طرح تثبيت ۱۰ هزار هكتار از شنزارهاي خوزستان با استفاده از روش «مالچ پاشي» از آذرماه 96 آغاز شده است. اين روش جهت مقابله با ريزگردهاي داخلي به كار گرفته ميشود. مالچ به معناي پوشش است و مالچ نفتي استفاده از مواد نفتی مخصوص براي تثبيت شنهاي روان است.
از معايب «مالچ پاشي» ميتوان به از بين رفتن جانوران و گياهان، سرطانزايي، اتلاف آب و نفوذناپذير شدن خاك اشاره كرد.
از سال 1342 مالچ نفتي دهها بار روي تپههاي ماسهاي خوزستان پاشيده شده است. با اين وجود اينكه اين مالچپاشي تأثيري بر گسترش ريزگرد در منطقه نداشته، سازمان جنگلها و مراتع اعلام كرده است از اول مهرماه تا بهمنماه 96، 240 ميليارد تومان حواله مالچ نفتي از وزارت نفت دريافت كرده است.
پرويز كردواني كه به پدر علم كويرشناسي شهرت دارد، حدود پنج سال پيش نظريه جديدي براي مقابله با ريزگردها مطرح كرد.
پيشنهاد او «ريگ پاشي» به جاي «مالچ پاشي» بود، نظريهاي كه اگرچه پرويز كردواني بر عملي بودن آن اصرار دارد، اما مديران هنوز هم به اجرايي كردن آن قانع نشدهاند.
كردواني معتقد است: مالچپاشي به دليل تبعات متعددي كه براي محيطزيست و سلامت انسان دارد، خيانت است اين در حالي است كه رئيس كارگروه ملى مقابله با ريزگردها خبر از دريافت ۲۴۰ ميليارد تومان حواله مالچ نفتي از وزارت نفت ميدهد.
چندي پيش علي محمد طهماسبى، رئيس كارگروه ملى مقابله با ريزگردها در جريان يك مصاحبه اعلام كرد كه براي مقابله با ريزگردها مالچ سياه نفتى در كل كشور پاشش ميشود و تأكيد داشت اين مالچ نفتي از دستاورد كارشناسان بازنشسته و شاغل در سازمان منابع طبيعى است، اما آيا مالچ سياه نفتى بر پهنه خاكي كشور روش مناسبي براي مقابله با ريزگردهاست؟
كردواني تأكيد دارد كه مالچپاشي خيانت است و با وجود تبعات متعددي كه مالچ نفتي در محيطزيست و سلامت كشور به دنبال دارد، اما 4 هزار هكتار در غرب اهواز از ابتداي سال گذشته مالچپاشي شده و قرار است اين ميزان به 12 هزار هكتار نيز برسد.
به گفته اين محقق، مالچ نفتي بايد حتماً با يك ماشين مخصوص مالچپاشي كه چندين ميليون هزينه دارد در سطح مناطق پاشيده شود و وقتي مالچ در منطقهاي پاشش شد، آن منطقه شكل سوخته به خود ميگيرد، اين ماده ضريب حرارتي منطقه را بالا برده و چون منطقه داغ ميشود، حيوانات و گياهان موجود در آن از بين ميروند.
به عقيده وي با پاشش مالچ در هر منطقهاي، بادي كه از آن منطقه برميخيزد، به دليل اينكه حامل نفت سوخته است، سرطانزا بوده و فلزات سنگين را با خود حمل ميكند، اين مالچ باعث ميشود كه باران به زمين نفوذ نکند و اگر در جريان پاشش خاك منطقه خوب پوشيده نشود، سيل راه ميافتد و در ضمن اين ماده نفتي پس از سه الي چهار سال اثرش از بين ميرود.
هرچند پاشش گسترده مالچهاي نفتي بر پهنه خاك و تپههاي شن روان به نيت جلوگيري از جابهجايي ريزگردها پاشيده ميشود، اما اثرات زيانباري در پي دارد. اين پاشش ميتواند باعث برهم خوردن توازن دمايي در محيط پاشش شود كه اين مسئله خود موجب پيدايش باد و گردباد در محل ميشود و اين بادهاي سهمگين نهتنها مالچ نفتى را ميسايند و از ميان برميدارند، بلكه جابهجايي تپههاي شني را نيز شدت ميبخشند.
اين مالچهاى نفتى و پليمرى در درازمدت به منابع زيرزميني آب هم رخنه كرده و آنها را آلوده ميسازند. مالچ نفتى در ميانمدت خاك را نيز آلوده ميكند كه اين مطمئناً اثرات بسيار زيانباري را در پي خواهد داشت.
بعضي از مواد آلي نفتي موجود در مالچ نفتى تحتتأثير حرارت خورشيد به تدريج تبخير میشوند و محيطزيست را ميآلايند. هر چند كه هنوز اثرات سوء اين تركيبات مشخص نيست، ولي بلاشك زيانبار هستند.
با وجود اثرات مخرب مالچ نفتي، سؤالي كه پيش ميآيد اين است كه آيا چون سازمان منابع طبيعي و كاركنانش در تهيه مالچ سياه نفتى دست داشتهاند، اين روش آسيبزا مورد مقبول رئيس كارگروه ملى مقابله با ريزگردها قرار گرفته است؟