محمدصادق عابديني
فيلم‌هاي ايراني «درساژ»، «خوك»، «هجوم» و «هندي و هرمز» امسال در جشنواره فيلم برلين حضور دارند؛ چهار فيلمي كه هر كدام حاشيه هايي را با خود به همراه آوردند؛ از محتواي غيراخلاقي گرفته تا برداشت‌هاي سياسي و البته سخنوري سياسي عوامل فيلم با زبان الكن در راستاي سياست‌هاي ضد ايراني!
گفته شده امسال فيلم‌هاي ايراني از شانس دريافت خرس برلين برخوردار هستند.
برلين چگونه دستچين مي‌كند!
فستيوال فيلم برلين از معدود جشنواره‌های خارجي است كه با فرستادن نماينده به ايران، فيلم‌هاي مورد نظرش براي حضور در جشنواره را دستچين مي‌كند، البته اين دستچين كردن به معناي اين نیست كه ژرمن‌ها به دنبال انتخاب كردن بهترين فيلم ايراني از نظر كيفيت هستند بلكه آنها موضوع و رويكرد فيلم نسبت به جامعه و نظام سياسي ايران را در درجه اول اهميت قرار مي‌دهند، براي همين است كه هر سال نام برخي از فيلم‌هاي ايراني براي حضور در فستيوال برلين شنيده مي‌شود كه هيچ جايگاهي در سينماي فاخر ايران ندارند، اما برليناله به آنها مجال و فرصت ديده شدن مي‌دهد. از اهداي خرس به جعفر پناهي تا گذاشتن صندلي خالي براي اين فيلمساز به نشانه همبستگي با وي گرفته تا پررنگ ساختن فيلمي مانند خوك كه در آن به قتل‌هاي زنجيره‌اي گريزي زده شده است همه در برلين ديده مي‌شود.
«خوك» به كارگرداني ماني حقيقي، «هجوم» ساخته شهرام مكري، «درساژ»( نام شاخه‌اي در ورزش سواركاري است كه در آن اسب حركات موزون انجام مي‌دهد) به كارگرداني پويا بادكوبه‌اي و «هندي و هرمز» ساخته عباس اميني، آثاري هستند كه از ايران در شصت و هشتمين فستيوال فيلم برلين حضور دارند.
«خوك» تصويري از يك فيلمساز
فيلم سينمايي خوك، ساخته ماني حقيقي را مي‌شود مهم‌ترين اثري دانست كه به نام سينماي ايران در جشنواره فيلم برلين حضور يافته است و در بخش مسابقه حضور دارد. گفته مي‌شود ماني حقيقي در فيلم خوك به «قتل‌هاي زنجيره‌اي دهه 70» و شخصيت «جعفر پناهي» به عنوان فيلمساز ممنوع‌الفعاليت اشاره دارد. رسانه‌هاي آلماني «خوك» را يك گروتسك(طنزسياه) ناميده‌اند اما خود ماني حقيقي در مصاحبه با نشريه «ورايتي» مي‌گويد فيلمش يك كمدي «پارودي»(مترادف واژه «هزل» و استهزا) است. ماني حقيقي به دليل تحصيل در رشته فلسفه، مفاهيم سياسي مد نظرش را در قالب فيلم به تصور مي‌كشد و به همين دليل در كنار كمدي سخيفي مانند «50 كيلو آلبالو»، آثاري از جنس «اژدها وارد مي‌شود» نيز دارد كه لايه‌هاي زيرين فيلم از روايت بيروني آن ارزش بيشتري براي فيلمساز دارد. گفته شده است «خوك» نيز برخلاف ظاهر طنزگونه‌اش، داراي لايه‌هاي زيريني است كه مقصود فيلمساز از ساخت «خوك» را بايد در آن جست و جو كرد.
يك بيان سياسي با زبان الكن
اشاره به قتل‌هاي زنجيره‌اي و ممنوع الفعاليت شدن فيلمسازها، تنها بخشي از آن چيزي است كه از خوك در برلين ديده شده است. اما اين روزها، مهم‌ترين حاشيه «خوك» اظهارات ماني حقيقي و ليلا حاتمي در نشست جشنواره فيلم برلين است.
دو ويدئوي كوتاه از نشست رسانه‌اي فيلم «خوك» در برلين منتشر شده است؛ ابتدا سخنان ليلا حاتمي بازيگر زن «خوك» و دومي سخنان ماني حقيقي كارگردان اين فيلم. ليلا حاتمي با بيان مبتديانه و همراه با تپق‌هاي فراوان مي‌گويد: «مايلم از اين فرصت استفاده كنم تا خشم و اندوه عميق خودم را نسبت به نحوه «برخورد» با تظاهركنندگان اخير در ايران نشان بدهم و اين شرم‌آور است كه در كشور من، مردم فقط «به بهاي» جان خود مي‌توانند اعتراض كنند. براي اولين بار است كه من مي‌خواهم در مسائل سياسي دخالت و اظهارنظر كنم». اشاره مبهم بازيگر فيلم خوك به كشته شدن معترضان در ايران درست در زماني كه نيروي انتظامي براي برقراري امنيت در تهران چند شهيد داده است و اغتشاشگران با حمله به نيروي انتظامي و بسيج جنايت آفريده‌اند، واكنش‌هاي زيادي را در داخل به همراه داشته است. علي عليزاده، كارشناس امور سياسي در توئيتي به سخنان حاتمي واكنش نشان داده و مي‌نويسد: «شرم‌آور است كه ليلا حاتمي به دخالت غرب در امور داخلي ايران اعتراض نكرد و نگفت ترامپ با تزريق روزي يك بحران، نهضت كلنگي كردن ايران راه‌انداخته. شرم‌آور كه با سياهنمايي كشورش، داوطلبانه به اين نهضت پيوست، آن هم در آلمان كه هنوز از فروش شيميايي به صدام و كشتار جوانان ميهنش عذر نخواسته.» عليزاده در توئيت ديگري يادآور مي‌شود: «حدس مي‌زنم ليلا حاتمي مخالف حمله نظامي غرب يا تحريم ايران باشد اما امروز دقيقاً به ماشين ايران‌ستيزي ترامپ و بن‌سلمان خوراك رساند كه هدفش مشروعيت‌يابي براي تحريم‌هاي جديد است. بسياري مخالف تحريم‌هاي اقتصادي‌اند ولي نمي‌دانند كه خود بخشي از ساختار شكل‌دهنده آن بوده‌اند؛ سفيران سياهنمايي». جالب است سرمايه‌گذار فيلم «خوك» محمد امامي است كه به خاطر دخالت در پرونده اختلاس از صندوق ذخيره فرهنگيان مدتي را در بازداشت به سر مي‌برده و از وي به عنوان يكي از چهره‌هاي متهم در قضيه پولشويي در سينما نام برده مي‌شود.
پاسخ به خودفروخته‌ها
اظهارات ليلا حاتمي، واكنش عضو كميسيون فرهنگي مجلس را در پي داشته است. حجت‌الاسلام نظرالله پژمانفر در پاسخ به اظهارات بازيگر فيلم خوك مي‌گويد: اگر يك هنرمند حرف‌هاي غيرواقعي را مطرح كند نشان مي‌دهد اين فرد خودباخته و خودفروخته است، مسئله كاملاً روشن است كه عده‌اي به دنبال ايجاد فضاي نامناسب در كشور هستند.
نايب رئيس كميسيون فرهنگي مجلس تأكيد مي‌كند: جامعه هنري كشور به افراد خودفروخته‌اي كه خاستگاه و حركات آنها در جلب جريان استكباري است و دنبال اين هستند كه زمينه‌اي براي اخذ تابعيت و امتياز كسب كنند و در كشورهاي بيگانه اظهارات خلاف واقعيت و از اساس مطرح مي‌كنند، بهترين پاسخ را خواهند داد و برخورد مناسب و مقتضي را انجام مي‌دهند.
هجوم، درساژ و هندي و هرمز
از سه فيلم ديگر حاضر در برلين «هجوم» ساخته شهرام مكري، نامزد دريافت جايزه فيلم‌هاي همجنس‌گرايانه شده است؛ فيلمي كه كارگردانش عضو گروه سينمايي «هنر و تجربه» است. اين گروه سينمايي با حمايت سازمان سينمايي درست شده و در ميان اهالي سينما به گروه دولتي هنر و تجربه معروف است. اين فيلم درباره قتل در يك باشگاه است و اعضاي آن مردان جواني هستند كه رفتار‌هاي همجنس‌گرايانه دارند! توليد فيلم محتواي همجنس‌گرايانه در سينماي ايران كه مدعاي اخلاق است، باعث حيرت شده است! «درساژ» نيز دغدغه‌هاي نسل جواني را بيان مي‌كند كه در عين ظاهر آرام، سركش هستند و بر قواعد اجتماعي مي‌شورند اما آخرين فيلم ايراني يعني «هندي و هرمز» به سنت‌هاي مردم بومي در برخي از مناطق كشور حمله مي‌كند. خبرگزاري آلمان در معرفي اين فيلم مي‌نويسد: «هندي و هرمز ساخته عباس اميني در بخش فيلم‌هاي نوجوانان برليناله به نمايش گذاشته مي‌شود. اين فيلم روايت مشكلات نسل جوان و محرومي است كه در اسارت سنت‌هاي متحجر اجتماعي و بي‌‌اعتنايي سياسي به آرامي جان مي‌دهد.» الگوي قديمي سياهنمايي كه مدت‌هاست براي كسب جايزه در جشنواره‌هاي خارجي استفاده مي‌شود و ديگر مستعمل و نخ نما شده است. همان طور كه در ابتدا اشاره شد، هيچ كدام از فيلم‌هاي ايراني حاضر در برليناله رويكرد مثبتي نسبت به فضاي جامعه ايراني ندارند و برلين عامدانه با پررنگ كردن اين فيلم‌ها مي‌كوشد چهره‌اي مخدوش از كشورمان را در جهان به نمايش بگذارد.
