جواد محرمي
در جشنواره امسال فيلم فجر دو مستند و يك انيميشن در ميان 22 فيلم حاضر در جشنواره حضور داشتند ولي در انتهاي كار هيئت داوران طوري با اين آثار رفتار كردند كه گويي حضور آنها جدي نبوده و صرفاً به عنوان زينت‌المجلس به جشنواره راه پيدا كرده‌اند.
فرجام جشنواره سي و ششم فيلم فجر نشان داد نگاه اين رويداد به سينماي كودك، انيميشن و مستند چيزي شبيه شوخي است. همين مسئله باعث شد تا طي روزهاي اخير عوامل دو مستند و يك انيميشن حاضر در جشنواره فجر واكنش‌هايي اعتراضي به اين بي‌اعتنايي نشان دهند. يكي از مستندهايي كه در جشنواره امسال حضور داشت فيلم «زناني با گوشواره‌هاي باروتي» بود كه با موضوع خانواده‌هاي داعشي ساخته شده بود. اين اثر در جشنواره فيلم سينما حقيقت كه چند ماه پيش برگزار شد، نگاه‌ها را به خود جلب كرد و جوايزي نيز به خود اختصاص داد. سازندگان اين مستند در نامه‌اي اعتراضي به دبير جشنواره فيلم فجر نسبت به عدم داوري فيلم‌هاي مستند در جشنواره فجر اعتراض كردند.
سوءاستفاده از نجابت مستندمرتضي شعباني، تهيه‌كننده و رضا فرهمند كارگردان مستند «زناني با گوشواره‌هاي باروتي» كه در بخش سوداي سيمرغ سيوششمين جشنواره فيلم فجر حضور داشتند، طي نامه‌اي خطاب به ابراهيم داروغه‌زاده دبير جشنواره نوشتند: مستندسازان اين كشور سال‌هاست به كمبودها و بي‌مهري‌هاي سازماني و ساختاري عادت داشته و دارند، تنها به اين دليل كه در كشف حقيقت و بازنمايي آن لذتي را تجربه مي‌كنند كه هرگز با سرخوشي كوتاه جايزه‌ها و جشنواره‌ها قابل قياس نيست. اما سوءاستفاده از نجابت سينماي مستند هرگز قابل تحمل نبوده و از اين رو اين نامه در اعتراض به آنچه در سي و ششمين جشنواره فيلم فجر به دبيري حضرتعالي رخ داد نوشته شده است.
جناب آقاي داروغه‌زاده! لازم است يادآوري كنم كه تصميم ورود فيلم‌هاي مستند و رقابت آنها در بخش سوداي سيمرغ بسياري از مستندسازان را اميدوار كرد كه شايد زحمات آنان اينگونه ديده شود و لابد جنابعالي به عنوان دبير جشنواره از اين تصميم و دلايل آن مطلع بودهايد اما آنچه در داوران محترم در برنامه هفت و روي آنتن زنده شبكه سوم سيما بيان كردند، يكي از تلخ‌ترين لحظات سينماي مستند بود. آنجا كه داوران به صراحت اعلام كردند دو فيلم مستند راه يافته به بخش سوداي سيمرغ را اصلاً داوري نكرده‌اند! جناب آقاي دبير آيا سينماي مستند اين كشور آنقدر يتيم شده كه حتي هيئت داوران، ورود به داوري آن نداشته و تأسف‌آورتر آنكه در همان برنامه پيشنهاد مي‌‌دهند كه خوب است از دو فيلم مستند حاضر در جشنواره تقدير به عمل آيد! آيا اين جزئي از سياست جشنواره بوده است؟ اگر به جاي اين دو فيلم مستند داوران درباره دو اثر سينمايي چنين تصميمي گرفته بودند، جنابعالي و هنرمندان اينگونه سكوت اختيار مي‌كرديد؟ اگر هيئت داوران به صلاحديد خود و بدون در نظر گرفتن آيين‌نامه جشنواره اقدام به اين عمل نموده، از شما به عنوان دبير جشنواره خواهان بيان شفاف دليل اين موضوع هستيم.
آقاي دبير ما به عنوان عضوي از جامعه سينماي مستند اين سرزمين، نگاه هيئت داوران به نمايندگان اين سينما را توهين‌آميز و برخلاف آيين‌نامه جشنواره مي‌دانيم و از جنابعالي مي‌خواهيم كه با شفافيت و صراحت اين موضوع را بررسي كنند و نتايج آن را به جامعه سينماي مستند اعلام فرماييد.
اعتراض انجمن مستندسازان از سوي ديگر هيئت مديره انجمن مستندسازان خواستار پاسخگويي مديران جشنواره فيلم فجر به بي‌توجهي آشكار به شأن مستندسازان كشور شد.
در بيانيه هيئت مديره انجمن مستندسازان سينماي ايران آمده است:«سينماي مستند اين سرزمين، يقيناً طريق نجيبانه‌اي را كه سال‌هاست از ميان هزارتوي پيش رويش، به تدبير پيرانش برگزيده و با منشي صبورانه طي كرده، با گزند هر خطاي زودگذري ترك نخواهد كرد. اما آنچه طي اين سال‌ها در برخي از تصميمات مديران سينماي كشور مشاهده مي‌شود، سلسله‌اي از خطاهاست كه بيم آن مي‌رود كه به عادتي ماندگار بدل شود. مستندسازان اين كشور كه سال‌هاست مرزهاي سينماي ايران را تا فرسنگ‌ها دورتر از مرزهاي كشور پيش برده‌اند و مدت‌هاست به اشتياق و انتظار فراوان تماشاچيان، داوران، مديران و دست‌اندركاران جشنواره‌هاي معتبر جهاني براي نمايش و تحسين هنر سينماي مستند اين سرزمين عادت كرده‌اند، حال بايد در ميان انبوه تصميمات خلق‌الساعه مديران جشنواره‌هاي داخلي به دنبال جايگاه گمشده خويش باشند.
اين بيانيه مي‌افزايد: هر چند در اين سال‌ها مديريت و تصميمات سليقه‌اي و پر اشكال در جشنواره‌هاي داخلي خصوصاً مهم‌ترين آنها يعني جشنواره فيلم فجر به امري پيش‌بيني‌پذير بدل شده كه سينماي مستند كشور هيچ‌گاه از گزند اين اشكالات بي‌بهره نمانده، اما برخورد يك بام و دو هواي صورت گرفته در جشنواره امسال فيلم فجر با فيلم‌هاي مستند، بدعتي تأمل‌برانگيز در شيوه برخورد با هنرمندان مستندساز كشور بود.
پس از آنكه در تصميمي بحث‌برانگيز سهميه حضور تنها دو فيلم مستند در جشنواره فيلم فجر به اطلاع عموم رسيد، مستندسازان كشور فارغ از تمامي مباحث اساسي‌تر، مقصود مسئولان جشنواره براي همسنگ دانستن تمامي فيلم‌ها در زمان اكران و داوري آثار را به فال نيك گرفتند و چشم به تكامل و اصلاح اين روند دوختند اما آنچه متأسفانه داوران پس از پايان جشنواره اعلام كردند، خبر رفتاري توهين‌آميز با جامعه مستندساز كشور بود. پس از حذف سيمرغ فيلم مستند از جشنواره و قرار گرفتن تنها دو فيلم مستند در كنار فيلم‌هاي داستاني، اينكه داوران جشنواره اعلام كنند فيلم‌هاي مستند حتي داوري نيز نشده‌اند، خبر از سياستگذاري بلاتكليف و توهين‌آميز مسئولان جشنواره در قبال فيلم‌هاي مستند مي‌دهد. بديهي است مديران جشنواره بايد پاسخگوي اين بي‌توجهي آشكار به شأن مستندسازان كشور باشند.»
«فيلشاه» را اصلاً نديدهانداز سويي نكته عجيب داوري‌هاي سي و ششمين جشنواره فيلم فجر اين بود كه دو تن از داوران محترم جشنواره در برنامه تلويزيوني «هفت» اعلام كردند كه داوران اصلاً «فيلشاه» را داوري نكرده‌اند! اين بي‌توجهي به تنها انيميشن سينمايي حاضر در جشنواره در حالي صورت مي‌گيرد كه در اعلام رسمي دبير جشنواره از «فيلشاه» به عنوان فيلمي كه براي كسب همه سيمرغ‌ها مورد داوري قرار مي‌گيرد، ياد شد و اين يكي از عجيب‌ترين اتفاقات تاريخ 36 ساله جشنواره فيلم فجر است كه فيلمي به بخش مسابقه سوداي سيمرغ راه مي‌يابد ولي داوران فيلم را داوري نمي‌كنند!
بر همين مبنا گروه «هنر پويا» در پي عدم‌داوري انيميشن سينمايي «فيلشاه» در سيوششمين جشنواره فيلم فجر بيانيه‌اي صادر كرد كه در آن آمده است: برخورد دبيرخانه جشنواره هم روند جالبي دارد، ابتدا تماس و اصرار مسئولان دبيرخانه براي حضور «فيلشاه» به عنوان يك اثر با كيفيت در جشنواره، سپس بي‌مهري و حذف آن از برخي سينماهاي مهم و در نهايت داوري نشدن فيلم و عدم توجه به درخواست داوران براي تجليل از «فيلشاه»!
درخواست براي اكران نوروزي «فيلشاه»اين رفتارهاي ضد و نقيض مسئولان جشنواره در حالي است كه بسياري از منتقدان سينمايي، اهالي رسانه و مردم، از «فيلشاه» به عنوان اثري ارزشمند و پيشرو ياد مي‌كنند و بدين سبب محمدمهدي حيدريان، رئيس سازمان سينمايي در سخنراني خود در اختتاميه سي و ششمين جشنواره فيلم فجر با اشاره به «فيلشاه» - كه دستاورد «هنرپويا» به عنوان يك كمپاني خصوصي است و هيچ وابستگي به دولت و نهادهاي فرهنگي ديگر
ندارد - تأكيد مي‌كند كه توانسته‌ايم بخش عظيمي از عقب‌ماندگي خود را از سينماي انيميشن جهان جبران كنيم و به مرزهاي استانداردهاي جهاني نزديك شويم.
از سويي با توجه به آنكه «هنرپويا» متقاضي اكران نوروزي «فيلشاه» است، نگراني اصلي ما به عنوان يك كمپاني مستقل كه تجربه موفقي در «شاهزاده‌روم» داشته‌ايم، آن است كه اين بي‌مهري‌ها در مورد اكران نوروزي نيز تكرار شود. ما معتقديم اكران «فيلشاه» مي‌تواند مخاطبي را به سينما آورد كه ساير فيلم‌ها توان آن را ندارند. «فيلشاه» با ارائه محتواي سالم براي كودكان و خانواده‌ها، طيف مخاطبان سينما را افزايش مي‌دهد؛ مسئله‌اي كه هم به نفع سينمادار است، هم به نفع پخش‌كننده و هم به نفع توليدكننده و اين يعني نفع كل سينماي ايران. در پايان اين بيانيه از مردم، سينماگران و به خصوص جامعه انيميشن كه به تلاش‌هاي تيم «هنرپويا» احترام گذاشته يا «فيلشاه» را دوست داشتند، تشكر شده است.
