فريبا مفخميان
بزرگترين سرمايهاي كه يك پدر و مادر ميتوانند به فرزندشان هديه كنند پرورش حس اعتماد به نفس در اوست. اعتماد به نفس در يك كودك يعني ديدن خود به عنوان فردي منحصربهفرد، باكفايت و دوستداشتني. يعني پذيرش خود بر اساس آنچه واقعاً هست، نه بر اساس موفقيتها يا ناكاميهايش. با ايجاد چنين باوري در كودك چيزي را در درون او خلق ميكنيد كه هيچ چيز و هيچ كس ياراي گرفتنش را نخواهد داشت.
اعتماد به نفسي كه در درون كودك شكل ميگيرد ابزاري قدرتمند در مواجهه با دنياي بيرون و رويارويي با چالشهاي زندگي مانند ترس، اضطراب و نگرانيهاي ديگر است. كودكان با اعتماد به نفس بالا، احساس خوشايندي نسبت به خود پيدا ميكنند. در برخورد با تعارضات و مشكلات به تواناييهاي خود ايمان داشته، سنجيدهتر و موفقتر عمل ميكنند. آنها به سهولت لبخند زده، احساساتشان را بروز داده و از زندگي لذت ميبرند. اين كودكان واقعگرا و انتقادپذيرند و از تعامل با ديگران احساس شادي و راحتي ميكنند.
در موقعيتهاي اجتماعي تواناييهايشان را ثابت كرده و به دنبال استقلال هستند. آنها با آغوش باز از تجربيات تازه استقبال كرده و هنگام رقابت و در برخورد با مسائل در پي يافتن راهحل هستند. اين كودكان انعطافپذير بوده و نقاط قوت و ضعف خود را با خوشبيني ميپذيرند.
*******
ويژگيهاي شخصيتي كودكان با اعتماد به نفس پايين
كودكاني كه اعتماد به نفس پاييني دارند در مواجهه با مسائل و مشكلات، منبع عظيم اضطراب و فشار رواني براي آنهاست. آنها اسير افكار منفي ميشوند؛ مانند «من نميتوانم كاري را درست انجام بدهم» يا «من هيچ توانايياي ندارم». در واقع آنها تصوير چندان خوشايندي از خود و تواناييهايشان ندارند و هر جا مرتكب خطا و اشتباه شوند خود را سرزنش كرده و احساس بيلياقتي ميكنند و انگيزهشان براي تلاش كمرنگ ميشود و يقيناً به افرادي مستأصل، منزوي و مطيع تبديل خواهند شد. در برخورد با موقعيتهاي تازه احساس ناتواني و عجز كرده و مسئوليت انجام كارها را به تعويق انداخته، يا هرگز آن را انجام نميدهند. آنها از تجربيات جديد اجتناب ميكنند چون از شكست و ناكامي ميترسند و به سادگي پاپس ميكشند و موانع و شكستهاي خود را به عنوان شرايطي سخت تلقي ميكنند. معمولاً اين كودكان در برقراري ارتباط با همسالانشان نيز مشكل دارند و گاهي نسبت به آنها پرخاشگري كرده و از آنها دوري ميكنند. اين كودكان در مقابل افسردگي آسيبپذيرند و بيشتر به آن دچار ميشوند.
عشق و محبت را از او دريغ نكنيد
عشق و محبت بيقيد و شرط شما باعث افزايش اعتماد به نفس در كودكتان ميشود. در هر شرايطي به او محبت كنيد. كودكتان را در آغوش گرفته و به او بگوييد كه حضورش گرمي زندگي شماست و چقدر به او افتخار ميكنيد. كودك بايد احساس كند كه وجودش براي شما باارزش است. مثلاً به او بگوييد تو بهترين هديهاي هستي كه خدا به ما داده است.
محيطي امن و پذيرا براي كودكتان فراهم كنيد
يكي از ضروريترين نيازهاي كودك احساس امنيت است. كودكي كه حس امنيت ندارد يا در معرض خطر و سوء استفاده قرار دارد يا شاهد دعوا و مشاجره هميشگي والدين است، افسرده و منزوي ميشود و حتي نميتواند در مدرسه با دوستانش ارتباط خوبي برقرار كند و همين عوامل اعتماد به نفس او را تحت تأثير قرار خواهد داد.
به خاطر تلاش، او را تشويق كنيد
تشويق به رسميت شناختن تلاش كودك است. تشويق فرزندتان بايد به خاطر تلاشش باشد نه در مقابل استعدادهايش. او را هميشه و صادقانه تشويق كنيد. مسئوليتهايي را به او واگذار كنيد كه متناسب با سن او بوده و توانايي انجامش را داشته باشد. همواره ويژگيهاي مثبت او را جستوجو كرده و از پيشرفت او تمجيد كنيد.
اجازه دهيد كودك احساساتش را ابراز كند
بگذاريد كودكتان به راحتي احساساتي مانند ترس، ناراحتي، عصبانيت، كنجكاوي و خوشحالي را بروز دهد و در مورد چگونه به وجود آمدن اين حسها با او صحبت كنيد و به او بياموزيد كه حسي مانند عصبانيت را چگونه كنترل كند. يا وقتي او دلگير و ناراحت است نشان دهيد كه او را درك ميكنيد و با او همدردي كنيد. پذيرش احساساتش بدون قضاوت كردن، به او و شخصيتش اعتبار ميبخشد.
گاهي اجازه ريسك كردن و اشتباهات كوچك را به فرزندتان بدهيد
ممكن است گاهي فرزندتان بر اساس طبيعت كودكانهاش رفتاري نشان دهد كه براي شما خوشايند نباشد. ولي قرار نيست او هميشه توقعات شما را برآورده كند. كودكان از اشتباهاتشان بازخورد گرفته، تجربه و مهارتهاي تازه كسب ميكنند، مثلاً وقتي به خاطر اتلاف وقت از سرويس مدرسهاش جا ماند به جاي سرزنش كردن به او بگوييد كه فكر كند دفعه بعد چطور زمانش را مديريت كند.
پذيرش و اصلاح اشتباهات اين پيام را به آنها ميدهد كه شما به او اعتماد داريد و او ميتواند بدون نگراني راجعبه اشتباهاتش با شما صحبت كرده و راهنمايي بگيرد و هرگز سرزنش نشود. گاهي فعاليتهايي ترتيب داده و بگذاريد او چيزهايي تازه را كشف كند. كودكان با ريسك كردن قابليتهاي تازه پيدا ميكنند و پختهتر و موفقتر عمل ميكنند. اين تجربيات تازه اعتماد به نفس آنان را شكل ميدهد.
گوش دادن مؤثر را فراموش نكنيد
هر روز زماني را براي صحبت با فرزندتان اختصاص دهيد و در آن موقع كار ديگري انجام ندهيد. بنشينيد و با حوصله و دقت به حرفهايش گوش كنيد. بگذاريد او ببيند كه چقدر افكارش، احساساتش و خواستههايش براي شما اهميت دارد.
كودك خود را با كسي مقايسه نكنيد
اجازه دهيد او خودش باشد. هر كودكي يك فرد خاص است با تواناييها و استعدادهاي خاص خود. حتي مقايسههاي مثبت مانند «تو بهترين فوتباليستي» هم ميتواند تأثيري مخرب داشته باشد. او را چنان تصويرسازي نكنيد كه نتواند طبق آن رفتار كند. به او بگوييد: «بازي امروز چطور بود؟ ديدم كه چطور حمله ميكردي.» او را به خاطر منحصربهفرد بودنش و تواناييهاي خاص خودش تحسين كنيد تا او هم ارزش بيشتري براي خودش قائل شود.
مقايسه كردن كودك حتي با خواهر و برادرش كمكي به او نميكند. بلكه اثرات منفي بر روحيه و شخصيت او ميگذارد. هرگز او را جلوي ديگران سرزنش و تحقير نكنيد چون ممكن است نه تنها به نادرستي رفتارش پي نبرد، بلكه دچار احساس حقارت نيز شود. توصيهها و راهنماييهاي خود را با زبان محبت به او بياموزيد.
اگر شما در مورد پايين بودن اعتماد به نفس كودكتان شك داريد، ميتوانيد از كمك متخصصان و مشاوران در اين زمينه استفاده كنيد. مشاوران كودك ميتوانند عواملي كه موجب شده كودك شما راجع به خود احساس خوبي نداشته باشد را بيابند. با درمان بهموقع ميتوان به كودك ياد داد خود و تواناييهايش را باور كند و ديدگاهي مثبتتر به دنياي اطرافش پيدا كند.