طی سالهای گذشته بارها شاهد آسیب کودکان و حتی مرگ آنها در زمینهای بازی و پارکها بودهایم و ظاهراً ضرب الاجل اداره استاندارد نیز در این زمینه چندان کارساز نبوده است. کمکم به پایان فصل امتحانات و شروع تابستان نزدیک میشویم. فصل بهار و تابستان هر چند موسم تفریح و فراغت است، اما گاه برخی حوادث در پارکها و شهربازیها که ناشی از عدم رعایت ایمنی و غیراستاندارد بودن وسایل بازی است شیرینی ساعتهای خوش را به تلخی و نگرانی تبدیل میکند. در حقیقت وجود فضاهای بیدفاع شهری سلامت شهروندان به خصوص کودکان و نوجوانان را تهدید میکند. آگاهسازی شهروندان، استانداردسازی، ایمنسازی و نظارت مستمر میتواند از حوادث این ابرشهر که با تراکم جمعیت و بافتهای متراکم روبهرو است بکاهد تا دیگر شاهد حوادث ناگوار برای شهروندان به ویژه گروههای خاص و آسیبپذیر نباشیم.
حادثه تلخ غرق شدن کودکان دانشآموز در پارک آبی پارک شهر، بلعیده شدن کودکی توسط تجهیزات تصفیه آب آبنما پارکی در جنوب شهر و دهها حادثه دیگر و در آخرین مورد هم سقوط کودکی از میان اسباب بازی پارکی در منطقه ۱۵ خاطر شهروندان را مکدر کرده است. باید توجه داشت شهر متعلق به همه شهروندان است و تمامی شهروندان باید از بخشهای مختلف شهر بهرهمند شوند. مکانها و فضاهای عمومی به خصوص پارکها و مراکز تفریحی باید در اولویت ایمنی قرار داشته باشند تا خدای نکرده وسایل بازی و المانهای شهری به ارابههای مرگ تبدیل نشوند. باید توجه داشت که به دلیل تراکم جمعیت و بافت متراکم شهری، شهر آبستن حوادث گوناگونی است. کوچکترین بیدقتی در استانداردسازی و ایمنسازی وسایل بازی میتواند خطرآفرین باشد.
بیدقتی در نظارت و نداشتن چک لیست برای کنترل سلامت و ایمنی وسایل بازی میتواند سلامت و حتی جان کودکان را در خطر جدی قرار دهد. به گفته معصومه آباد، رئیس سابق کمیته ایمنی و مدیریت بحران شورای اسلامی تهران دوره چهارم یکی از بارزترین ملاکهای حقوق شهروندی، داشتن حق زندگی ایمن، سالم و پاک در شهر است و این حقی است که تنها با جامه عمل پوشاندن به شاخصهای ایمنی، بهداشتی و محیطزیستی (HSE) میتوان به آن دست پیدا کرد، اما متأسفانه از یکسو نبود آشنایی و مشارکت شهروندان با مسائل مرتبط و از سوی دیگر نبود طراحی برنامههای منسجم جهت پیادهسازی نظام HSE در شهر موجب دور ماندن شهر از بستری ایمن برای زندگی شده است. به موجب تکالیف برنامه پنجساله دوم شهرداری، از سال گذشته تاکنون مطالعات ارزشمندی در حوزه شناسایی مخاطرات ایمنی، بهداشت و محیطزیستی در پارکها، توسط شورای عالی HSEبا همکاری دانشگاهها و سایر مراکز علمی انجام گرفته است، اما نتایج به دست آمده در خصوص میزان اجرایی شدن این قوانین در پارکهای شهری به طور جدی نگرانکننده است. وی اعلام کرده بود در این بررسی پس از بازدید از ۳۵۰ پارک در برخی از مناطق شهر تهران، از مجموع ۱۰ هزار خطر ایمنی – بهداشتی و جنبههای زیستمحیطی شناساییشده، به ترتیب ۷ هزار خطر در حوزه ایمنی و بهداشتی و ۳هزار خطر در حوزه محیطزیستی بودهاند. در این میان مخاطرات فیزیکی شامل سطوح تیز و برنده، اختلاف ارتفاع، محل عبور نامناسب، موانع در مسیر، سطح داغ، عدم روشنایی، آلودگی صوتی و خطر برق با ۶۵ درصد و از میان مخاطرات فیزیکی نیز مواجهه با برقگرفتگی با ۲۱ درصد بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است. براساس این گزارش منتشر شده در پژوهشی دیگر با عنوان ایمنی کودکان در زمینهای بازی پارکهای شهری که در آن پارکهای محلی - ناحیهای منتخب پنج منطقه در نواحی شمال، جنوب، مرکز، شرق و غرب تهران بررسی شده است، نتایج نشان داد که بیشتر وسایل بازی پارکها میتواند مخاطرات و آسیبهایی را برای کودکان به همراه داشته باشد.
اعتراض به تاریکی برخی بوستانها
برخی شهروندان تهرانی از خاموشی بوستانهایی مانند چیتگر و جمشیدیه پس از ساعت ۲۴ شب گلایه داشته و به حضور سگهای بیصاحب که باعث ترس خانوادهها میشوند انتقاد دارند. به گفته شهروندان، خاموشی پارک در این ساعات، فضای پارک را به شدت ناایمن و بستر بروز آسیبهای اجتماعی کرده است. در این خصوص حسن خلیل آبادی عضو شورای شهر تهران به مهر گفت: ایجاد گردشگری شبانه نیاز به ایجاد زیرساختهای لازم دارد و در خصوص تاریکی بوستانها پس از ساعت ۲۴ به شهرداری تذکر میدهم.
وی، در خصوص اینکه چرا در شبهای ماه رمضان که شهروندان بیشتر پس از افطار تا ساعاتی از نیمه شب در بوستانها حضور دارند، ساعت ۲۴ شب تمام پارکها چراغهایشان خاموش میشود و فضای ناایمنی را ایجاد میکند، گفت: گردشگری شبانه مانند گردشگری روز نیاز به ایجاد زیرساختهای لازم دارد و همان ایمنی که در روز در فضاهای گردشگری وجود دارد باید در شب نیز ایجاد شود.
وی افزود: سازمان پارکها و بوستانها، میادین میوه و ترهبار، اداره برق و نیروی انتظامی و نهادهای مرتبط باید هماهنگ با هم تلاش کنند گردشگری شبانه در پایتخت رونق گیرد. شهرداری بخشی از امکانات خود را باید در شب فعال کند. ایمن سازی، نظافت و خدمات در شب فعال شود. ما نیاز داریم برخی خطوط اتوبوس و مترو برای رونق گردشگری شبانه فعال شود.
خلیل آبادی تأکید کرد: در خصوص خاموشی پارکها پس از ساعت ۲۴ به سازمان پارکها و فضای سبز تذکر میدهم و پیگیر رفع این مشکل هستم.
به طور کلی باز بودن در تابلوهای برق و پایههای روشنایی، موانع در مسیر و خرابی معابر، وجود لبههای تیز و برنده، نامناسب بودن وسایل و کفپوش زمین بازی کودکان، نامناسب بودن وسایل ورزشی، قایقهای تفریحی فرسوده، عدم ملاحظات ایمنی در سیستمهای برقی و مکانیکی آبنماها و همچنین نبود امکانات مناسب بهداشتی و امدادی، عمدهترین خطرات و مشکلاتی است که در سالهای اخیر حوادث ناگواری را متوجه کودکان و حتی بزرگسالان در پارکهای شهری کرده است.
بر این اساس کمیته ایمنی و مدیریت بحران که زیر نظر کمیسیون سلامت و محیط زیست فعالیت میکند، رسیدگی به وضعیت ایمنی پارکها، معابر و فضاهای شهری را در دستور کار قرار داده و در حال بررسی ابعاد مختلف ایمنی پارکها و معابر است. برای این منظور با مراکز علمی و دانشگاهی یکسری قراردادهایی منعقد شده است تا مناطق مختلف را مورد بررسی قرار دهند و تا کنون مسائل و مشکلات ناشی از عدم ایمنی در برخی مناطق احصا شده است. به رغم اینکه سال گذشته مدیرکل استاندارد استان تهران جهت استانداردسازی وسایل بازی پارکهای تهران برای شهرداریها ضربالاجل تعیین کرد، اما باز هم چندی پیش شاهد بروز حادثه برای کودکی در فضای بازی منطقه ۱۵ شهرداری تهران بودیم.
بررسی ایمنی پارکها و فضاهای شهری
زهرا صدر اعظم نوری، رئیس کمیسیون سلامت و خدمات شهری در گفتوگو با «تیتر شهر» از بررسی وضعیت ایمنی پارکها و معابر شهر در کمیته ایمنی و مدیریت بحران شورای شهر خبر داد و گفت: کمیته ایمنی و مدیریت بحران که زیر نظر کمیسیون سلامت و محیط زیست فعالیت میکند، رسیدگی به وضعیت ایمنی پارکها، معابر و فضاهای شهری را در دستور کار قرار داده و در حال بررسی ابعاد مختلف ایمنی پارکها و معابر است. برای این منظور با مراکز علمی و دانشگاهی یکسری قراردادهایی بستهایم تا مناطق مختلف را مورد بررسی قرار دهند و تا کنون مسائل و مشکلات ناشی از عدم ایمنی در برخی مناطق احصا شده است. اکنون در حال بررسی این موارد هستیم تا گزارشهایی را به HSE ارائه کنیم.
وی افزود: واحد HSE شهرداری تهران زیر نظر شرکت شهر سالم، مرکز مدیریت محیط زیست و نیز توسعه پایدار و اداره کل سلامت فعالیت میکند. زمینه فعالیت HSE ایمنی، سلامت و محیط زیست است و به سلامت و ایمنی شهروندان میپردازد. ما گزارشهای خود را برای این واحد ارسال میکنیم تا آنها نسبت به ایمنسازی فضاهای شهری اقدام کنند.
اخذ ضمانت ایمنی از پیمانکاران
نوری با تأکید بر اینکه ایمنی فضای عمومی و تجهیزات یکی از الزاماتی است که باید مورد توجه جدی قرار گیرد، تصریح کرد: فضاهای عمومی، پارکها و معابر محلهایی هستند که تردد بسیاری در آنها انجام میشود و کوچکترین عدم ایمنی میتواند خسارتهایی به بار آورد که بعضاً جبران ناپذیر است. از این جهت تمام پیمانکارانی که در این زمینه فعالیت میکنند، موظفند استانداردهای لازم را رعایت کنند و ایمنی لازم را در مجموعه تحت مدیریت خود به وجود بیاورند. به خصوص در پارکها وسایل و تجهیزات مختلفی که استفاده میشود باید از استاندارد لازم برخوردار باشند و در واقع ضمانت کافی برای ایمنی آنها ایجاد شده باشد. شهرداریهای مناطق نیز باید نظارت کافی بر این وسایل داشته باشند و در قراردادهایی که پیمانکاران میبندند ایمنی را در صدر قرار داده و ضمانتهای لازم را از آنها دریافت کنند. از آنجا که حضور در فضای باز و پارکها و استفاده از زمینهای بازی یکی از کم هزینهترین تفریحات اکثر خانوادههای قشر متوسط و ضعیف تهرانی محسوب میشود پس وضعیت ایمنی و کیفیت این فضاها و پارکهای شهرها باید به قدری بالا باشد که مردم احساس امنیت کنند تا بتوانند با خیال راحت کودکان خود را به این مکانها ببرند، بنابراین انتظار میرود شهرداری تهران قبل از اینکه فاجعهای دیگر در تهران رخ و کودکی جان خود را از دست دهد یا دچار مشکلات دیگر شود نسبت به ایمنسازی فضای پارکها و نیز وسایل بازی اقدام کند.
اول ایمنی بعد تفریح!
میتوان گفت: ضعف آگاهی و تخصیص ندادن بودجه کافی برای دستیابی به اهداف مدیریت بهداشت، ایمنی و محیطزیست پارکها، وجود مراکز متعدد تصمیمگیری و فقدان هماهنگی در ساختار مدیریتی موجود، فقدان روشی کارآمد جهت نظارت منطقی بر نحوه عملکرد پیمانکاران در پارکها و مهمتر از همه نبود بازرسیها و پایشهای ادواری از وضعیت بهداشت، ایمنی و محیطزیست پارکها، عمدهترین دلایل ضعف در مدیریت پارکهای شهری است. هرچند در حال حاضر وسایل و زمین بازی برخی پارکها شرایط به نسبت مطلوبی دارد، اما در برخی پارکها فضاهای بیدفاع شهری همچون خاموش بودن تیرها و چراغهای برق، وجود افراد معتاد و ولگرد، تردد موتورسیکلتها و سرقت دریچههای تأسیسات شهری، وجود حیوانات موذی و آلودگی مخازن جمع آوری زباله بر ایمن نبودن فضاهای عمومی شهری افزوده است. میطلبد متصدیان و مسئولان شهری و متولی ضمن آگاهی عمومی بر رفع مستمر فضاهای بیدفاع شهری اهتمام جدی بگمارند، چراکه شهر متعلق به همه شهروندان است و از کوچکترین حادثه و خطری نباید بهراحتی عبور کرد.