زهرا چيذري
تراژدي تلخ كودكان كار سرچهارراه‌ها و فال‌فروشان قطارهاي مترو هم كه به سرانجام برسد حكايت كودكاني كه براي تأمين زندگي خانواده خود در كارگاه‌هاي تنگ و تاريك زيرزميني به دور از چشم قانون حقوق كودكان و نوجوانان را زير پا مي‌گذارند همچنان باقي است. حالا اما رئيس سازمان بهزيستي از تعيين تكليف سلب حضانت شش ماهه از والدين كودكان كار خيابان كه فرزندشان سه بار پذيرش شده است، خبر داده است.
دستان كوچكش را كه در دست مي‌گيري حس مي‌كني دستان پيرمرد يا پيرزني را در دست داري كه سال‌هاست در مزرعه‌هاي خشك و بي‌آب و علف نانش را از وجين كردن علف‌هاي هرز بيرون كشيده و دستانش زخمي خار و خاشاك شده است. اين دستان كوچك نيز در طول عمر 7- 8 ساله‌شان نانشان را گاهي از قلب گداخته كوره‌هاي آجرپزي بيرون كشيده‌اند و گاهي هم با دسته‌اي فال پشت چراغ قرمز چهارراه‌ها و دويدن دنبال عابراني كه خيلي وقت‌ها نگاه سردشان قلب كوچك كودكان كار را فسرده مي‌كند. كودكان كار اما پيش از آنكه فرصتي براي كودكي كردن داشته باشند ناگزير بزرگ شده‌اند؛ آنقدر بزرگ كه نان‌آور خانواده باشند و چشماني به دستان كوچكشان اميد بسته است.
چشمان اين بچه‌ها اما اگرچه هيچ دركي از دنياي كودكانه نداشته اما زندگي كردن شبيه بچه‌هاي ديگر، رفتن به مدرسه، بازي كردن و كودكي كردن انتهاي رؤياي كودكانه‌شان است؛ رؤيايي كه خيلي از دستگاه‌ها موظفند به آن رنگ حقيقت بزنند و در اين مسير هستند كودكان كاري كه به مدد دستان ياري‌دهنده توانسته‌اند مزه كودكي را بچشند.
حقوق كودكان كار در آيينه قانون
كودكان كار چاره‌اي ندارند جز آنكه خرج اعتياد پدر عصباني خود را بدهند و زندگي مادر مريض و معتاد خود را تأمين كنند، مادري كه معلوم نيست آنها را به دنيا آورده يا به قيمتي ناچيز خريده است، كه بر اساس ماده 32 پيمان جهاني حقوق كودك، آنان بايد در برابر هر كاري كه رشد و سلامت آنها را تهديد مي‌كند حمايت شوند و دولت‌ها بايد سن كار و شرايط كار كودكان را مشخص كنند.
سال 1373، دولت ايران پيمان‌نامه جهاني حقوق كودك را امضا كرد و تعهدات مربوط به كودكان كار و خياباني را به صراحت پذيرفت، اما با گذشت 17سال، هنوز اين قشر به رسميت شناخته نشده‌اند، دليل اين مدعي نيز نبود آمار دقيق از اين كودكان در كشور است. مهم‌ترين وظيفه دولت در اين خصوص ايجاد حق هويت براي كودكان، صدور كارت شناسايي و اجازه تحصيل در مدارس است، اما در عمل جز سياست‌هاي نافرجام ضربتي و سركوبي گام ديگري برداشته نشده است.
در ايران ماده 79 قانون كار، اشتغال به كار كودكان زير 15 سال را ممنوع دانسته است البته كارگران شاغل در كارگاه‌هاي خانوادگي كه كارفرماي آنها، همسر يا بستگان و خويشاوندان نسبي درجه يك باشند، مشمول قانون كار نيستند در نتيجه حداقل سن كار در مورد چنين كارگراني رعايت نميشود؛ بر اساس قانون كار اگر يك كارفرما كودك زير 15سال را به كار بگيرد، متخلف خواهد بود و براي نخستين بار مجازات نقدي، بار دوم مجازات نقدي و حبس می‌شوند و بار سوم علاوه بر اين موارد، كارخانه يا كارگاه پلمب و پروانه كار فرد متخلف ابطال خواهد شد.
از سوي ديگر ماده 84 قانون كار پيش‌بيني كرده است كه در مشاغل و كارهايي كه ماهيت آن براي سلامتي يا اخلاق كارآموزان و نوجوانان زيانآور است، حداقل سن كار 18 سال تمام خواهد بود كه تشخيص اين امر با وزارت كار و امور اجتماعي است.
6 ماه سلب حضانت از والدين
در حال حاضر آمار مشخص و دقيقي از تعداد كودكان كار در ايران وجود ندارد هرچند كه برخي منابع و سازمان‌ها از وجود 2 ميليون كودك كار در ايران خبر مي‌دهند ولي آمارهاي غيررسمي تعداد كودكان كار ايراني را 7 ميليون نفر تخمين مي‌زند كه گفته مي‌شود 40 درصد اين كودكان را كودكان مهاجر تشكيل مي‌دهد. چندي پيش هم طرح جمع‌آوري كودكان كار اجرايي شد اما همچنان سيماي شهر شاهد حضور آنهاست و قطعاً اين بچه‌ها در زير پوست شهر هم حضور دارند. حالا انوشيروان محسني بندپي، رئيس سازمان بهزيستي با اشاره به طرح جمع‌آوري كودكان كار در خيابان مي‌گويد: از 2 هزار نفري كه در اين طرح پذيرش شدند، 65 درصد از اتباع هستند. براساس قانون اگر والدين مراجعه كنند و فرزندشان را بخواهند، موظفيم تحويل دهيم. در تلاش هستيم تا در صورتي‌كه سه بار اين اتفاق افتاد، شش ماه سلب حضانت از والدين كنيم كه تكليف اين طرح تا پايان سال مشخص مي‌شود. در حال حاضر اگر خانواده‌ها صرفاً به دليل مشكلات مالي اقدام به اين كار كنند، بهزيستي و كميته امداد آمادگي حمايت از آنها را دارد.
با سلام . طبق قوانین جهانی کودکان از بدوا تولد تا سن بلوغ باید تحت حمایت سازمان بهزیستی باشند . و نیز رسیدگی به محیط کار مربوط به بازرسان اداره کار می باشد . 
