تاكنون حدود 3 ميليون هكتار تالاب (شامل ۱۰۵ تالاب) در كشور شناسايي شده است. يكي از نقشهاي كليدي تالابها مقابله با همين ريزگردهاست كه هر روز بخش بيشتري از كشور را درمينوردند. حدود يك ميليون و 300 هزار هكتار از تالابهاي كشور يعني ۳۰ درصد آن و معادل ۶۰ تالاب خشك شده است. اين30درصد در تالابها متفاوت است و به طور مثال در گاوخوني حدود ۹۰ درصد، تالاب اروميه ۷۰ درصد و تالاب گندمان ۲۰ درصد خشك شده است. اين جديدترين آماري است كه معاون امور تالابها در دفتر زيستگاههاي سازمان حفاظت محيطزيست بيان كرده است.
مسعود باقرزاده كريمي با بيان اينكه ۶۰ تالاب تحت تأثير ميزاني از خشكسالي قرار گرفتهاند، تصريح كرد: از جمله تالابهايي كه به صورت كامل خشك شده است، تالاب جازموريان است، البته اين تالابها به طور طبيعي هم از سيلابهاي دورههاي چندساله آبگيري ميشدند؛ بنابراين اين نوع خشكشدن در برخي از تالابها اتفاق ميافتد.
معاون امور تالابها در دفتر زيستگاههاي سازمان حفاظت محيطزيست با بيان اينكه در حال حاضر ۷۰ درصد تالاب هورالعظيم آبگيري شده است، گفت: كانونهاي گرد و غبار در منطقه دو دسته داخلي و خارجي هستند. بيشترين ميزان گرد و غبار در كشور از كانونهاي داخلي است كه شامل سه بخش ميشود؛ بستر خشكشده تالابها، اراضي كشاورزي رها شده، اراضي مرتعي و طبيعي كه به دليل چراي بيرويه دام پوشش گياهي خود را از دست دادهاند. اين سه عامل به تدريج باعث ايجاد كانون گرد و غبار در كشور شدهاند.
تلاش براي احياي تالابها
باقرزاده كريمي درباره برنامههاي سازمان حفاظت محيطزيست در خصوص احياي تالابها هم تصريح كرد: كل برنامههاي اجرايي احياي تالابها شامل چهار دسته لايروبي مسيلها، انحراف آب، كانالكشي، عمق ايجاد كردن، كاهش تبخير كه بسته به نوع تالاب در قسمتهاي مختلف متفاوت است، به طور مثال الگوي احياي تالاب جازموريان با هامون در سيستان متفاوت است.
وي ادامه داد: همچنين تعيين نياز آبي و حقابه و تأمين آن از مهمترين موضوعات در برنامه احياي تالابها است؛ چراكه اگر بحث حقابه تأمين شود، پروفيل خاك را مرطوب ميكند و ما با مشكلات كمتري روبهرو هستيم. تدوين برنامه مديريت زيستبوم تالاب و اجراي آن از ديگر برنامههاي احياي تالابهاست. برنامه مديريت زيستبوم تالاب نحوه مديريت تالاب و ساختار مديريتي را ترسيم میکند و با مشاركت همه ذينفعان در حوضه آبريز تالاب تصميم ميگيرد نه در تالاب. مشاركت مردمي، طرحهاي كسب و كار معيشت جايگزين از ديگر برنامههاي ماست.
سرمايههاي با ارزش هر منطقه
اين در حالي است كه نبايد از نقش تالابها در ميزباني و حيات گونههاي نادر گياهي و جانوري غفلت كرد.
وي نقش ديگر تالابها را در حوزه توريسم و گردشگري دانست و متذكر شد: تالابها خود يكي از پتانسيلهاي گردشگري هستند كه متأسفانه به اين كاربري تالابها هم مثل برنامههاي حفاظتي توجه چنداني نشده است.
تالابها از سرمايههاي باارزش هر منطقه محسوب ميشوند و ميتوانند در مهاجرت انبوه پرندگان مهاجر از سراسر دنيا و زادآوري ماهيان و ساير آبزيان و ايجاد محيطي مناسب براي حيات گياهان خاص آن بومسازگان نقش بسزايي داشته باشند.
امروزه در اثر مصرف بيرويه آب و نيز انتشار آلودگيهاي زيستمحيطي نظير تخليه مواد زايد جامد درون تالابها، آنان را با تهديدها و بحرانهاي جدي روبهرو کرده است.
گسترش معضلات زيستمحيطي موجب شده تالابهاي باقيمانده با ارزشتر شوند؛ چراكه سطح آب تالابها بسته به شرايط اقليمي و جغرافيايي مناطق مختلف دائم در حال نوسان بوده و چه بسا در اكثر فصول خشك در سال بهطور كلي خشك شده و اثرات جبرانناپذير زيستمحيطي و اقتصادي از خود بر جاي گذاشتهاند. بهگونهاي كه امروزه با توجه به نياز فزاينده و كاهش زيستگاههاي پرندگان مهاجر و محلهاي مناسب براي تخمريزي ماهيها، ارزش آنها به مرور زمان بيشتر احساس شده است.