عليرضا محمدي
22 اسفندماه به عنوان روز بزرگداشت شهيد نامگذاري شده است.«شهيد» اين واژه آشنا در تاريخ معاصر و فرهنگ رايج كشورمان، هيچ گاه در طول تاريخ به اين ميزان پركاربرد نبوده است. اگرچه تشيع در گذر زمان همواره از خون شهدا، سرخ و رنگين است، اما اتفاقي مثل انقلاب اسلامي و دفاع مقدس لازم بود تا شهيد و فرهنگ ايثار و شهادت را جاني دوباره بخشد.
به گزارش «جوان» انقلاب اسلامي ايران تجديد‌كننده عاشوراي حسيني بود. از همان ابتدا تا كنون، هيچ روزي از نهضت اسلامي را نخواهيم يافت كه به نام شهيد يا ماجرايي سرخ شناخته نشود. از واقعه 15 خرداد 1342 گرفته تا مبارزات انقلابي سال 56 و 57 ، دفاع مقدس و... همگي به سرخي خون شهدا مزين هستند.
در مبارزات انقلابي مردم ايران «شهيد» خيلي زود جايگاه خود را به دست آورد. طبق آمارهاي رسمي، شهداي پيش از پيروزي انقلاب حدود 3هزار و164 نفر هستند. اين تعداد بين سال‌هاي 1342 تا بهمن ماه 1357 به شهادت رسيده‌اند. عمده آنها نيز مربوط به شهرهاي بزرگي چون تهران ، مشهد و اصفهان هستند، اما چون فرهنگ شيعي ايران متأثر از عاشوراي حسيني بود، خيلي زود شهيد و شهادت در ادبيات عامه و فرهنگ رايج كل ملت ايران جايگاه شايسته‌اي پيدا كرد.
تكرار واژه شهيد در وقايع خونين بعد از پيروزي انقلاب، فكر و ذهن مردم ايران را با اين تعبير مقدس بيشتر آشنا ساخت. خصوصاً بعد از شروع جنگ تحميلي كه تعداد شهدا افزايش چشمگيري يافتند، ادبيات نيز به تشريح و تعريف وضع موجود پرداخت و مقوله ايثار و شهادت بار ديگر صاحب شعر ، ادبيات و داستان شد.
يك نمونه از اشعاري كه در دفاع مقدس در خصوص شهدا سروده شده است، به خوبي پرده از عواطفي برمي‌دارد كه فكر و ذهن سراينده و مستمعان آن را دربرگرفته بود: الهي به آنان كه پرپر شدند/ پر از زخم‌هاي مكرر شدند/ به آنان كه چون پرده بالا زدند/ قدم در حريم تماشا زدند/ به آنان كه كارون خروش آمدند/ چنان خون كارون به جوش آمدند/ به آنان كه زخمي‌ترين بوده‌اند/ شهيدان ميدان مين بوده‌اند...
حدود 210 هزار شهيد در دوران دفاع مقدس، به خوبي به مردم ايران نشان داد كه شهيد ديگر نه داستاني در واقعه عاشورا كه تبديل به واقعيتي عيني شده است. مردم ايران حتي در دورافتاده‌ترين روستاها نيز شاهد تشييع پيكر شهدا بودند. تقريباً هيچ گلزاري را نخواهيم يافت كه در آن اثري از شهداي جنگ تحميلي نباشد، لذا اغلب مردم ايران سعي كردند با اين واقعيت ملموس در زندگي روزمره خود نيز كنار بيايند. شهيد آنقدر در فرهنگ معاصر جا افتاد كه بعد از اتمام جنگ، افكار عمومي به راحتي برپايي گلزار شهداي گمنام در پارك‌ها، صحن مساجد، امامزاده‌ها، دانشگاه و... را پذيرفت. مردم بي‌آنكه خود بدانند، شهدا را در امور روزمره خود سهيم و شريك كردند.
بعد از اتمام جنگ، هرچند فضاي فرهنگي و اجتماعي تحت تأثير دوران سازندگي و اصلاحات قرار گرفت، اما وقايعي چون دفاع از حرم و حملات تروريستي كه هرازگاهي دامان ملت ايران را گرفته و مي‌گيرد، هيچ گاه عرصه فكري جامعه را از حضور واژه شهيد خالي نكرده است. طبق آمارهاي متناقضي كه از شهداي دفاع از حرم منتشر مي‌شود، در اين برهه چيزي بيش از2 هزار رزمنده به شهادت رسيدند. با احتساب حدود 17 هزار شهيد ترور و حوادثي چون واقعه منا، اكنون انقلاب اسلامي با كمي بيش از 230 هزار شهيد روبه‌رو است.
اگر 3 هزار شهيد قبل از پيروزي انقلاب را با ايامي كه پيش از پيروزي نهضت اسلامي گذشته‌اند كنار بگذاريم، از 39 سال پيش تا كنون چيزي حدود 14 هزار و 250 روز از عمر انقلاب گذشته است و اگر اين عدد را به 230 هزار شهيد تقسيم كنيم، هر روز 16 نفر در تاريخ انقلاب اسلامي به شهادت رسيده‌اند؛ يعني هر يك ساعت و نيم يك ايراني شهيد شده است. با نگاهي به اين آمارهاي شگفت‌انگيز بهتر مي‌توانيم معني واژه شهيد را دريابيم. (برخي از آمارهايي كه در اين گزارش آورده شده‌اند، به صورت تقريبي هستند.)
