مرکز آمار کمیسیون اروپا (EuroStat) گزارشهای آماری متعددی را دربارهی کشورهای عضو اتحادیهی اروپا و همچنین کشورهای متقاضی عضویت در این اتحادیه، منتشر میکند. یکی از این گزارشهای آماری، گزارش «آمارهای فرهنگی» است که ویرایشهای 2007 و 2011 میلادی آن، در اینجا مورد بررسی قرار گرفته است. بخشی از این گزارش به «مشارکت فرهنگی» اختصاص دارد و وضعیت کتابخوانی را در 27 کشور عضو اتحادیهی اروپا نشان میدهد. براساس این گزارش، 28 درصد اروپاییان در 12 ماه گذشته هیچ کتابی نخواندهاند؛ 20 درصد یک یا دو کتاب، 14 درصد سه تا پنج کتاب و 37 درصد بیش از پنج کتاب خواندهاند.
بنابراین فنلاند با 35 دقیقه، آلمان با 26 دقیقه، نروژ با 24 دقیقه، سوئد با 23 دقیقه، انگلیس با 15 دقیقه، فرانسه با 10 دقیقه، ایتالیا با 6 دقیقه و اسپانیا با 4 دقیقه سرانهی مطالعه در روز رتبههای یکم تا هشتم را به خود اختصاص دادهاند. این در حالی است که هر 5 کشور اول، دارای بیش از 5 ساعت اوقات فراغت روزانه هستند.
مرکز آمار کمیسیون اروپا گزارش دیگری را با نام «مشارکت اروپاییان در فعالیتهای فرهنگی»[2] در سال 2002م. منتشر کرده است. در این گزارش، کوشیده شده به این سؤال پاسخ داده شود که «آیا اروپاییان در 12 ماه گذشته، کتابی را خواندهاند؟»پاسخ به دست آمده، نتایج جالبی داشته است. 42.1 درصد اروپاییان هیچ کتابی را در سال گذشته نخوانده بودند؛ 10.7 درصد برای اهداف کاری کتاب خوانده بودند؛ 12.7 درصد برای اهداف تحصیلی، کتابهای درسی خواندهبودند؛ 14.5 درصد برای اهداف تحصیلی، کتابهای مرتبط با رشتهی خود را خوانده بودند و تنها 44.8 درصد برای اهداف غیر کاری یا غیر تحصیلی، کتاب خواندهبودند.
شکل2ـ نمودار پاسخ به پرسش «اروپاییان چه کتابهایی را خواندهاند» ـ 2002
«مرکز تحقیقات گذران وقت»[3]
مرکزی وابسته به دانشگاه آکسفورد است که در زمینهی چگونگی گذران وقت در کشورهای مختلف، تحقیق میکند. «کارهای روزمره در 22 کشور» [4]این مرکز، در سال 2010م. منتشر شده است که بخشی از آن به سرانه
ی مطالعه
ی افراد بین 18 تا 64 سال اختصاص دارد. این گزارش بیان می
دارد در 22 کشور مورد بررسی، کشورهای فنلاند، استونی، آلمان، هلند، نروژ و سوئد بیش
ترین زمان را برای خواندن کتاب
ها و دیگر اقلام چاپ
شده اختصاص می
دهند. در این گزارش، میان مطالعه
ی منابع دیجیتال و منابع چاپ
شده تفاوت گذاشته شده اما مطالعه
ی کتاب، روزنامه، مجله و دیگر اقلام چاپی، یکسان دانسته شده است. هم
چنین اشاره
ای به تفکیک مطالعه
ی موظفی از مطالعه
ی آزاد نشده است.
همان گونه که مشاهده میشود، هر یک از سنجشهای صورت گرفته، به تناسب اهداف و چارچوب، روش نمونهگیری، شیوهی تنظیم پرسشنامه و دیگر عوامل، نتایج متفاوتی را عرضه کردهاند و در عمل امکان مقایسهی نتایج این سنجشها با یکدیگر، دشوار است. در هر حال سنجش سرانهی مطالعه از سوی شورای فرهنگ عمومی کشور، عدد 16 دقیقه را برای مطالعهی آزاد کتابهای چاپی، عدد 2 دقیقه را برای مطالعهی آزاد کتابهای دیجیتال و عدد 24 دقیقه را برای مطالعهی روزنامهها و نشریات نشان میدهد.
با توجه به عدم سنجش میزان اوقات فراغت ایرانیان به نسبت دیگر ملتها، مقایسهی خام آن با سرانهی مطالعه در دیگر کشورها چندان دقیق نخواهد بود اما همین عدد نیز، در ردهی کشورهایی چون آمریکا، انگلیس، ژاپن، فرانسه، استرالیا، ایتالیا، کره، اسپانیا و ... است که از نظر تعداد عناوین چاپ شده در یک سال، وضعیتی به مراتب بهتر و یا هم ردهی جمهوری اسلامی ایران دارند. صد البته، این وضعیت به نسبت خوب جهانی، وضعیت مطلوب مطالعهی کتاب در جمهوری اسلامی ایران نیست. چرا که براساس همهی آن چه پیش از این گفته شد؛ کتاب در این کشور، دارای جایگاهی راهبردی و ملی است و باید در صدر فعالیتهای فرهنگی جامعه قرار گیرد.
_________
پینوشتها
[1].Harmonised European Time Use Surveys, 2008 guidelines, EuroStat.com
[2].Europeans’ participation in cultural activities, EuroStat, 2002.
[3].Centre for Time Use Research
[4]. Daily Routines in 22 Countries:Diary Evidence of Average Daily Time Spent in Thirty Activities, Technical Paper 2010-01, Kimberly Fisher and John Robinso.
* محمد سرشار؛ دانشجوی دکترای مدیریت و برنامهریزی فرهنگی، مسوول دفتر مطالعات و برنامهریزی مجمع ناشران انقلاب اسلامی و مسوول پیشین کارگروه کتاب و نشر مشاوران جوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
منبع: اندیشکده برهان