اگرچه رئیسجمهور درباره تلگرام بیشتر سخنان چندپهلو میگوید اما حرف راست و دقیق او را باید از زبان دبیر شورای عالی فضای مجازی شنید که از قول روحانی گفت «باید انحصار تلگرام شکسته شود.» گفته میشود دولت از ضربه اقتصادی ویرانگر تلگرام در موضوع ارز مجازی و قانونناپذیری تلگرام احساس خطر کرده و در جلسات اخیر دل به بستن این شبکه داده است اما ظاهراً قرار نیست شخص رئیسجمهور اقرار صریح به این تصمیم کند، فعلاً به همین مقدار کفایت شده که نباید شبکههای اجتماعی در ایران منحصر به تلگرام باشد و این حرف البته منطقی و عقلانی است و یک موضعگیری صریح از روحانی علیه تلگرام به حساب ميآيد که به قول فیروزآبادی «یک شبکه راهزن و در حال تبدیل شدن به یک شرکت هرم مجازی است که 5 میلیارد دلار پول از کشور خارج کرده است.»
روز گذشته ابوالحسن فيروز آبادي، دبير شوراي عالي و رئيس مركز ملي فضاي مجازي وقتي از جلسهاي با دكتر حسن روحاني بيرون آمده ماحصل اين جلسه را در يك جمله خلاصه كرد و از «دستور رئيسجمهور براي خروج از فضاي انحصار در پيامرسانها» خبر داد؛ بنا به تأكيد وي فقط تلگرام در ايران انحصار دارد. اين پرسش كه چرا رئيسجمهور و مجموعه قوه مجريه به اين جمعبندي رسيدهاند كه بايد از فعاليت تلگرام در ايران انحصارزدايي كرد، ظاهراً پاسخهاي متفاوتي دارد. مخاطرات جدي اقتصادي اين پيامرسان در كنار قانونناپذيري آن احتمالاً رئيسجمهور را به اين نتيجه رسانده كه تلگرام نبايد در ايران منحصراً و بيهيچ قيد و شرطي فعاليت داشته باشد. دولت همواره نشان داده و لااقل در حرف بيان كرده كه به مباحث اقتصادي و نيز قانونمندي حساس است و احتمالاً بنا بر همين موارد مجموعه قواي اجرايي به جمعبندي رسيدهاند كه تلگرام ديگر نبايد مانند وضعيت فعلي يك تنه اقتصاد، قانون و امنيت اجتماعي ايرانيان را به مخاطره بيندازد.
هر جا پاي انحصار به ميان بيايد به دليل حذف امكان انتخاب فساد هم شكل ميگيرد و چالشها فرصت عرضاندام پيدا ميكنند. در حوزه پيامرسانها هم مدتهاست پيامرسان تلگرام انحصار پيدا كرده است و حالا رئيسجمهور عزمش را جزم كرده تا اين انحصار را بشكند. دلايل اين تصميم روحاني هم پيرامون مخاطراتي ميچرخد كه اين پيامرسان در حوزه امنيت اقتصادي و اجتماعي براي ما به همراه داشته است و حالا با عرضه ارز ديجيتال از سوي اين شبكه پيامرسان اين مخاطرات به شكلي جديتر مطرح ميشود؛ ارزي كه در دنيا بهعنوان ارز پولشويي شناخته ميشود و با ورود آن به بازار ارزي كشور ميتواند اقتصاد تازه بنيادي همچون اقتصادي ايران را متلاطم كند و هر آنچه دولت براي خروج از بحران اقتصادي رشته كرده را پنبه كند و ضرر و زيانهاي جبرانناپذيري را به افرادي كه ممكن است به بازار خريد و فروش آن وارد شود تحميل كند؛ درست شبيه اتفاقي كه براي سرمايهگذاران بيتكويين افتاد. از سوي ديگر در بررسيهاي صورت گرفته مشخص شده چرا تلگرام تمام خدماتش را رايگان در اختيار كاربرانش قرار ميدهد؛ آنطور كه رئيس سازمان پدافند غيرعامل ميگويد تلگرام براي درآمدزايي اطلاعات به دست آمده از ايران را در فضاي مجازي به اسرائيل و امريكا ميفروشد. در عوض انحصارشكني و باز شدن مجال براي فعاليت پيامرسانهاي داخلي كه هم فضاي كسب و كار را رونق ميدهد و هم امكانات متنوعي را در اختيار كاربران قرار ميدهد؛ امكاناتي كه در سايه انحصار ديده نميشود. همه اينها دلايلي است كه دولت را بر آن داشته تا براي شكستن انحصار اين پيامرسان وارد ميدان شود و شخص رئيسجمهور هم سكاندار انحصارشكني پيامرسانها شود.
تضعيف پول ملي روش تلگرام
به گفته دبير شوراي عالي فضاي مجازي تلگرام در هيچ كشوري به جز ايران پيامرسان غالب نيست. وي افزود: تلگرام به صورت رسمي اعلام كرد بهعنوان يك سكوي اقتصادي استفاده خواهد شد و روش تلگرام تضعيف پول ملي ايران است.
با توليد پول در تلگرام چيزي در كشور خلق نخواهد شد، دبير شوراي عالي فضاي مجازي در اينباره توضيح داد: هر ميزان پول تلگرام در كشور مصرف شود معادل آن پول از كشور خارج خواهد شد. تلگرام در حال تبديل شدن به شركت هرمی مجازي است و نميتوانيم اجازه دهيم چنين پولي به كشور وارد شود. وي تأكيد كرد: تلگرام 50 ميليارد دلار ارز را از كشور خارج كرد و به اين نتيجه رسيدهايم كه بايد پيامرسان بومي داشته باشيم. فيروزآبادي درباره پيامرسان بومي گفت: پيامرسان بومي سكوي اقتصادي و چندمنظوره است. اين تكنولوژيها بايد حمايت شود. به تعبير وي تلگرام راهزن است. دبير شوراي عالي فضاي مجازي افزود: چرا از بخش خصوصي ايران دعوت نكرده است كه در بخش پول مجازي شركت كند؟ به گفته وي تلگرام هيچ وقت حاضر نشد در كشور نمايندگي بزند. هيچ وقت حاضر نشد با بخش خصوصي كار كند و دشمن بخش خصوصي است، درحاليكه گوگل روزي يك ميليارد تومان از بازار ايران تبليغات ميگيرد.
فيروزآبادي با تأكيد بر اينكه اقتصاد بزرگي روي تلگرام شكل نگرفته، تصريح كرد: دقت خواهيم كرد كساني كه كسب و كار مكمل آنها روي تلگرام است، كمترين ضرر و زيان را داشته باشند.
اتحاديه اروپا عليه ارز ديجيتال
تلگرام پيش از عرضه اوليه ارز ديجيتالي اختصاصي خود با برگزاري دو پيشفروش، موفق به جذب سرمايه 7/1 ميليارد دلاري شد. ماه فوريه سال ۲۰۱۸ ميلادي بود كه اپليكيشن پيامرسان تلگرام توانست با پيشفروش ارز ديجيتالي اختصاصي خود، پيش از عرضه اوليه توكن (ICO)، ۸۵۰ ميليون دلار سرمايه را جذب كند. بيتكويين، ارز ديجيتال ديگري است كه پيش از اين در دنيا تبادل ميشد. بسياري از كشورهاي اروپايي از جمله انگلستان درباره پيشرفت و يكهتازيهاي بيرويه و بياساس ارزهاي ديجيتالي و مجازي همچون بيتكویين ابراز نگراني كردهاند. اكثريت كشورهاي جهان بهخصوص اتحاديه اروپا از روند روبهرشد ارز بيتكويين نگرانند. آنها استفاده از بيتكويين را همتراز و هم معني با پولشويي، فرار مالياتي و تجارتهاي غيرقانوني همچون خريد و فروش اسلحه، موادمخدر و تجهيزات تروريستي ميدانند. سؤال مهم اينجاست كه چرا تلگرام قصد دارد واحد پول ديجيتال خود را راهاندازي كند، درحاليكه شبكههاي اجتماعي بزرگتر مانند فيسبوك و توييتر دست به اين اقدام نزدهاند؟
اين كار باعث عدم امكان كنترل تراكنشهاي مالي توسط سيستم بانكي خواهد شد و ريسك پولشويي را به شدت افزايش خواهد داد و رفتهرفته ريال از بين خواهد رفت. هر چند ظاهراً تلگرام به ايرانيهايي كه 70 درصد كاربرانش را تشكيل ميدهند ارز ديجيتال نميفروشد، اما دليل اين كار بالا بردن عطش مردم براي استفاده از ارز ديجيتال به طريق غيرقانوني است.
فرار از قانون
تلگرام زيربار قانون نميرود؛ قانون منع خروج اطلاعات از اروپا يك موضوع جهاني است، در حالي كه شبكههاي اجتماعي بزرگي مانند توييتر حاضر شدند در ايران مستقر شوند و دادههاي ايرانيان را در ايران مستقر كنند؛ اما اين پيامرسان از هرگونه به رسميت شناختن حفظ دادهها در حريم خاكي يك كشور طفره ميرود. ترزا مي، نخست وزير انگلستان هم تلگرام را خانه تروريستها و تبهكاران توصيف ميكند، در حالي كه شبكههاي بزرگ اجتماعي رويكرد سختي درباره مطالب خشونتآميز و تروريستي در سايتهاي خود دارند، تلگرام جزو آخرين شبكههايي بود كه كانالهاي مربوط به داعش را بست و هماكنون نيز تقاضاي ايران را براي بستن كانالهاي آموزش بمب و حمله خشونتآميز را ناديده ميگيرد، تا حدي كه خريد و فروش موادمخدر و... به سادگي و سهولت در تلگرام انجام ميشود.
مجالي براي پيامرسانهاي داخلي
در برابر اين پيامرسانهاي داخلي با بهرهگيري از امكان تراكنش بانكي و ديگر زيرساختهاي مالي و تجاري، بستر مناسبتري براي توسعه كسبوكارهاي داخلي است. به خاطر وجود خدمات پرداخت آنلاين داخل شبكههاي اجتماعي مجموعههاي توليدكننده و توزيعكننده مانند پوشاك، لوازم خانگي تقويت ميشوند و امكان رهگيري سفارشات و نيز اطمينان از پرداخت هزينه محصول در پيامرسانهاي داخلي تضمين شده است. همچنين امكان پيگيري عدم پرداختهاي انجام شده به صورت رسمي و قانوني وجود دارد و به دليل هماهنگي با قوانين كشور شبكههاي پيامرسان داخل پايداري بيشتر دارند و صاحبان كسب و كار نگران از بين رفتن ارتباط با مشتري نيستند. امكان پرداخت مهمترين مزيت رقابتي پيامرسانهاي داخلي است. هماكنون 30 درصد تراكنشهاي مالي چين روي ويچت صورت ميگيرد. از همه اينها گذشته هزينه نقل و انتقال داده در پيامرسانهاي داخلي يك سوم پيامرسانها و وبگاههاي خارجي است و بنابراين اگر يك بسته پنج گيگ داده قيمت 12هزارتومان داشته باشد، براي پيامرسان داخلي اين قيمت برابر 4 هزار تومان است. به دليل قرار گرفتن پيامرسانهاي داخلي در سرورهاي مركزي، سرعت پاسخدهي اين پيامرسانها نيز از سرويسهاي خارجي بيشتر است.
اشتغالزايي با شكستن انحصار
براساس نظرسنجي انجام شده از سوي دانشگاه تهران 80درصد كاربران تلگرام از اين شبكه براي ارتباطات استفاده ميكنند. برنامهنويسان، كارمندان اداري و دفتري، بخش فروش و تبليغات و بسياري از مشاغل ديگر تنها بخش مستقيم اشتغالزايي از فعال شدن پيامرسانهاي داخلي است. هماكنون فيسبوك بيش از 17هزار كارمند دارد و حدود 4 هزار نفر هم در توييتر كار ميكنند. جدا از اين فعالان در بخش زيرساخت، تهيهكنندگان سرور و انبارش داده، متخصصان امنيت شبكه، بخش بانكي متصل به اين پيامرسانها، كلاينتها و نرمافزارهاي واسط مجموعههاي نرمافزاري توسعه خدمات فني پيامرسان از جمله ظرفيتهايي است كه ميتواند منجر به ايجاد شغلهاي غيرمستقيم شود، اما با انحصار پيامرسانها همه اين ظرفيت عظيم اقتصادي از بين ميرود. راه خروج از اين همه مخاطره و رسيدن به اين همه مزيتهاي اقتصادي و اجتماعي هم يك چيز است، انحصارشكني كه رئيس قوه مجريه هم در پي آن است.