اگرچه آمارهاي رشد جمعيت كمي بهبود يافته،اما اين بدين معنا نيست كه از پرتگاه سقوط جمعيتي فاصله گرفته‌ايم. همين مسئله هم مي‌طلبد تا سياست‌هاي حمايتي جمعيت را مورد توجه قرار دهیم. در اين بين حمايت از جمعيت 3 ميليوني زوج‌هاي نابارور از يكسو مي‌تواند تأثير مثبتي در بهبود روند رشد جمعيت كشور داشته باشد و از سوي ديگر به دنيا آمدن يك فرزند اغلب منجر به تحكيم بنياد خانواده مي‌شود،اما خيلي وقت‌ها هزينه‌هاي درمان ناباروري خانواده‌ها را فقير مي‌كند. از سوي ديگر درمان ناباروري هم از نوسانات ارزي مصون نمانده است و آنطور كه رئيس انجمن علمي جنين‌شناسي ايران مي‌گويد، نگراني از نبود دارو مي‌تواند بر روند درمان ناباروري اثرگذار باشد.
چالش‌هاي جمعيتي در ايران همچنان پا برجاست. نكته قابل تأمل اينجاست كه به رغم چالش‌هاي جمعيتي و سيماي نابساماني كه از آينده جمعيت در پيش روي داريم،اما همچنان بازي‌هاي آماري وجود دارد و برخي مسئولان و دست اندركاران هم موضوع جمعيت را به مسائلي همچون آب يا اوضاع اقتصادي گره مي‌زنند و در عمل نه فقط مشوقي براي ترغيب خانواده‌ها به فرزندآوري وجود ندارد، بلكه خانواده‌هاي ناباروري هم كه خودشان به دنبال فرزندآوري هستند،آنطور كه بايد و شايد حمايت نمي‌شوند و اين بر خلاف سياست‌هاي كلي جمعيت است.
مشوق‌هاي فرزندآوري در غرب
صالح قاسمي، پژوهشگر حوزه جمعيت مي‌گويد: در كشور ما برخلاف نگاه كنوني جهان به جمعيت به عنوان عامل اقتدار، يكبار مسئله جمعيت عامل تشديد بحران آب عنوان مي‌شود و يكبار ديگر بحران اقتصادي به افزايش جمعيت گره مي‌خورد،در حالي كه به اذعان كارشناسان مسئله آب بيش از آنكه به منابع آب بازگردد به مديريت منابع آب مرتبط است،اما برخي به دنبال اين هستند كه افزايش جمعيت را هر‌بار به يك بحران اقتصادي يا اجتماعي مرتبط كنند.
وي تصريح مي‌كند: دفتر جمعيت سازمان ملل متحد پس از ابلاغ سياست‌هاي كلي جمعيت در ايران با آن صراحتاً مخالفت كرد،اما اكنون سياست ديگري پيش گرفته و براي جلوداري مخالفت با سياست‌هاي جمعيتي از افرادي كه افكار غربي در ذهن آنها نفوذ كرده و گاهي مسئوليتي هم دركشور دارند، استفاده مي‌كند.
قاسمي با بيان اينكه مشوق‌هاي جمعيتي هم‌اكنون در 55 درصد كشورهاي جهان به صورت سياست‌هاي جامع دنبال مي‌شود، مي‌افزايد: كشورهاي غربي قريب به اتفاق جزو اين 55 درصد هستند و براي مثال در آلمان به عنوان كشوري كه در معرض سالمندي قرار گرفته است، هم‌اكنون سالانه 25 ميليارد دلار براي حمايت از خانواده و فرزندآوري هزينه مي‌شود و در كشورهايي همچون ايالات متحده، سياست جمعيت در برنامه 50 ساله تعريف شده تا همچنان اين كشور بتواند خود را در رتبه‌هاي بالاي جمعيتي كشورهاي جهان حفظ كند.
فقير شدن براي درمان ناباروري
مطابق آمارها در ايران 3 ميليون زوج نابارور وجود دارد؛افرادي كه داشتن فرزند، مطلوب‌ترين آرزويي است كه در زندگي دارند و اين يعني جمعيت بالقوه‌اي كه براي كمك به رشد جمعيت در كشور نيازي به مشوق هم ندارند،اما حمايت مي‌خواهند؛چراكه هزينه‌هاي درمان ناباروري گاهي اوقات مي‌تواند زوج‌هاي نابارور را به زير خط فقر بكشد. ناهيد خداكرمي،رئيس انجمن علمي مامايي ايران، در اين باره تأكيد مي‌كند: امروز نمي‌توانيم خانواده‌ها را به خاطر درمان ناباروري فقير كنيم و اين وظيفه حاكميت است كه حمايت كند. وي معتقد است مسائل اجتماعي و فرهنگي و همچنين مؤلفه‌هاي اجتماعي مؤثر بر سلامت در درون پروتكل‌هاي علمي زايمان و درمان ناباروري قرار بگيرد. خداكرمي در عين حال به چالش‌ها و آسيب‌هاي درمان ناباروري اشاره مي‌كند و مي‌افزايد: ما بايد مراقب باشيم در مسير بارداري و زايمان، خطري سلامت زنان جامعه را تهديد نكند. به طور مثال شاهد مرگ مادري ۴۲ ساله بوده‌ايم كه ۱۳ بار IVF شده بود و اين مسئله ناشي از فشارهاي خانواده‌ها بر تيم درمان است.
از نگاه وي درمان ناباروري يك كار تيمي است.رئيس انجمن علمي مامايي ايران تصريح مي‌كند: در شأن جامعه مامايي و متخصصان زنان و زايمان نيست كه تعارضات را وارد اين حرفه كنيم. زيرا منافع بيمار بر منافع ما اولويت دارد.بنابراين لازم است كه مؤلفه‌هاي فرهنگي و اجتماعي را در عملكرد خودمان بيشتر دخالت دهیم و اخلاق را تقويت كنيم. در واقع نبايد هيچ خانواده‌اي مورد بهره‌برداري اقتصادي قرار بگيرد.
نيمي از مراكز درمان ناباروري خصوصي‌اند
آمار بالاي ناباروري در ايران و چالش‌هايي كه گريبانگير زوج‌هاي نابارور هستند،يكي دو تا نيست؛ نيمي از مراكز درمان ناباروري خصوصي‌اند و با تمام اقداماتي كه براي پوشش بيمه‌اي خدمات ناباروري انجام شده،اما هنوز هم هزينه‌هاي اين درمان‌ها كم نيستند.
محمد مهدي آخوندي،رئيس انجمن علمي جنين‌شناسي ايران معتقد است: امروز بعد از حدود ۳۰ سال از شروع تشخيص و درمان ناباروري در كشور با مباحث متعدد مديريتي و سياستگذاري‌هاي كلان در حوزه درمان ناباروري مواجه هستيم. از نگاه وي نقش مؤثر بيمه‌ها، وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشكي و همچنين قانون‌هاي حمايتي مجلس، در اين ارتباط تأثيرگذار است. وي همچنين به داروهاي درمان ناباروري اشاره مي‌كند و مي‌افزايد: توسعه داروهاي درمان ناباروري موجب موفقيت درمان شده و نگراني از كمبود يا عدم وجود برخي داروها مي‌تواند بر روند درمان ناباروري اثرگذار باشد. آنطور كه معاون درمان وزارت بهداشت مي‌گويد در برخي از استان‌ها بين ۱۵ تا ۲۰ درصد زنان در سنين باروري، نابارور هستند. وي با اشاره به وجود ۸۰ مركز درمان ناباروري در كشور كه ۵۰ درصد آنها دولتي هستند، مي‌افزايد: ما اصرار به دولتي بودن اين مراكز نداريم، بلكه مي‌خواهيم از طريق خريد خدمت از بخش‌خصوصي در استان‌هايي كه مراكز درمان ناباروري بخش دولتي وجود ندارد، به مردم خدمات ارائه بدهيم.
