کبری فرشچی
انتخابات مجلس عراق و لبنان را میتوان از زوایای مختلف مورد بررسی قرار داد اما یکی از نکات قابل توجه در این انتخاباتها حضور گسترده زنان برای ورود به پارلمان این کشورهاست بهگونهای که در انتخابات پارلمان عراق بیش از 2 هزار زن ثبت نام کردهاند و انتخابات پارلمان لبنان با رشد بیش از 10 برابری تعداد نامزدهای زن این دوره نسبت به دوره قبلی مواجه بوده است. مشارکت و حضور گسترده زنان این کشورها در انتخابات در حالی است که در برخی کشورهای عربی متحد امریکا و غرب هنوز بسیاری از حقوق اولیه زنان نقض میشود.
حتی همین حالا هم که ولیعهد جوان و جویای نام عربستان سعودی برخی حقوق همچون حق رانندگی برای زنان را به رسمیت شناخته و گامهای تغییر و غربیسازی جامعه عربستان را با برخی آزادیها برای زنان آغاز کرده است، آزادیهایی همچون حق رانندگی برای زنان که در بسیاری از کشورهای دنیا امری عادی تلقی میشود در جامعه سنتی و مردسالار عربستان از کلید خوردن اصلاحات گستردهای خبر میدهد که بعدتر با سفر محمد بن سلمان به انگلیس و امریکا صحت پیشبینیهای انجام شده درباره آینده جامعه عربستان و ولیعهد بلندپروازش را تأیید کرد. حضور گسترده زنان در انتخابات پارلمان عراق و لبنان هم میتواند بیانگر تغییر در مناسبات و سیاستهای فرهنگی- اجتماعی آنها باشد.
زنان در جامعه لبنان
در انتخابات پارلمانی لبنان، دستکم 110 زن برای ورود به این نهاد قانونگذاری نامنویسی کردند. هرچند برخی از آنها به دلیل راه نیافتن به لیستهای انتخاباتی از گردونه رقابت خارج شدند.
در آخرین انتخابات پارلمانی این کشور که در سال 2009 برگزار شد فقط 12 زن برای کسب کرسیهای این پارلمان ثبت نام کرده بودند. این موضوع نشان میدهد که زنان لبنانی تمایل بیشتری به نقشآفرینی در تحولات این کشور دارند. از 128 نماینده فعلی پارلمان لبنان، فقط 2 زن در این نهاد حضور دارند.
در سال 2004 اولین زن لبنانی به دولت این کشور راه یافت. همین حالا 40 درصد کارکنان دستگاه قضایی لبنان را زنان تشکیل میدهند. در زمان حاضر از 490 قاضی این کشور 200 قاضی زن هستند و این مشارکت زنان در سایر دستگاهها نیز وجود دارد. حضور زنان در فعالیتهای دانشجویی، سازمان جوانان و انجمنهای اجتماعی، بهداشتی، درمانی، تربیتی و اقتصادی و بازرگانی از جمله این مشارکتهاست.
بیش از 2400 زن عراقی داوطلب ورود به پارلمان
کميسيون عالي انتخابات عراق آمار کل نامزدها براي اين رقابت انتخاباتي را 6هزارو 986 نفر عنوان کرد که به جریانها، ائتلافها و احزاب مختلف کشور وابستهاند اما نکته قابل توجه در اين دوره از انتخابات حضور قابل ملاحظه زنان ميان نامزدهاي انتخاباتي است.
شمار زنان بين نامزدهاي انتخابات پارلماني عراق 2هزارو14نفر اعلام شده است که بالاترين آمار حضور زنان ميان نامزدهاي انتخابات پارلماني در نظام سياسي جديد عراق به شمار میآید. بر اساس قانوني که هماکنون در عراق در حال اجراست، عمل به نظام کوت سياسي (سهم مشخص زنان در پارلمان) تضميني براي واگذاري یکچهارم از 329 کرسي پارلماني، به زنان است.آمارهاي اوليه از افزايش شانس زنان براي تصاحب آراي حائزان شرايط رأی در عراق حکايت دارد و اين امر در استانهای بغداد، نينوا و بصره بيش از ديگر استانهاست.
به طور کلي زنان عراقي در هر ميداني اعم از قوه قانونگذاري، قوه اجرايي و ديگر زمینهها، با مردان به رقابت برخاسته و توانستهاند سمتهای مهمي به دست گيرند که رياست برخي کمیسیونها در پارلمان و تصدي سمت وزير در قوه مجريه از جمله اين سمتهاست.
شاید فضای کلی کشوری همچون عربستان با عراق و لبنان بسیار متفاوت باشد اما تلاش زنان برای رشد مشارکتهای اجتماعی و خروج از خانه نشانهای از تغییرات گسترده اجتماعی و فرهنگی در این کشورها دارد. این تغییرات به خصوص درباره کشور سنتی همچون عراق بسیار جدیتر مطرح میشود. باید دید فضای جوامع عربی با مختصات خاص سنت و غلبه فرهنگ مردسالارانه تا چه حد حضور زنان در پارلمان این کشورها را میپذیرد و آیا حضور زنان در پارلمان میتواند سیاستهای این کشورها را چه در حوزه زنان و خانواده و چه در دیگر حوزهها بهبود ببخشد؟