«اگر دولت كلينتون روي كار آمده بود احتمال اينكه آنها با اين خصومت به برجام نگاه كنند، كمتر بود» اين جملهای است كه وزير امور خارجه كشورمان اخيراً آن را ابراز كرده و نمايانگر اين مسئله است كه دستگاه سياست خارجه مقاومت جدي برابر يك باور عمومي به نام «غيرقابل اعتماد بودن امريكا» دارد.
«ترامپ ديوانه- اوباماي مؤدب» اين يكي از تاكتيكهاي جريان هواخواه ليبراليسم در داخل كشور طي یکسال گذشته براي حمايت از «اصل مذاكره مستقيم ميان ايران- امريكا» بوده است.
مواضع سياستمداران وابسته به اين جريان و جهتگيري رسانههايشان نشان ميدهد اين طيف سياسي عامل ناكامي توافق هستهاي را نه متن ضعيف بر پايه اعتماد به امريكا بلكه روي كارآمدن ترامپ ميدانند و بدون توجه به هزينههایي كه برجام براي كشور به همراه داشته تلاش ميكنند برجام را الگوي موفق براي پايان مناقشات ميان ايران با غرب عنوان كنند.
تفكيك قائل شدن ميان اوباما و ترامپ در حالي است كه ايرانستيزي يكي از مهمترين اهداف رؤساي جمهور گذشته امريكا بوده و رويه دشمني امريكاييها با جامعه ايراني در هيچ دوره از تاريخ پس از انقلاب كند يا كمرنگ نشده است، به طوري كه اوباما در تريبونهاي مختلف با تروريستپرور خواندن جامعه ايران از ضرورت حمله نظامي به كشورمان سخن به ميان ميآورد و در سخنرانيهاي خود در مجمع عمومي سازمان ملل بارها ايران را عامل ناامني و بيثباتي در منطقه غرب آسيا عنوان ميكرد، به عنوان نمونه زماني باراك اوباما در سال 92 و پس از ديدار با نتانياهو از ادبيات نامناسبي در مواجهه با مردم ايران استفاده كرده بود. محمدجواد ظريف در گفتوگو با «فريد زكريا»، كارشناس مجري «سيانان» در پاسخ به اينكه واكنشش به اين اظهارات چيست، ميگويد: «خب، فكر ميكنم رهبران سياسي بايد از خود قدرت رهبري كردن نشان دهند. مايه تأسف است كه رئيسجمهور اوباما از ادبياتي استفاده كرد كه توهين به مردم ايران است.»
از سوي ديگر دولت باراك اوباما در يك سال و چند ماه بعد از امضاي برجام با اجراي قوانين مهمي مانند قانون ويزا، اين توافق بينالمللي را نقض كرد و از اجراي سادهترين تعهدات امريكا ممانعت به عمل آورد تا جايي كه در دوره باراك اوباما، طرف مذاكره كننده ايراني پنج بار خواهان برگزاري جلسه كميسيون مشترك برجام در قالب معاونان وزراي ايران و 1+5 با محوريت نقض برجام از سوي امريكاييها يا عدم اجراي تعهدات توسط اين كشور شدند.
در نخستين روز اجراي برجام، اوباما با تصويب تحريمهاي ضدايراني، نقض برجام را آغاز كرد و وزارت خزانهداري دولت وي با صدور بيانيهاي از افزودن نام شركتها و افراد جديد به فهرست تحريمهاي ايران به دليل ارتباط با برنامه موشكي ايران خبر داد. اين تحريمها قرار بود دو هفته قبل اعمال شوند، اما واشنگتن به دليل آنچه نگراني از بر هم خوردن توافق تبادل زندانيان اعلام شد، از آنها عقبنشيني كرد. تحريمهاي جديد در آن مقطع در حالي اعلام شد كه هواپيماي حامل زندانيان امريكايي ساعتي قبل از آن، ايران را ترك كرده بود.
زنجيره نقض برجام توسط دولت اوباما با غارت ۲ميليارد دلاري اموال ايران، تمديد قانون تحريمي آيسا، تصويب قانون محدوديت ويزا، تصويب بيش از ۸۰ طرح ضدايراني در كنگره امريكا و پابرجا ماندن تحريم سوئيفت و... ادامه يافت و چنين رويهاي را دولت ترامپ ادامه داد.
خروجي تقريباً صفر در 2 دوره زماني اوباما و ترامپ
با مقايسه دوران دونالد ترامپ و باراك اوباما ميتوان مشاهده كرد ايران در اين دو دوره نتوانسته در هيچ حوزهاي از سرمايه گذاري خارجي گرفته تا باز شدن سوئيفت و روانسازي روابط تجاري- اقتصادي با ساير كشورها به اهداف پسابرجام خود برسد.
آنچه در اين ميان بايد مورد توجه قرار بگيرد اين مسئله است كه تلاش براي تفكيكگذاري ميان اوباما و ترامپ، در راستاي همان پروژه بزك كردن چهره امريكاييهاست؛ پروژهاي كه طيف غربگرا و غربباور داخلي در طول سالهاي گذشته به خصوص در پنج سال اخير در جهت تقويت آن گام برداشتهاند تا به واسطه آن روابط يك جانبه تهران- واشنگتن را عاديسازي كنند.
فارين پالیسي: ترامپ سياستهاي اوباما در عرصه خارجي را ادامه ميدهد
جماعت مورد اشاره ترامپ را در حالي ديوانه عنوان ميكنند كه محور فعاليت دولت وي در عرصه سياست خارجه همان محور مورد وثوق اوباما مبني بر ايرانهراسي است؛ موضوعي كه اسفتن والت استاد روابط بينالملل دانشگاه هاروارد روز گذشته بر آن صحه گذاشت و با تأكيد بر اينكه « ترامپ سياستهاي اوباما در عرصه خارجي را ادامه ميدهد»، بيان کرد: «در كارزار انتخاباتي، ترامپ وعده داد در عرصه سياست خارجي «خانهتكاني» كند. با اين حال امور مربوط به سياست ايالات متحده با همان ترتيب هميشگي پيش رفته است.» اين استاد روابط بينالملل دانشگاه هاروارد در مورد عدم تغيير سياست خارجي ترامپ نسبت به سياستهاي اوباما در نشريه فارین پالیسي مينويسد: «مهمترين اثر ترامپ در سياست خارجي ايالات متحده اين است كه اين سياستها چقدر كم تغيير كردهاند، به عنوان مثال با اينكه ترامپ يك بار ناتو را «منسوخ» خواند، وي و همكارانش بارها و بارها تعهد ايالات متحده به اين اتحاد را تأييد و در واقع اقدام به افزايش كمكهاي ايالات متحده براي بهبود دفاع در اروپاي شرقي كردهاند. علاوه بر اين، شكايات شفاهي او در خصوص اينكه اعضاي اروپايي ناتو بار خود را به دوش نميكشند، هيچ چيز جديدي نيست. سن اختلافات بر سر ميزان مشاركت اعضاي اين پيمان به اندازه عمر اين پيمان است. باراك اوباما رئيسجمهوري پيشين، رابرت گيتس وزير دفاع پيشين و بسياري ديگر از مقامات ايالات متحده، هيچ حرفي در انتقاد از متحدان اروپايي امريكا براي عدم پرداخت كافي به اين پيمان ناگفته نگذاشته بودند.»
استاد دانشگاه هاروارد ادامه ميدهد: «سياست ايالات متحده در خاورميانه هم خيلي تغيير نكرده است. ايالات متحده همچنان حمايتهاي كم و بيش بيقيد و شرطي را از متحدان محلي- مصر، اسرائيل، اردن و عربستان سعودي- ميكند، پس تغيير چنداني ايجاد نشده است. جريان جنگ عليه داعش طبق برنامهاي كه در دولت اوباما تدوين شده بود ادامه پيدا كرد و حالا دولت ترامپ سعي دارد چگونگي اداره روابط پيچيده بين كردها، عراقي ها، سوري ها، تركها و ديگر بازيگران محلي را بفهمد. آيا اين با سياست اوباما متفاوت است؟ جواب: هيچ تفاوتي ندارد.»
تضعيف ايران؛ هدف مشترك اوباما-ترامپ
دولت دونالد ترامپ در حالي اخيراً عدم خروج امريكا از برجام را مشروط به تحقق شروط چهارگانه با محوريت تضعيف توانايي ايران در حوزه موشكي عنوان كرده و بارها از نقض روح برجام به دليل فعاليت موشكي ايران سخن به ميان آورده كه دولت باراك اوباما بارها در همين چارچوب رفتار كرده است. باراك اوباما در فروردين ۹۵ در كنفرانس خبري نشست امنيت هستهاي در واشنگتن با اشاره به اينكه روح برجام تغيير رفتار ايران است، ميگويد: «شرط برخورداري ايران از امتيازات اقتصادي، كنار گذاشتن توانايي موشكي و متوقف كردن اقدامات منطقهاي است» يا جان كري در دي ماه ۹۵ تأكيد كرد: «مذاكرات با تهران براي عقبنشاندن ايران از برنامه هستهاي به نتيجه رسيد و حالا دولت بعدي امريكا بايد ضمن ادامه اعمال فشار بر ايرانيها، براي عقب نشاندن برنامه موشكي ايران تلاش كند.»
مرور و بررسي رفتار و جهتگيري مقامات دولت قبل و فعلي امريكا نشان ميدهد ايرانهراسي و تضعيف قدرت روزافزون كشورمان در عرصههاي مختلف هدف محوري ايالات متحده است و سياستهاي ضدايراني دو دولت اخير امريكا در قبال ايران تغیيري نكرده است آن هم در حالي كه جماعتي در داخل كشور اولويت خود را همچنان تطهير چهره امريكا با هدف توسعه روابط يك طرفه تهران- واشنگتن ميدانند.