لاله های واژگون از خانواده سوسنیان با اسم علمی 'Fritillaria imperialis' است و نوع 'ایمپسریال فرتیال' آن در برخی مناطق جهان وجود دارد، اما گونه 'پرسیکال ' آن مختص ایران بویژه منطقه چهارمحال و بختیاری است.
لاله واژگون که در زبان محلی گل بگریو (گل گریان) و اشک مریم نامیده می شود، در اواخر فروردین ماه به گل می نشیند و معمولا تا اواخر اردیبهشت گلهای خود را حفظ می کند. این در حالیست که امسال لاله های واژگون در پی خشکسالی های یک دهه گذشته در چهارمحال و بختیاری و تغییر شرایط اقلیمی یک ماه زودتر به گل نشسته و همین امر حیات این گل با آوازه جهانی را در خطر انداخته است.
رئیس اداره منابع طبیعی شهرستان کوهرنگ مي گويد: گلدهی این دشت در آغاز فروردین ماه در طول 20 سال گذشته بی سابقه بوده است. لطفعلی چراغچور، کمبود بارش، گرم شدن هوا و تغییر شرایط اقلیمی را از دلایل گلدهی زودهنگام دشت لاله های واژگون عنوان مي کند. وی درباره اقدامات و راهکارهای لازم برای کاهش آسیب ناشی از گلدهی زودهنگام این گونه گیاهی معتقد است: در این منطقه امکان آبیاری وجود ندارد و تنها اقدام موثر برای جلوگیری از گلدهی زودتر از موعد، بارندگی است که خارج از کنترل عوامل انسانی است.
رئیس اداره منابع طبیعی شهرستان کوهرنگ زمان گلدهی لاله های واژگون در شرایط اقلیمی کنونی را تا 2 هفته عنوان کرده و ادامه مي دهد: نوروز امسال حدود پنج هزار خودرو برای دیدار از این دشت وارد این منطقه شده اند که حدود 30درصد آنان گردشگران خارج از استان بوده اند.
تخريب اراضي ملي
محدوده ای از دشت لاله واقع در منطقه دوآب صمصامی طی مصوبه شماره 150 شورای عالی محیط زیست در تاریخ 27 بهمن 1375 با هدف حفاظت از این گونه گیاهی ارزشمند بعنوان یک اثر طبیعی ملی به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست پیوست. اما در سالهای گذشته شاهد تخریب گسترده این اراضی ارزشمند ملی هستیم و چنانچه برای حراست و نگهداری از دشت لاله های استان تدبیری اندیشیده نشود، دیری نخواهد پایید که این منطقه خالی از گلهای لاله می شود و سیر انقراضی یکی از گونه های گیاهی بومی و خود رو کشور شتاب می گیرد. رئیس اداره منابع طبیعی شهرستان کوهرنگ در همین خصوص مي گويد: درحالی که مساحت لاله های واژگون کوهرنگ در گذشته به 3 هزار و 600 هکتار می رسید، اما هرساله با تخریب بخشی از این اراضی، مساحت این دشت هم اکنون به یک هزار هکتار کاهش یافته است.
لطفعلی چراغپور، عامل انسانی را مهمترین علت تخریب دشت لاله های واژگون دانسته و ادامه مي دهد: هرساله مشتاقان زیادی برای مشاهده این گلها به شهرستان کوهرنگ سفر می کنند، اما بی احتیاطی و از ریشه کندن این گیاهان از سوی گردشگران سبب شده تا این سرمایه ملی در مسیر نابودی قرار گیرد. وی با بیان اینکه هر سال جمعیتی بالغ بر 50 تا 100 هزار نفر از لاله های واژگون کوهرنگ دیدن می کنند، تصریح مي کند: درحالی که می توان از این ظرفیت در راستای رونق گردشگری استان بهره گرفت، اما نه تنها در این حوزه اقدامی صورت نگرفته بلکه حضور گسترده گردشگران، حفاظت از گلها را سخت کرده و همین امر سبب شده تا بخش زیادی از این دشت تخریب شود. وی، فرهنگسازی را مهمترین راهکار برای مقابله با تخریب منابع طبیعی و بویژه گونه های گیاهی ارزشمند دانسته و مي گويد: بسیاری از گردشگران تعدادی از گلها را از ریشه قطع کرده و اقدام به کاشت آنها در باغچه منازل خود می کنند، درحالی که با این اقدام لاله ها را نابود می کنند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری نیز در این باره معتقد است: درحالی که حراست از دشت لاله های واژگون کوهرنگ بر عهده اداره کل منابع طبیعی استان است، اما بخشی از دشت لاله ها که در منطقه سخت گذر و کوهستانی صمصامی قرار دارد به عنوان منطقه حفاظت شده برعهده سازمان محیط زیست گذاشته شده است. شهرام احمدی مي گويد: منطقه حفاظت شده دشت لاله در مساحت 380 هکتار به سبب سخت گذر بودن براحتی در دسترس عموم نیست از همین رو خطر تخریب از ناحیه عوامل انسانی آن را تهدید نمی کند.
وی خاطرنشان مي کند: حفاظت از لاله های واژگون با هدف جلوگیری از انقراض و حفظ آن به عنوان یک منبع ژنتیکی برای آیندگان انجام می گیرد. همچنین برای جلوگیری از تخریب لاله های واژگون و حراست از این گونه گیاهی نادر، در سال 94 در اقدامی از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان، پرونده ثبت جهانی لاله های واژگون تدوین شد و این اثر طبیعی در فهرست موقت یونسکو به ثبت رسید و همچنان در لیست انتظار برای ثبت نهایی قرار دارد. با این وجود درحالی که لاله های واژگون می تواند در توسعه صنعت گردشگری و جذب گردشگر به استان سهم بسزایی ایفا کند، اما این ظرفیت پس از سالها همچنان مغفول مانده و ضروری است از یکسو گردشگران در هنگام دیدن این گلها دقت لازم را داشته باشند و اقدام به کندن آنها نکنند و از سوی دیگر مسئولان با ایجاد زیرساخت های لازم در ساماندهی گردشگران و حراست از این منطقه گام های جدی تری برای رونق گردشگری استان بردارند.
