محمدصادق عابديني
نتايج يك پژوهش كه در قالب نظر‌سنجي در بريتانيا منتشر شده است، نشان مي‌دهد فقط 24 درصد از افراد به اخبار منتشر شده در شبكه‌هاي اجتماعي مانند فيس‌بوك، اينستاگرام و اسنپ چت اعتماد دارند.
خلاف آنچه در ايران بر آن تأكيد مي‌شود، باور عمومي نسبت به اخبار شبكه‌هاي اجتماعي با سير نزولي همراه شده است. هنوز در ايران، پيام‌رسان‌ها و شبكه‌هاي اجتماعي محلي براي انتشار اخبار به شمار مي‌روند و نگاه مثبتي نسبت به ميزان صحت و اعتبار اخبار اين شبكه‌ها در ميان عامه مردم وجود دارد.
با اين وجود مردم در ساير نقاط جهان كه با طيف گسترده‌تري از شبكه‌هاي اجتماعي روبه‌رو هستند، نظر متفاوتي نسبت به اين موضوع دارند. نتايج يك پژوهش كه روز گذشته در «گاردين» و چند رسانه مهم انگليسي منتشر شد، بيان‌كننده عمق بي‌اعتمادي مردم بريتانيا به اخبار منتشر‌شده در شبكه‌هاي مجازي است.
شركت امريكايي «ادلمن» كه در زمينه روابط عمومي و مشاوره بازارياب فعاليت دارد، روز دوشنبه اعلام كرد روزهايي كه رسانه‌هاي اجتماعي نقش توانمندساز شهروند- خبرنگار را برعهده داشت و به نقش خود در «بهار عربي» مي‌باليد، گذشته است. در نظر سنجي اين شركت از هزار انگليسي مشخص شد كه 64درصد از پاسخ‌دهندگان معتقدند كنترل لازم روي شبكه‌هاي اجتماعي وجود ندارد و 69 درصد از آنها قبول دارند كه شبكه‌هاي اجتماعي در جلوگيري از اذيت و آزارها موفق نبوده‌اند. همچنين 70 درصد از پاسخ‌دهندگان اقدامات شبكه‌هاي اجتماعي را براي جلوگيري از رفتارهاي غير اخلاقي ناكافي مي‌دانند.
در اين گزارش ذكر شده است سوءاستفاده‌ها در شبكه‌هاي مجازي باعث شده اين شبكه‌ها به يك خطر شغلي براي چهره‌هاي شناخته‌شده تبديل شود.
زماني براي بازگشت رسانه‌هاي سنتي
بر اساس نظر‌سنجي انجام‌شده در بريتانيا، ميزان اعتبار رسانه‌هاي سنتي، با افزايش 13درصدي به 61 درصد رسيده كه بالاترين حد از سال 2012 تاكنون است. اين بازگشت بزرگ در حالي است كه رسانه‌هاي اجتماعي به دليل اينكه محلي براي ترويج خشونت، تبليغات، ارسال اخبار دروغين و فعاليت گروه‌هاي تروريستي شده است، با بحران روبه‌رو شده‌اند. امي اوربن، روانشناس و مدرس رسانه‌هاي اجتماعي در دانشگاه اكسفورد، مي‌گويد: شبكه‌هاي اجتماعي در حال تجربه چيزي هستند كه پيش از آن رقباي سنتي آنها، در زمان راه‌اندازي (شبكه‌هاي اجتماعي) تجربه كرده بودند.
به گزارش گاردين، دوران عاشقانه شبكه‌هاي اجتماعي به پايان رسيده است؛ دوراني كه شبكه‌هاي اجتماعي با دموكراتيزه كردن اخبار باعث سرنگوني ديكتاتورها مي‌شدند.
«خبر جعلي» كلمه‌اي است كه بارها و بارها توسط دونالد ترامپ، رئيس‌جمهور امريكا استفاده مي‌شود و آنقدر كاربرد پيدا كرده كه از سوي ديكشنري كالينز به عنوان واژه برگزيده سال 2017 ميلادي انتخاب شده است. خبر جعلي يكي از مهم‌ترين نگراني‌ها درباره اخبار شبكه‌هاي اجتماعي است.
نگراني‌ها نسبت به شبكه‌هاي اجتماعي باعث شده است بسياري از نمايندگان مجلس انگليس فعاليت خود را در شبكه‌هاي اجتماعي متوقف و از آن خارج شوند. يكي از اين شبكه‌ها «توئيتر» است و اين نمايندگان عنوان كرده‌اند ديگر «توئيت» منتشر نمي‌كنند. در ضمن نمايندگان خواستار نظارت بيشتر دولت انگليس روي شبكه‌هاي اجتماعي شده‌اند.
مقايسه عملکرد دولتمردان انگليسي و برخي از اعضاي دولت در كشورمان نشان مي‌دهد، برخلاف آنچه در انگليس رخ داده است، حضور سياستمداران ايراني هر روز بيش از قبل در فضاي شبكه‌هايي مانند «توئيتر» پر رنگ مي‌شود و توئيت گذاشتن يكي از دغدغه‌هاي روزانه دولتي‌ها شده است.
در گزارش گاردين به اين نكته نيز اشاره شده است كه مردم خواستار اقدام درباره مسائل كليدي مانند «حفاظت آنلاين» و ديده شدن نگراني‌هايشان از طريق تنظيم مقررات بهتر هستند.
مقايسه كوتاه ميان آنچه در افكار عمومي مردم بريتانيا نسبت به «شبكه‌هاي اجتماعي» مي‌گذرد و آنچه در ايران در افكار عمومي به غلط جا افتاده است، نشان مي‌دهد كه جامعه ايراني بسيار خوشبينانه نسبت به شبكه‌هاي اجتماعي رفتار مي‌كند و حتي هيچ‌گونه نظارتي روي آنها را بر نمي‌تابد، در حالي كه خطرات جدي در اين شبكه‌ها وجود دارد كه حداقل باعث نگراني مردم بريتانيا شده است.
نگراني از اخبار جعلي تنها معطوف به انگليس نيست، فرانسه ديگر قدرت اروپايي است كه خواستار مبارزه با «اخبار جعلي» در شبكه‌هاي اجتماعي شده است.
امانوئل مكرون، رئيس‌جمهور فرانسه در سخنراني‌هاي متعددي خواستار برخورد با شبكه‌هاي اجتماعي و حتي بستن آنها به دليل انتشار اخبار غير واقعي شده است. مكرون طرحي را براي محدود كردن شبكه‌هاي اجتماعي آماده كرده و معتقد است اين شبكه‌هاي اجتماعي باعث راه‌اندازي هجمه‌هاي تبليغاتي عليه شخصيت‌هاي مختلف شده است.
درحالي كه اروپا با نگراني مسئله «خبر جعلي» را دنبال مي‌كند، فعاليت چندين و چند كانال خبري بدون شناسنامه معاند در فضاي شبكه‌هاي اجتماعي و پيام رسان ها، در ايران نيز به خطري بالقوه تبديل شده‌است.
در ايران بيشترين تمركز و فعاليت در «تلگرام» است و استقبال از اين اپليكيشن باعث شده تا در كنار فرصت ارائه سريع اخبار، هر روز كاربران ايراني با حجم زيادي از اخبار جعلي روبه‌رو شوند؛اخباري كه عمده آنها با هدف‌هاي خاص سياسي از سوي كانال‌هاي خبري معاند منتشر مي‌شوند.
ديكشنري كالينز در زمان اعلام واژه «خبر جعلي» به عنوان واژه سال 2017 اعلام كرده است از سال 2015 به بعد استفاده از واژه «خبر جعلي» به شدت افزايش يافته است. زماني كه تقريباً مطابق است با زمان استقبال ايرانيان از «تلگرام» و راه‌اندازي كانال‌هاي متعدد فارسي در اين شبكه اجتماعي.
ترس از آنچه در شبكه‌هاي اجتماعي مي‌گذرد، تنها معطوف به انتشار اخبار جعلي و غير واقعي يا تبليغ خشونت و اقدامات غير اخلاقي نيست، هر‌كس مي‌تواند بنا بر جغرافياي زيستي‌اش، نگراني‌هاي خاص خود را داشته باشد، مانند آنچه «تيم كوك» رئيس شركت اپل اعلام كرده است. «كوك» كه گفته خودش فرزند ندارد، نمي‌گذارد برادرزاده‌هايش در شبكه‌هاي اجتماعي عضو شوند.
وي كه معتبرترين برند توليد تلفن‌هاي هوشمند، تحت مديريت و رياست وي توليد مي‌شود، مي‌گويد: من به استفاده افراطي از تكنولوژي اعتقادي ندارم. من از آن دسته افرادي نيستم كه بگويم اگر 24 ساعت از آن استفاده كني، موفق خواهي شد.
