«انتظارات مردم در برجام برآورده نشده است.» اين جمله را نه يك فعال سياسي منتقد برجام كه عضو ارشد مذاكره كننده هسته‌اي و معاون سياسي وزير امور خارجه مي‌گويد كه اكنون دبير هيئت نظارت بر اجراي برجام است. سيد عباس عراقچي. او البته به دستاوردهاي برجام در زمينه گشايش‌هاي ايجاد شده از جمله فروش نفت و برداشتن برخي موانع نيز اشاراتي دارد. و از اين نگاه دستاوردهاي برجام را موفق ارزيابي مي‌كند. ليكن به نظر مي‌رسد، اشاره او بيشتر ناظر بر تبليغات اغوا كننده‌اي است كه از سوي مدافعان سرسخت اين توافق به افكار عمومي پمپاژ شد و اكنون اين توقعات فزاينده نتيجه‌اي جز سرخوردگي براي ملت نداشته است. بنابراين عراقچي تلاش مي‌كند حساب اين تبليغات را از عملكرد تيم مذاكره كننده هسته‌اي زيركانه جداكند.
حال اين گفته عراقچي و متعاقب آن گفته‌هاي محمدجواد ظريف كه عنوان كرده بود پس از برجام براي باز كردن يك حساب براي سفارتمان در لندن با مشكل روبه‌رو بوديم را بايد در مقابل تعابير رئيس جمهور از اين سند قرار داد كه آن را آفتاب تابان و باغ سيب و گلابي ناميد. اظهاراتي كه توقعات عمومي از برجام را بسيار بالا برد و پس از كارشكني غربي‌ها در عمل به تعهداتشان، باعث سرخوردگي عمومي شد. روندي كه عراقچي نيز تلويحاً به آن اشاره مي‌كند.
عباس عراقچي كه اخيراً در كميسيون مشترك برجام در وين شركت كرده بود در گفت‌وگویی تفصیلی با مهر در خصوص احتمال خروج امريكا از برجام و سرنوشت اين توافق پس از اين اتفاق عنوان كرد كه موضع ما پيش از اين صراحتا گفته شده است و آن اينكه ما تا زماني به برجام متعهد هستيم كه منافع ما تأمين مي‌شود. با اروپا، با امريكا و يا بدون حضور آنها، صرفاً تا زماني كه منافع ما در برجام تأمين شود در آن توافقنامه خواهيم ماند.
ترامپ مي‌تواند برجام را از بين ببرد
وي سپس تاكيد مي‌كند كه اگر امريكا از برجام خارج و تحريم‌هاي يكجانبه آنها برگردد، قطعا ما برجام را ادامه نخواهيم داد چرا كه منافع ما تأمين نخواهد شد. عراقچي همچنين در خصوص پيش‌بيني خود پيرامون سرنوشت برجام تصریح کرد كه در برجام تضمين اجرا با خود كشورهاي مشاركت كننده است، يعني هر يك از كشورهاي عضو برجام مي‌توانند هر لحظه كه بخواهند از آن خارج شوند، اين موضوع شامل جمهوري اسلامي ايران هم مي‌شود. ما هر لحظه اراده كنيم بر اساس حق حاكميتي خود اين كار را انجام مي‌دهيم و هر كشور ديگر هم همينطور است. عراقچي سپس به صراحت ادعا مي‌كند كه واقعيت اين است كه آقاي ترامپ الان با يك امضا مي‌تواند برجام را از بين ببرد. حتي با عدم امضا هم اين كار را مي‌تواند انجام دهد، يعني با عدم تمديد اسقاطيه‌ها تحريم‌هاي امريكا باز مي‌گردد و برجام از بين مي‌رود اما توجه داشته باشيم كه الان يك سال و دو ماه است كه آقاي ترامپ مي‌خواهد آن به اصطلاح گردش قلم (امضا) را انجام دهد ولي نتوانسته و اين به دليل استحكام برجام است. بنابراين تضمين اجراي برجام خود ما هستيم و اينكه شرايطي را به وجود آوريم كه هيچ رئيس جمهوري در امريكا جرئت خارج شدن از برجام را پيدا نكند و از هزينه‌هاي خارج شدن نگران باشد. عراقچي در سوي ديگر به دستاوردهاي برجام به رغم كارشكني‌هاي غرب نيز اشاره مي‌كند و در اين خصوص مي‌گوید: در عمل خيلي اتفاقات افتاده است كه نمي‌شود آنها را انكار كرد. مثلا اينكه ايران در حال فروش نفت خودش هست. مسلماً برجام ثمراتي نيز داشته و اگر هيچ منافعي نمي‌داشت چه دليلي بود كه در اين توافق بمانيم؟
دبير هيئت نظارت بر اجراي برجام همچنين اعتراف مي‌كند كه اين درست است كه ما «به طور كامل» نتوانسته ايم از دستاوردهاي برجام استفاده كنيم اما واقعيت اين هست كه وقتي امريكا ديد نمي‌تواند برجام را از بين ببرد، شرايطي را ايجاد كرد كه كشورهاي ديگر از كار كردن با ايران نگران باشند و بر اثر همكاري با ايران مورد جريمه‌هاي امريكا قرار بگيرند و امروز به دليل اين فضاي رواني، خيلي از شركت‌ها و بانك‌ها با ايران كار نمي‌كنند و اين يك واقعيتي است. عراقچي سپس با طرح اين پرسش كه آيا اين اقدامات امريكا نقض برجام است، خود به آن پاسخ مي‌دهد كه بله اين نقض برجام است، چراكه دولت امريكا متعهد شده كه برجام را با حسن نيت و در يك فضاي سازنده اجرا كند و فضايي كه اكنون وجود دارد سازنده نيست.
انتظارات مردم برآورده نشده است
وي همچنين ادامه مي‌دهد كه در حوزه بانكي هنوز به حالت عادي قبل از تحريم‌ها برنگشته ايم اما اين علل متعددي دارد كه يكي همين فضايي است كه امريكا ايجاد كرده و سپس محدوديت‌هايي است كه FATF به دليل پولشويي اجرا كرده كه هركدام بحث خود را دارد. علاوه بر اين تحريم‌هاي اوليه امريكا هم موثر است كه هنوز وجود دارد و به موضوع برجام ارتباطي ندارد. با اين حال همه اينها به اين معني نيست كه در بن بست بانكي قرار داريم. گشايش‌هاي خوبي انجام شده، تعاملات مالي زيادي انجام شده يا در حال انجام است، كارگزاري‌هاي زيادي پس از برجام با صدها بانك خارجي ايجاد شده است و ضمناً همه شعب بانك‌هاي ايراني در خارج از كشور در حال كار كردن هستند. عراقچي همچنين تشريح مي‌كند كه امروز تصور اينكه ممكن است ما نفت هم نتوانيم بفروشيم و برجام هم نباشد و نفت ما دوباره به صفر برسد، تصور آساني براي دولت و مجموعه نظام نيست. ما از برجام منافع بسياري برديم، ولي منافع «كامل» نبرديم و همانطور كه به برجام كامل متعهد هستيم انتظار داريم به صورت كامل هم از منافع آن بهره مند شويم. عراقچي در ادامه اين گفت‌وگو با اين پرسش خبرنگار روبه‌رو مي‌شود كه برخي از كارشناسان معتقدند كه يكي از علل اعتراضات دي ماه، تأمين نشدن توقعاتي بود كه مردم از برجام داشتند، تحليل شما از اين موضوع چيست؟ كه عراقچي پاسخ مي‌دهد: من متخصص مسائل داخلي نيستم، بحث‌هاي اجتماعي داخلي را هم نمي‌توانم تحليل كنم ولي نكته‌اي كه مشهود است و درست هم هست اين است كه انتظارات اقتصادي مردم پس از برجام برآورده نشده است. البته اينكه تا چه حد انتظارات مردم از برجام واقعي و درست بوده يا نبوده هم مسئله ديگري است. انتظارات خيلي‌ها از برجام بالاتر از حد معقول آن بود و متأسفانه همه، اعم از موافقين و مخالفين برجام، در بالابردن بي دليل اين انتظارات نقش داشته‌اند.
در حوزه موشكي خجالت نمي‌كشيم
عراقچي در بخش ديگر اين گفت‌وگو به فشارهاي بين المللي در خصوص توانمندي دفاعي كشورمان نيز اشاره كرد و گفت كه ما در خصوص مسائل موشكي مطلقاً هيچ‌گونه مذاكره‌اي را نخواهيم داشت و با هيچ‌كس در اين رابطه مذاكره‌اي نداشته‌ايم و نخواهيم كرد. البته بايد تفاوت قائل شويم بين «گفت‌وگو» و «مذاكره»، چراكه «گفت‌وگو» به معني رايزني سياسي و «مذاكره» به معناي به تفاهم رسيدن با كشوري ديگر يا با جمعي از كشورها است، كه ما اين مورد را با هيچ كشوري در خصوص مسائل موشكي نداريم. وي خاطرنشان كرد: در عين حال ما در هيچ صحنه‌اي خجالت نمي‌كشيم كه مواضع خودمان را بيان كرده و از موشك‌ها و برنامه موشكي خود دفاع كنيم. ما در خصوص برنامه موشكي و آينده صنعت موشكي كشور، نه از كسي اجازه گرفته‌ايم، نه اين كار را در آينده خواهيم داشت و نه مذاكره و مصالحه‌اي داشته‌ايم.
