درحالي عشاير نقش بزرگي را در اقتصاد کشور ايفا مي‌کنند که تداوم کم‌توجهي‌هاي مسئولان به آنها، جامعه عشايري را از رشد باز داشته و يکجا نشيني را بين آنها گسترش داده است

تحقق اقتصاد مقاومتي در گرو توجه به هموار شدن مسير کوچ عشاير استان‌ها

درحالي عشاير کشور نقش مهمي را در تحقق اقتصاد مقاومتي ايفا مي‌کنند و توليد 25 درصد گوشت و 35 درصد صنايع دستي کشور را بر عهده دارند که همچنان مشکلات بسياري بر سر راه آنها قرار دارد. معضلاتي از جنس کاهش ايل‌راه‌ها به واسطه وقوع سيل و ساير بلاياي طبيعي، کاهش روز افزون مراتع ييلاقي و قشلاقي به دليل گسترش خشکسالي و ساخت شهرک‌هاي صنعتي و مسکوني و غيره که همگي اينها طي 20 سال اخير نه تنها نتوانسته به جمعيت عشاير بي‌افزايد، بلکه از جمعيت يک ميليون و 300 هزار نفري آنها نيز 100 هزار نفر کاسته است.

نويسنده: ميترا شهبازي

عشاير اين قلب تپنده اقتصاد مقاومتي که در اقصی نقاط کشور پراکنده شده‌اند، علاوه بر کمک به حفظ امنیت دفاعی، نقشی تعیین کننده و تاثیرگذاری نيز در ایجاد امنیت اقتصادی کشور بر عهده دارند. به رغم اينکه به گفته کرمعلی قندالی، رئیس سازمان امور عشایر ایران بيش از ۷۵ درصد اقتصاد عشایر وابسته به امور دام‌داري است و بيش از 25 درصد از نياز کشور به گوشت قرمز را تامين مي‌کنند، اما صنايع دستي آنها هم از اهميت بالايي برخوردار است. درحال حاضر بيش از 35 درصد از توليدات صنايع دستي مربوط به عشاير استان‌ها است. صنايعي همچون چيغ بافي عشاير که اکنون در ليست آثار ملي کردستان، ايلام، کرمانشاه و ديگر نقاط عشاير نشين کشور به ثبت رسيده است و مي‌تواند به راحتي مسير صادراتي را طي کند. البته توليدات عشاير به همين چند قلم ختم نمي‌شود و آنها نقشي بزرگ را در اقتصاد مقاومتي و  اشتغال روستايي بر عهده دارند. با اين حال اغلب عشاير استان‌‎ها به دليل وجود عديده‌اي از مشکلات به سمت يکجا نشيني سوق پيدا کرده‌اند. مشکلاتي که مي‌توانند با برنامه‌ريزي متوليان ريشه کن شده و مسير کوچ عشاير را هموار کند.

عشاير چهارمحال‌وبختياري در مسير جهاني‌شدن

اين کوچنده‌ها در حال حاضر جمعيتي بالغ بر يک ميليون و 200 هزار دارند. اين نيز درحالي است که طي سرشماري سال 77 جمعيت آنها به بيش از يک ميليون و 300 هزار نفر مي‌رسيده است. همين کاهش 100 هزار نفري عشاير طي 2 دهه اخير حکايت از وضعيت نامناسب آنها دارد. بنابراين ضروريست مسئولان هرچه سريع‌تر با برنامه‌ريزي گرد مشکلات را از جوامع عشايري کنار بزنند، تا اين جمعيت هم با يکجا نشين شدن، بر جمعيت بيکار کشور نيافزايند. درحال حاضر رتبه اول و دوم عشاير نشيني در بين استان‌ها به فارس و چهارمحال بختياري تعلق دارد. البته در تمام استان‌هاي کشور از جمله خراسان شمالي، ايلام، کردستان، کرمانشاه، کرمان و غيره هم جمعيت عشاير نشين حضور دارند که هر کدام با توليداتشان بخشي از نياز اصلي استان‌هايشان را تامين مي‌کنند. اغلب اين عشاير نيز براي ييلاق و قشلاق به استان‌هاي همجوار کوچ مي‌کنند. درحال حاضر بين اين استان‌ها کوچ عشاير چهارمحال و بختياري در مسير جهاني شدن قرار دارد. در اين باره بهمن عسکری سوادجانی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان با اشاره به اينکه عشایر بختیاری در گستره استان‌های چهارمحال و بختیاری، خوزستان، اصفهان، کهگیلویه و بویراحمد و لرستان کوچ می‌کنند، مي‌گويد:« تهیه پرونده کوچ عشایر بختیاری که از سال 93 در استان آغاز و تکمیل شده؛ پس از بررسی توسط دفتر ثبت آثارسازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برای ثبت جهانی به سازمان یونسکو ارسال می‌شود.»

ورشکستگي عشاير در نبود بيمه

به رغم اينکه ثبت فعاليت عشاير در فهرست آثار ميراث فرهنگي بين‌المللي از اهميت بالايي برخوردار است، اما عشاير استان‌ها براي ادامه مسير به بيش از شناخته شدن در کل دنيا نياز دارند. در اين بين مي‌توان به حمايت‌هاي بيمه‌اي، سامان‌دهي کوچ‌راه ها و غيره اشاره کرد. در خصوص بيمه عشاير، رئیس بسیج جامعه عشایری خراسان شمالی مي‌گويد:« افزایش بلاهای طبیعی همچون سیل، بالارفتن قیمت ته چرا و آذوقه از دلايل عمده کاهش دام‌هاي عشاير و ورشکستگي انها به شمار مي‌رود.»علاوه بر اين به گفته قنبرزاده برای یک دامدار عشایری نمی‌ارزد که خود را برای 40 تا 50 راس دام، سرگردان بیابان کند. همچنين با توجه به گسترش خشکسالی توان عشایر گرفته و از سوی دیگر رئیس بسیج جامعه عشایری خراسان شمالی معتقد است که جاي حمایت‌های بیمه‌ای بسيار خالي است.

در اين راستا روح الله بحرامی، مدیرکل امور عشایر فارس نيز مي‌گويد:« درحال حاضر ۸۵ کانون اسکان عشایر فارس خانه بهداشت ندارند.» بنابراين وجود همين کمبودها هرساله از جمعيت عشاير استان‌ها مي‌کاهد. جمعيتي که نقشي بزرگ در توليد بر عهده دارند و گرددانندگان اصلي چرخ اقتصاد مقاومتي هستند. بنابراين اگر متوليان مي‌خواهند اقتصاد مقاومتي محقق شود، در مرحله اول بايد به عشاير استان‌ها توجه کنند.