در درون همه ما گرایش به دنیای گسترده و بدون پایان هنر وجود دارد، تمایلی که عمری چند سدهای و به اندازه زندگی انسان از دوران غارنشینی تا زمان کشف سنگ و چوب و فلز دارد. همان زمانی که با حداقل ابزار موجود نقشها و طرحهایی گاه خیالانگیز بر جان تاریخ حک شدند و امروز نشان از تلاش همیشگی انسان برای بیان حرفها و حسهایش، به وسیله همان دنیای بدون مرز هنر را دارند.
این جهان بیپایان که روزبهروز در گوشه و کنار دنیا در حال توسعه است، شاگردان و اساتید بسیاری را با خود همراه کرده و موجب شکلگیری فضایی شده که در آن هنر بهعنوان زبانی مشترک بین همه آدمها، کاربرد خودش را دارد. با گسترش و اهمیت پیدا کردن هنر و رشتههای گوناگون آن، تشکلها و گروههای مختلفی برای تبیین چارچوبها و حمایت از هنرمندان هر حوزه ایجاد شده است. از بین این گروهها در کشور ما هم چند انجمن به صورت رسمی کار خود را دنبال میکنند، انجمنهایی مثل عکاسان، نقاشان، سفالگران، مجسمهسازان، گرافیک، طراحان و....؛ که هرکدام علاوه بر عضوگیری در هر سال، با برنامههایی مثل برپایی نمایشگاهها، سالانه و دوسالانهها اقدام به ارائه آثارشان در حوزه تخصصی که دارند، میکنند.
در این میان همیشه کشف استعدادهایی اتفاق میافتد که البته اگر شانس بیاورند دیده شده و پیشرفت میکنند و
درغیر این صورت مثل خیلی از هنرمندان پیر و جوانی که نادیده گرفته شدهاند، در گوشهای به کار خود ادامه میدهند.
کشف استعدادهای ذاتی
اما در کنار این انجمنها و سازوکاری که دارند، مدتی است که در انجمنی با عنوان هنرمندان خودآموخته، کشف استعدادهایی صورت میگیرد که جنس و فضای آن با خیلی از کسانی که سالها تلاش کردهاند تا هنری را یاد بگیرند و اجرا کنند، متفاوت است.
این هنرمندان که در هر شهر، روستا و حتی بین ایلهای مختلف کشورمان حضور دارند، بدون آموزش آکادمیک و غیر آن، با ذوق و قریحه بکری که از دل حس و اندیشه شخصیشان نشأت گرفته است، آثاری را خلق میکنند که دیدن هر یک از آنها خالی از لطف نیست.
آقای علی عزتی، مدیر این انجمن که از سال 85 با پیدا کردن و دعوت این دست هنرمندان شکل گرفته، در تمام این سالها با کشف این هنرمندان اقدام به برگزاری نمایشگاههایی کرده است که علاوه بر جذابیت هنریشان، باعث شدهاند تا درآمد حاصل از آنها، کمکی برای خیلی از این افراد باشد.
اضافه شدن به تعداد این هنرمندان، چند سالی میشود که باعث شکلگیری یک جشنواره شده، رویدادی که تا کنون چهار دوره از آن بدون حمایت خاصی از سوی دولت برگزار شده است.
خودآموختههای معروف
از بین اعضای مختلف این انجمن که از شمال، جنوب و شرق و غرب کشور هستند، «ننه حسن» با ۹۰ سال سن، مسنترین هنرمند خودآموختهای است که در این انجمن حضور دارد. او در ۷۰سالگی شروع به کشیدن نقاشی کرده است، آثاری که حتی روایتگر فرهنگ و آداب یک منطق شدهاند.
ننه حسن با کشیدن نقاشی از داستانها، باورها و شیوه زندگی مردم روستاهای آذربایجان، بخش مهمی از ادبیات شفاهی پیرامون خود را به تصویر کشیده است.
آثار او علاوه بر دارا بودن همه وجوه از نظر ظرافتهای اجرایی، از نمونههای درخشان هنر خودآموخته است و ترکیب هنرمندانه عناصر در فضای اثر، تقسیمات فضایی بدیع و تأثیرگذاری که با مینیاتورها قرابت ویژهای پیدا میکنند در آنها به چشم میخورد. همچنین کارکردهای ویژه بصری مثل استفاده از خطوط کناره نما در نقاشیهای این بانوی خودآموخته نشان از استعداد قابل توجه او در نقاشی دارد.
او در یکی از مصاحبههای خود درباره شروع این اتفاق و علاقهای که به نقاشی دارد، میگوید: من کنار خانوادهام فرش میبافتم و نقوش فرشها را رنگآمیزی میکردم. شیر و پلنگ و اسب میکشیدم و جیران و خاتونها را رنگآمیزی میکردم. بعد هم آن فرشها را از روی نقش و نگارهایی که کشیده بودم، میبافتم و به پدر و خانواده تحویل میدادم تا بفروشند. من دوست داشتم کتابهای قدیم را بخوانم. یادم میآید که برایم کسی را آورده بودند تا به من آموزش و درس بدهد. مادرم دوست نداشت من نقاشی کنم و از درس عقب بمانم.
ننه حسن درباره انتخاب موضوعات و تصاویری که خلق میکند هم گفت: هر چیزی را که به ذهنم میرسد نقاشی میکنم. از کتابهای قدیمی، شمشیرها و جنگها و یا آداب و رسوم خانوادهها را دوست دارم نقاشی کنم. در بچگیام کتابها و قصهها را برایم میخواندند و آنها در ذهنم هنوز مانده است. از رستم و سهراب تا مراسم عروسی و عزا همه داستانها در ذهنم نقش میبندند.
ننه مکرمه
علاوه برننه حسن، یکی دیگر از نقاشان خودآموخته که با سبک پستمدرنیسم، آثاری را خلق کرد که در دنیا هم مورد توجه قرار گرفت، خانم مکرمه قنبری است، هنرمندی که در 67 سالگی نقاشی را به صورت جدی آغاز کرد و بهعنوان بانوی سال نقاش در سال ۲۰۰۱ توسط دوازدهمین کنفرانس ایرانشناسی در دانشگاه دولتی سوئد معرفی شد، خانه او هم که تمام در و دیوارهایش با هنر خالصش آذینبندی شده بود، به موزهای تبدیل شده است که بازدیدکنندگان بسیاری را علاوه بر ایران از دیگر کشورهای دنیا داشت، موزهای که البته این روزها حال خوبی ندارد. ننه مکرمه بعد از فعالیتهای بسیارش در این حوزه، در سال 84 درگذشت اما آثار او همچنان در دنیا نامش را زنده نگه داشتهاند.
علاوه بر این دو هنرمند چهرههای بسیار دیگری در این انجمن حضور دارند، هنرمندانی که هر کدام دنیایی از استعداد ذاتی و نابی را که شکوفا شده است به تصویر کشیدهاند. با این حال این انجمن از دید مسوولان هنری مغفول مانده است و عزتی مدیر آن هم با اذعان به این مسأله، در صحبتهایی که چندی پیش مطرح کرده بود، از تلاشهایی گفت که برای نگه داشتن آن و حمایت ادامهدار از هنرمندانش انجام داده است. اتفاقی که با نگاه اصولی و گستردهتر به آن میتواند باعث شکلگیری جریانی شود که بیش از پیش فرهنگ و هنر ما را در دنیا مطرح میکند.
منبع: صبح نو