حساب اروپائیها از آمریکا جداست؟

نگاهی به رفتار چندگانه کشورهای اروپایی با جمهوری اسلامی

به گزارش جوان آنلاین،‌ رهبر معظم انقلاب صبح امروز در دیدار با فرهنگیان کشور با اشاره به خروج آمریکا از برجام در بخشی از سخنان بسیار مهم خود فرمودند: «از روز اول بارها گفتم به آمریکا اعتماد نکنید. گفتم اگر میخواهید قرارداد ببندید، تضمین لازم را بگیرید و بعد ببندید؛ یکی از شروطی که گفتم این بود که رئیس‌جمهور آمریکا باید امضا کند. مسئولین محترم زحمت کشیدند و عرق ریختند و خب، نتوانستند... حالا گفته می‌شود با سه کشور اروپایی ادامه می‌دهیم، من به این سه کشور هم اعتماد ندارم، به اینها هم اعتماد نکنید. اگر میخواهید قرارداد بگذارید، تضمین عملی بگیریم وَ الّا اینها همان کار آمریکا را خواهند کرد. اگر نتوانستید تضمین قطعی بگیرید، دیگر نمی‌شود برجام را ادامه داد.»

نگاهی گذرا به حدود چهار دهه رابطه کشورهای اروپایی با ایران مؤید همسویی اروپا با ایالات متحده امریکا بر سر مسائل مربوط به ایران است. کشورهای اروپایی از ابتدای انقلاب تاکنون همواره در بزنگاه‌های سیاسی، رفتارهای متفاوتی در برخورد با جمهوری اسلامی اتخاذ کرده‌اند.
روابط جمهوری اسلامی ايران و اتحاديه اروپا از ابتدای پيروزی انقلاب تا امروز همراه با فراز و نشیب‌هایی همراه بوده است که در برهه‌‌هایی شاهد موضع گیری تند و فاصله افتادن بین تهران و اعضای اتحادیه اروپا هستیم.

ظهور انقلاب و همسویی اروپا با آمریکا

پس از پيروزی انقلاب اسلامی ايران، كشورهای عضو جامعه اروپا در ابتدا نمی‌خواستند ارتباط خود به خصوص روابط ديپلماتيک را با تهران قطع كنند، چرا که اميد داشتند تا با حفظ روابط ديپلماتیک بتوانند پيوندهای اقتصادی خود را با ايران انقلابی ادامه دهند، اما در اين زمان به دلیل پاره‌ای از مسائل سياسی داخلی در ايران و همچنين شرايط جنگ تحميلی، پيشنهادات و خواسته‌های طرفین در اين زمينه به نتيجه ملموسی نرسيد.

از ديدگاه اروپا انقلاب ايران در پی استقرار نظامی بود كه می‌توانست منافع كشورهای اروپايی را به ويژه در جهان در حال توسعه مورد تهديد قرار دهد. از طرف ديگر، با توجه به سهم ايران در تامين انرژی جهانی و تجربه تلخ بحران نفتی نيمه نخست دهه 1970 نگرانی عمیق كشورهای اروپايی قابل درک بود چرا که خروج ايران از حوزه نفوذ سياسی امنيتی غرب و طرح شعارهای ضد ليبراليستی برای اروپا ناخوشایند بود.

مشخصه بارز اين دوره، تقابل كشورهای اروپايی با انقلاب اسلامی و همسويی كامل آنان با سياست‌های آمريكا در برخورد با جمهوری اسلامی ايران است. حمايت كشورهای اروپايی از عراق در جنگ با ايران شاهدی بر اين مدعا است؛ به طوری که در اين مقطع تفاوت چندانی ميان اروپا و آمريكا نبود و همراهی اروپا با عراق در تحت فشار قرار دادن ايران عملی خصومت آميز بود.

مواضع کشورهای اروپایی در جنگ تحمیلی

کشورهای اروپای غربی به‌ واسطه قرار داشتن در بلوک سرمایه ‌داری مجبور به همراهی همه‌ جانبه با سیاست‌های واشنگتن بودند. از همین جهت می‌توان رویکرد قدرت‌های اروپایی را رویه‌ای مشابه با آمریکا در نظر گرفت. با این وجود کشورهای اروپایی سیاست حمایت از صدام را در پیش گرفتند. به ‌طورکلی، می‌توان رفتار کشورهای اروپایی در دوران جنگ تحمیلی را در دو دسته کلی بررسی کرد.

دسته اول کشورهایی که به طور علنی به نفع عراق موضع‌ گیری کردند و از کمک‌های نظامی، سیاسی و اقتصادی به عراق در طول جنگ دریغ نورزیدند. این کشورها عبارت بودند از فرانسه و انگلیس که منافع قابل توجهی در همکاری با عراق داشتند. دسته دوم هم کشورهایی مثل ایتالیا و اسپانیا که ضمن حفظ رابطه با هر دو کشور، از هر دو طرف بهره‌مند شدند. با این حال، کشور آلمان تمایل بیشتری به عراق نشان داد و در معامله‌های نظامی و اقتصادی با ایران سخت‌گیری و محدودیت‌هایی را اعمال می‌کرد.

البته؛ علی‌رغم ضدیت قدرت‌های بزرگ با ایران و حمایت‌های آنان از رژیم سابق عراق، پیروزی نهایی متعلق به میلیون‌ها رزمنده و ایثارگر در جبهه‌های جنگ بود.

شعارهای حقوق بشری غرب علیه ایران

در چند دهه اخیر بخش مهمی از روح حاکم بر روابط میان اتحادیه اروپا با سایر کشورها را مسائل و مباحث حقوق بشری تشکیل می‌دهد.

پارلمان اروپا یکی از نهادهای فعال در زمینه انتقادات حقوق بشری علیه ایران بوده و همواره از طریق صدور قطعنامه و تدوین گزارشات نقش مهمی در منفی نمودن افکار عمومی در عرصه بین المللی ایفا نموده و به طور غیر مستقیم بر قطعنامه‌های سازمان ملل تاثیرگذار بوده است. از جمله قطعنامه‌هایی که از طرف پارلمان اروپا علیه ایران در ارتباط با موضوعات حقوق بشری منتشر کرده است می توان قطعنامه "مجازات اعدام" که در 4 سپتامبر2008 علیه جمهوری اسلامی ایران صادر کرد، نام برد.

گفتنی است در این قطعنامه کشورهای اروپایی از میزان اعدام در ایران اظهار نگرانی کرده بودند و این درحالی بود که بیشتر آن اعدامی‌ها از قاچاقچیان عمده مواد مخدر بودند.

در تاریخ 14 ژوئن 2012 نیز این اتحادیه قطعنامه‌ای با عنوان "وضعیت اقلیت‌های قومی" منتشر کرد. این قطعنامه شامل 10 بند بوده و موارد نقض حقوق بشر از قبیل منع آزادی بیان، عقیده و اجتماعات و منع برخورداری از حقوق اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را در بین اقلیت‌های بهایی و صوفی را بیان کرده و آن را محکوم کرده است.

اگر چه گزارش‌ها، بیانیه، اعلامیه، قطعنامه‌های منتشر شده از طرف پارلمان اروپا فاقد ضمانت اجرایی بوده اما بیانگر دیدگاه‌های نمایندگان کشورهای عضو اتحادیه نسبت به تهران است و از طرفی تاثیر خود را بر ایران در عرصه بین‌المللی به جای خواهد گذاشت.

برخورد چندگانه اروپا در برجام

کشورهای اروپایی به ویژه کشورهای آلمان، انگلیس و فرانسه که از امضاءکنندگان برجام به شمار می‌روند، تا کنون رویکرد مشخصی نسبت به این توافق نداشته و همواره نگاهی دو سویه به این توافق بین المللی داشته‌اند. گرچه اروپا تا کنون در مواضع اعلامی خود همواره بر حفظ توافق هسته‌ای تاکید کرده اما مواردی مشاهده می‌شود که ابهاماتی در رفتار آنان و مواضع صریح این کشورها با تهران ایجاد می‌کند.

به طور مثال، طرف اروپایی برای دستیابی به مطالبات نامشروع و غیرقانونی آمریکایی‌ها پیشنهاد تحریم 15 فرد و نهاد ایرانی را دادند اما این خطای راهبردی در تناقض آشکار با ادعای حفاظت از تمامیت برجام بود که البته سایر کشورهای اروپایی در اتحادیه اروپا به آن رای ندادند.

با نگاهی به رفتار اروپاییان از ابتدای شکل گیری برجام تاکنون مشخص است که متاسفانه طرف اروپایی در مسیری قرار گرفته که کمابیش نگاهش بیشتر به طرف آمریکا است. سایه سنگین روابط اروپا با ایران ناشی از وابستگی سیاسی کشورهای اروپایی به آمریکا نه در سالهای اخیر که در برحه های مختلف پس از پیروزی انقلاب یکی از موانع روابط میان ایران و اروپا بوده است.

باتوجه به وقایع دهه‌های اخیر در ایران مشخص می‌شود که موضوع عدم اعتماد ایران به اروپاییها خصوصا در بحث برجام کاملا عقلانی است و مسئولین جمهوری اسلامی باید این رهنمود امروز رهبر انقلاب مبنی بر اخذ تضمین عملی از کشورهای اروپایی در موضوع برجام را مورد توجه جدی قرار دهند.