زهرا افكاري شهرستاني*
احتمالاً همه شما كليپ آن خانم يزدي را درباره ماساژ دادن پاي همسر و ايجاد مهر در دل مرد مشاهده كردهايد. آن روزها اين كليپ براي خيلي از افراد در فضاي مجازي به عنوان سوژه مطرح شد و برخي از خانمها و آقايان براي هم ارسال ميكردند. درست است كه هياهوهاي بسياري بر سر اين كليپ ايجاد شد اما اگر جهت ديدمان را تغيير دهيم حتماً متوجه ميشويم كه اين سخن به خودي خود ميتواند زمينهساز ايجاد و حتي رشد دريچههاي مشترك زندگي زناشويي باشد. هر كدام از شما در جايي كه نشستهايد خاطرات دوران نامزدي و حتي اوايل ازدواجتان را به ياد بياوريد، در آن دوران هر كدام از افراد، فرد مقابلشان را مجزا و متمايز از ساير مرد و زنهاي ديگر ميدانند، اما چرا بعد از مدتي ديگر شاهد آن حسها و هيجانهاي مثبت و انرژيزا نيستيد؟ آيا تا به حال شده به اين موضوع فكر كنيد؟
جعبه سياه جنجالي شدن كليپ خانم يزدي چه بود؟
تعهد، مسئوليتي است كه بين دو فرد ايجاد ميشود اما چرا با وجود تعهد پس از گذر زمان خاص ديگر آن رنگ و بوي عشق در زندگيها ديده نميشود يا خيلي كمتر از دوران آشنايي و اوايل ازدواج است، حتي برخي از افراد پا را جلوتر هم ميگذارند و گمان ميكنند كه فرد مقابلشان آن فرد سابق نيست و تغيير كرده است. نكته اين است كه در واقع فرد مقابل شما هيچ تغييري نكرده و با همان ويژگيهاي سابق است، فقط يكسري چيزها در شما ناديده گرفته شده كه عشق را در زندگي مشتركتان كمرنگ ميبينيد.
به گفته راس هريس، روانشناس حوزه پذيرش و تعهد درمان، عشق همانند تغييرات جوي است و هميشه به يك گونه ديده نميشود، شما آسمان را گاهي برفي، گاهي ابري، باراني يا آفتابي ميبينيد، عشق هم همانند اين تغييرات جوي است و هيچ وقت به يك شكل بروز داده نميشود اما چيزي كه به عشق و محبت در زندگيتان ميتواند جهت بدهد خودتان هستيد. حالا با توجه به اين توضيحات به مثال اول متن اشاره ميكنم. آن كليپ جنجالي شد، به دليل اينكه يك اشتباه گفتاري در آن وجود داشت، آن هم اين بود كه مهر و شفقت را از جانب فقط يك شخص متذكر شد، در حالي كه رابطه عشق و تعهد رابطه همسو و دوجانبه است، دقيقاً مثل دو كفه ترازو كه بايد با هم تعادل داشته باشد. چيزي كه امروزه و در اين عصر در زندگي زناشويي گاه كمتر از زمان پدربزرگها و مادربزرگهاي ما ديده ميشود ميزان حس شفقت و قدرداني زوجين نسبت به يكديگر است، اينكه شما نبايد زندگيتان را به چشم يك معامله پاياپاي نگاه كنيد كه در آن بده و بستان وجود دارد.
سرمايه شما در زندگي زناشويي شفقت به خودتان است
واقعيت آن است كه اگر بخواهيم زندگي را از چشم معامله نگاه كنيم در آن صورت با سختيهاي بسياري مواجه خواهيم شد. اگر لطف، شفقت و مهر از زندگي گرفته شود سر كوچكترين و پيش پا افتادهترين چيزها گره در كار خواهد افتاد. ميدانيد چرا؟ به خاطر اينكه وقتي رفتارها از دريچه خودخواهي نگاه شود همه چيز قفل خواهد شد. مثلاً مرد خواهد گفت از كجا معلوم همسر من دارد به مسئوليتهايش عمل ميكند؟ اول او شروع كند تا من بروم سر كار، يا زن ممكن است با خود بگويد از كجا معلوم همسرم به مسئوليتهايش عمل ميكند؟ و توجه كنيد كه اين بياعتمادي ويرانگر ميتواند هر رابطه همسو و دوجانبهاي را از هم بپاشد، بنابراين محاسبهگريهاي افراطي در نقطه مقابل با كاركردهاي طبيعي زندگي زناشويي است.
از اين زاويه بحث شفقت و قدرداني به اين معناست كه شما به عنوان يك زن و مرد كه مسئوليت زندگي مشترك را پذيرفتهايد چقدر در جايگاه اول نسبت به خودتان شفقت داريد؟ شفقت به اين معنا كه خودتان را ميبخشيد و براي خودتان رنج ايجاد نميكنيد كه گاه اين رنجهاي ايجاد شده در فرد به صورت احساسات ناپاك ديده ميشود، يعني همان حرص، استرس و اضطراب كه تعادل اوليه زندگي شما را به هم ميزند، حالا شما به عنوان يك مرد و زن در جايگاه همسري چقدر نسبت به همسرتان مهر و شفقت داريد؟ چقدر نسبت به انتخابتان و حسهاي اوليهاي كه اوايل ازدواج داشتيد و گاه آنها را مرور ميكنيد حس قدرداني داريد؟! اگر شما شفقت و مهر را پايه اصلي رابطهتان قرار دهيد براي علاقهاي كه درونتان نسبت به فرد مقابلتان هست تلاش ميكنيد و اين را بايد به خودتان يادآور شويد كه اين كار صرفاً به خاطر شفقت و حسي است كه نسبت به همسرتان داريد و انتظار جبران و تلافي نداشته باشيد. مرور و تكرار اين رفتار و عملها سبب رشد و حتي ايجاد دريچههاي مشترك فراموش شده بين شما و همسرتان ميشود و اين تنها در سايه قدرداني و بينش در زندگيتان ايجاد ميشود كه زندگي را ميدان مسابقه يا رابطه تجاري ندانيد كه در ازاي مهري كه دادهايد بايد واكنشي را سريعاً دريافت كنيد.
رابطه طلاق با كمبود شفقت نسبت به خود
جان كلام آنكه براي جريان داشتن حس و حالهاي خوب در زندگيتان بايد براي تعهد زناشويي و پيماني كه ابتداي تشكيل زندگي زناشوييتان بستيد گام برداريد و فداكاريهايي كه در حيطه مسئوليت شما هست بيقيد و شرط انجام دهيد، حتي در زماني كه در مقابل كار انجام داده شما پاداشي دريافت نشود، زيرا محور اصلي رابطه شما ابتدا شفقت به خود است و به هر ميزان شفقت به خود در افراد بالا باشد پذيرش و ايجاد آرامش و مهرباني نيز افزايش مييابد و افراد ميتوانند آزادي بيشتري در زندگيشان به همسرشان بدهند و به تبع آن سبب سلامت و پايداري خانواده شوند ولي افرادي كه شفقت پاييني دارند آسيبهايي چون طلاق عاطفي و جدايي در زندگيشان ايجاد ميشود اما اگر اين ميزان شفقت و مهرباني با خود در افراد زياد باشد در نهايت آنها در زندگي متأهلانه و متعهدانه خود توانايي پذيرش تفاوتها و كاستيهاي يكديگر را خواهند داشت و ميتوانند در رابطهشان از هيجانها و عواطف مثبت بهره گيرند كه ماحصل آن دوام، تعهد و پذيرش زندگي زناشويي است.
* روانشناس خلاقيتكده دانشگاه صنعتي شريف