌های دولتی، سرمایه‌گذاریها، اعتبارات و...
در شماره‌های بعدی در بحث نقد قوانین نظارتی و قوانین که جرم خیز هستند به این مبحث به تشریح خواهیم پرداخت و در این شماره صرفا به ذکر عمده‌ترین دلایل گسترش فساد می‌پردازیم.
امنیت ناشی از فضای آلوده به فساد
اینکه گفته میشود”فساد، فساد می‌آورد“ یکی از درست‌ترین عبارات موجود در ادبیات فساد است. چرا که میزان وجود فساد و مقدار فضایی که به فساد آلوده شده است یکی از مناسب‌ترین زمینه‌های گسترش آن است. در فضایی که هر یک از افراد به نوعی مرتکب فساد شده‌اند و از ترس به دام قانون افتادن سعی می‌کنند هویت دیگر مرتکبین را که به نوعی با آن‌ها ارتباط سلسله مراتب اداری و یا روابط دیگری دارند، افشا نکنند در این فضای آلوده به فساد فرصت‌های فساد زیاد بوده و خطر به دام افتادن نیز بسیار کم است. اگر هر یک از مرتکبین فساد اطمینان خاطر کافی و امنیت ذکر شده را به افراد بالادست و پایین دست خود ندهند و در قبال گرفتن امتیازاتی در قبال مشاهده ارتکاب فساد سکوت نکنند، و مرتکب فساد بداند که در معرض چشم‌های بسیاری قرار گرفته است که باید پاسخگو باشد شاهد سرعت یافتن فعالیت‌های ناسالم از سوی کارکنان و مراجعان فساد نخواهیم بود.
عدم حساسیت جامعه نسبت به نقض معیار‌های اخلاقی
درجه حساسیت جامعه به معیار‌ها اخلاقی و ارزش‌ها یکی از عوامل تعیین کننده حجم فساد در جامعه است. چنانچه سطح اخلاق عمومی در جامعه به گونه‌ای باشد که باور‌ها نهادینه شده باشد و جامعه در قبال زیرپاگذاشته شدن اخلاق واکنش منفی نشان دهد و فضای امنی برای ناقضین اخلاق وجود نداشته باشد قطعا در چنین جامعه‌ای کسانی که تمایل به ارتکاب فساد دارند خود را در معرض باید‌هایی می‌بینند که در صورت نقض آن‌ها مورد سرزنش قرار خواهند گرفت و مورد تشویق سایرین نخواهند بود و بالعکس در جامعه‌ای که عموم مردم در نقض هنجار‌های اخلاقی یکدیگر را همیاری می‌نمایند و از کسانی که بیشتر بتوانند این معیار‌های اخلاقی را زیرپا بگذارند تا به هدف خود برسند در اصطلاح عامیانه به عنوان فردی "زرنگ" یاد می‌کنند، ضریب حساسیت به نقض اخلاق هر روز پایین‌تر آمده و زمینه خوبی برای افزایش و گسترش انواع جرائم ایجاد میشود که یکی از ان‌ها فساد و سواستفاده از قدرت در مراتب و انواع گوناگون آن است. در چنین جامعه‌ای هزینه‌های روانی و اخلاقی تخلفات از نظر خطر عدم کشف و تنبیه به موقع مرتکبین و هزینه‌های ناشی از آن نیز افزایش خواهد یافت.
در این شماره و دو شماره قبل سعی کردیم برای آشنا شدن با بحث به طور خلاصه چند دلیل و علل رایج از میان دلایل گوناگون در شکل گیری و گسترش فساد را بیان نماییم و در شماره آینده به معرفی انواع فساد خواهیم پرداخت.
سلام
