رهبر انقلاب تا به حال چندین بار از رمان «گذر از رنجها» الکسی تولستوی که راوی بخشی از انقلاب اکتبر است، نام برده اند و آن را یک رمان خوب در بیان حوادث یک انقلاب معرفی کرده اند، همچنین در دیدار با مسئولان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سال 76 عنوان کردند: ««من بارها مثال قصه های انقلاب اکتبر را گفته‌ام. یکی کتاب «گذر از رنجها»ی الکسی تولستوی است که فوق العاده است...اینها داستانهای انقلابی است.» از آنجايي كه اشارات معظم له به رمان هاي اين نويسنده روس تبار بصورت مكرر و حتي متواتر اتفاق افتاده است ، گذري كوتاه بر آثار و تأليفات آلكسي تولستوي با توجه به مؤلفه مذكور ، دعوتي مجدد از افراد كتابخوان و نيز دوستداران فرهنگ و ادب براي توقيت و مطالعه بيشتر است.
تولستوي در يك پاراگراف
آلکسی نیکولایوویچ تولستوی، شاعر و رمان نویس روس تولستوی در ۱۰ ژانویه ۱۸۸۳ در خانواده‌ای اشرافی به دنیا آمد او پسر کنت نیکولای الکساندروویچ تولستوی بود و لقب کنت را به ارث برد.[۱] در سن‌پترزبورگ در رشته فنی تحصیل کرد اما بعد به ادبیات روی آورد. نخستین مجموعه شعرش را در ۱۹۰۷ منتشر کرد اما بعدها آن را جزو آثار خود محسوب نکرد. در ۱۹۱۱ به داستان‌نویسی روی آورد اما جنگ جهان اول در گرفت و او به عنوان خبرنگار به جبهه رفت. پس از جنگ و وقوع انقلاب اکتبر به مخالفان انقلاب پیوست و به فرانسه رفت. در فرانسه با مجله مهاجران روس به نام «سالنامه معاصر» همکاری می‌کرد. پس از چند سال زندگی در پاریس و برلین در ۱۹۲۳ به شوروی بازگشت و آثاری را که در دوران مهاجرت نوشته بود، با خود به همراه آورد. تولستوی در ۱۹۳۸ نشان لنین را دریافت کرد و در ۱۹۳۹ به‌عضویت آکادمی علوم اتحاد جماهیر شوروی درآمد. در ۱۹۴۱ به‌خاطر رمان «پطر کبیر» و سال ۱۹۴۳ برای مجموعه رمان سه جلدي «گذر از رنجها» جایزه استالین را دریافت کرد. تولستوی در ۲۳ فوریه ۱۹۴۵ در حالی که شهرت و محبوبیت زیادی در شوروی داشت درگذشت و مرگ او ضایعه‌ای بزرگ برای ادبیات و فرهنگ روسی بود.
برخي از آثار و تأليفات آلكسي تولستوي
تولستوي كه عضو آکادمی علوم اتحاد جماهیر شوروی بود در طول دوران زندگي اش آثار متنوع و متعددي تأليف كرد. آثار اين نويسند شهير و صاحب سبك عبارتند از: «کودکی نیکیتا» سال۱۹۲۰ (ترجمه مهدی غبرائی و چاپ انتشارات نيلوفر)؛ «خواهران» سال 1921 كه در واقع نخستین اثر از تریلوژی و سه گانه مجموعه «گذر از رنجها» بود ؛ «گذر از رنجها» كه مشتمل بر رمان هاي «خواهران (دو خواهر)»، «سال هجده» و«صبح تیره» تأليف اين مجموعه از سال 1921 تا 1940 طول كشيد (ترجمه سروژ استپانیان، چاپ توسط امیرکبیر) ؛ رمان «آیلیتا (ترجمه همایون نوراحمر)» كه در واقع يك اثر اتوپیایی محسوب مي شود سال ۱۹۲۲ ؛ «طغیان ماشین‌ها» كه ذيل آثار علمی – تخیلی قرار مي گيرد سال ۱۹۲۴ ؛ «هذلولی وار مهندس گارین (جعبه اختراعی مهندس گارینا)» كه اين اثر هم در رديف آثار علمی – تخیلی تعريف مي شود سال 1925 ؛ رمان «پطر اول(پطر كبير) (ترجمه احمد نوری‌زاده، چاپ انتشارات نگاه)» سال 1929 و همچنين در نهايت رمان «یک هفته در تورنوا» كه سال 1958 و پس از مرگ اين نويسنده روس تبار منتشر گرديد.
«زلینسکی» منتقد مشهور شوروی درباره تولستوی می گويد: » تولستوی نخست قصه های کوتاه می نوشت و سپس نوبت به داستان های بلند رسید. در آثار پیش از انقلاب تولستوی ، به آسانی می توانیم به ارتباط فکری او با نویسندگان معاصرش ، چه روسی و چه خارجی و مخصوصا فرانسویان مانند آناتول فرانس و هانری دورنیه پی ببریم . تولستوی هنگامی کار نویسندگی را آغاز کرد که مکتب سمبولیسم بر ادبیات اروپا و روسیه هر دو چیره بود. هنگامی که شرنگ تباهی و بدبینی بسیار شیرین بود و » گلهای بدی » بودلر در همه مجله ها و گلخانه های ادبی با مهربانی کاشته می شدند، بدین سان تمایلات واقع گرایانه تولستوی می باید از میان همه امواج فریبنده هوشهای گوناگون می گذشت و خود را به ساحل نجات می رساند؛ این در زمانی بود که سنتهای رئالیستی ظاهرا از جهان ادبیات بیرون رانده شده بودند. او سرانجام راه خود را باز کرد، ولی بدون آن که اصول عقاید رئالیسم سنتی خویش را ترک گوید.»
جايگاه تولستوي در ادبيات روسيه كهن
درباره تولستوی می توان این نکته را گفت که او از رقابت کامل با ادبیات و زبان روسی برخوردار گشته بود و از زیبایی های آن شادمانه لذت می برد؛ ولی این توانایی را هم داشت که از آن به عنوان سلاح استفاده کند و این همان کاری بود که در تبلیغات ضدآلمانی و تقویت میهن پرستی هموطنانش در اثنای جنگ با آلمان هیتلری بخوبی انجام داد. اگرچه آثار تولستوی به سبب اصل و تبار اشرافی نویسنده، مورد تردید منتقدان قرار داشت، بسیار پرخواننده و مردم پسند بود. آلکسی تولستوی در داستانپردازی هنری خاص و کم نظیر داشت و سبکش از روشنی و صراحت برخوردار بود.
قبل از رسيدن به پايان بندي اين گزارش بايستي از تشابه اسمي دو نويسنده بزرگ روس تبار يعني لئون تولستوي و آلكسي تولستوي كه اتفاقا همين قرابت اسمي باعث بروز اشتباه در نسبت دادن آثار هر يك از اين دو نويسنده بزرگ و شهير روسي به ديگري شده است، اشاره اي داشته باشيم. براي تهيه و نگارش اين گزارش لازم بود در ابتدا يك جستجويي در ميان سايت هاي اينترنتي داشته باشم. در كمال تعجب ، برخي از اين پايگاه هاي خبري - اينترنتي آثار مشهوري از لئون تولستوي همانند رمان مشهور «جنگ و صلح» را در زمره تأليفات و نوشته هاي آلكسي تولستوي، به مخاطبان معرفي كرده بودند. از سوي ديگر در برخي سايت ها، اثر معروف و سه گانه «گذر از رنجها»ي آلكسي تولستوي را به هموطن مشهورش، لئون تولستوي نسبت داده بودند! البته اين نسبت سازي هاي غلط صرفا در سطح آثار معروف و مشهور اين دو نويسنده روسي محدود نمي شد و برخي از ديگر آثار كمتر شهرت يافته و يا نمايشنامه هاي اين دو نويسنده متبحر نيز مبتلا به همين مشكل بودند. اين اشتباهات در حالي است كه اولاً لئون تولستوي بيش از 55 سال از ديگر هموطن رمان نويس و شاعرش بزرگتر بوده و ثانياً، تفاوت نام كوچك لئون تولستوي خالق رمان بزرگ «جنگ و صلح» با نام آلكسي تولستوي مؤلف «گذر از رنجها»، موضوعي كاملا روشن و بديهي است.
نكته پاياني اينكه همان گونه که روسیه کهن را نمی توان بدون خواندن آثار لئون تولستوی شناخت ، از روسیه شوروی و پیشرفت ادبی آن نیز بدون تحقیق در کارهای الکسی تولستوی نمیتوان چیزی فهمید. تولستوی همه چیز را ثبت کرده است : تضادهای تاریخ ، مراکز درد، بدبختی ، عظمت قدرت و همه چیزهایی که در آن مرحله تاریخی حساس کشور، خروش و تلاطمی داشته اند.ارزش و اهمیت اجتماعی و هنری آثار تولستوی چنان چشمگیر است که حتی منتقدان مخالف با سوسیالیسم و رئالیسم سوسیالیستی را وا می دارد که به کارآزمودگی و ذوق و قریحه ادبی او اعتراف کنند.
