نويسنده: محمدرضا هاديلو
اگر قرار باشد تاريخ دقيقي در مورد خدمات رساني خاک و زمين به انسانها اعلام شود بايد حداقل به ۱۲ هزار سال قبل برگرديم. خدماتي که بايد همچنان ادامه داشته باشد تا زندگی بشر دچار چالش نشود و فاجعه ای رخ ندهد. اما در اين ميان اين انسانها هستند که با تبدیل اراضی کشاورزی به مسکونی و شهرهای صنعتی و سایر موارد شرايط بسيار نگران کننده اي را رقم زده اند و در کنار آن کمبود اراضی حاصلخیز ایجاب می کند از وضع موجود بشدت صیانت کنیم تا آینده فرزندانمان به مخاطره نیفتد.
نقشه خاک نداريم
بر اساس گزارش هاي رسمي میزان فرسایش در ايران بسيار بالاست، که دلیل آن نیز شرایط اقلیمی، شرایط بارندگی و رعایت نشدن برخی اصول فنی است ، عنوان شده است.
زماني مي توان اين ميزان را تصور کرد که بدانيم در ایران فرسايش خاک سالانه حدود ۱۶ تن در هکتار و در دنیا متوسط فرسایش خاک حدود ۶ تن در هکتار است. با اين توضيحات بیش از ۱۲ سال است که قانون جامع خاک درمجلس خاک می خورد وباید به تصویب نمایندگان برسدتا بتوانیم مدیریت بهینه منابع خاکی را محقق کنیم.
در همين رابطه رئیس انجمن علوم خاک ایران مي گويد: " هر چند سازمان جنگلها و مراتع اقداماتی برای صیانت از خاک انجام می دهد اما اعتبارات محدود موجب شده کارها به سامان نرسدلذا به نظر می رسد باید دفتری ایجاد شود تا بتوانیم برنامه های استفاده از بهینه از خاک را عملیاتی کنیم."
منوچهر گرجی ادامه مي دهد: "امروز بی توجهی به خاک موجب شده دچار ریزگرد و رسوب سدها و رسوبات رودخانه ها شویم و شاهد افزایش فرسایش خاک باشیم که نگران کننده است و باید برای آن تدبیر کنیم. باید کشاورزان آموزش ببینند با خاک چگونه برخورد کنند و بدانند در هر زمینی چه چیزی بکارند، در چه شیبی کاشت انجام شود، چگونه کود بدهند و چگونه برداشت کنند تا خاک خوب بماند و آسیب نبیند."
وی با اشاره به قاون جامع خاک تصريح مي کند: "۷۰ استاد دانشگاه و محقق مشکلات خاک را بررسی کرده و در تنظیم قانون جامع خاک مشارکت کرده اند که اگر این قانون تصویب شود چون وظایفی برای جهاد کشاورزی و بخش خصوصی دیده شده می تواند بخشی از مشکلات را حل کند."
گرجی با بيان اينکه قانون جامع خاک می تواند مشکل گشا باشد و با پیگیری حاصلخیزی خاک، از آلودگی، فرسایش وتخریب خاک جلوگیری کرده و با مدیریت خاک زمینه جهشی قابل توجه در مسیر صیانت از خاک را ایجاد کند، ادامه مي دهد: "این قانون به تصویب کمیسیون کشاورزی رسیده وباید به صحن مجلس برود و تصویب شود تابتوان امیدوار بود مشکلات خاک کشور را حل کند."
وی مي گويد:" یکی از مشکلات کنونی ما این است که هنوز نقشه خاک نداریم لذا نمی دانیم درچه وضعیتی هستیم و برنامه ریزی ما نیز جامع نیست و در اولین گام باید نقشه خاک تهیه شود تا بتوانیم برنامه صیانت از خاک را عملیاتی کنیم."
محدوديت ها به آب ختم نمي شود
مساحت ايران حدود ۱۶۵ میلیون هکتار است که در یک اقلیم خشک و نیمه خشک واقع شده بنابراین از لحاظ کیفی و کمی با محدودیت های شدید منابع پایه خاک مواجه است.
به گفته کارشناسان اگر حدود ۵۰ میلیون هکتار از اراضی کشور آبي باشد، قابلیت توسعه کشاورزی را دارد، ولی به دلیل محدودیت منابع آبی چنین ظرفیتی نداریم و در حال حاضر اراضی در چرخه تولید کشورحدود ۱۸.۵ میلیون هکتار است، که از این میزان حدود ۸.۵ میلیون هکتار آن آبی و حدود ۱۰ میلیون هکتار آن دیم است؛ بنابراین از حدود ۳۲ میلیون هکتار از اراضی قابل کشت به دلیل محدودیت منابع آب نمی توانیم استفاده کنیم.
اما جالب اينکه رئیس انجمن علوم خاک ایران محدوديت ها را به آب ختم نمي کند و مي گويد: " از این ۱۸.۵ میلیون هکتار اراضی تنها ۱.۳ میلیون هکتار آن فاقد محدودیت و باقی آن نیز شامل محدودیت هایی چون شوری، قلیایی بودن، زهدار بودن، توپوگرافی، سنگ دار بودن و عمق خاک است و در واقع فقط ۱.۳ درصد این اراضی در کلاس یک قرار می گیرد."
بگفته گرجی این میزان فرسایش خاک نسبت به متوسط دنیا خیلی بالاست و موجب تخلیه عناصر غذایی خاک می شود و خاک زراعی مارا دچار مشکل می کند که این فرسایش فقط در اراضی زراعی اتفاق نیفتاده ودر جنگلها، تپه ها، مراتع، دامنه ها، کوه ها نیز شاهد آن هستیم.
