معصومه طاهري
به خوبي ميدانيم كه پايه و اساس صنعت مهم انيميشن، كاميك استريپ يا همان داستان مصور است؛ يعني مجموعهاي از نقاشيهاي ممتد و دنبالهداري كه ماجرايي را در قالب تصوير روايت ميكنند. اين هنر به دليل جذابيت و مهمتر از همه تأثيرگذاري تصويري كه دارد بسيار مورد توجه است، به طوري كه امروز بيشتر فيلمهاي معروف دنيا مثل «مرد عنكبوتي»، «جنگ ستارهها»، «ماجراهاي هري پاتر» و... در فضاي خلاقانه و زيباي كاميك استريپ خلق شدند تا در ذهن مخاطبان ماندگاري بيشتري داشته باشند و البته با استقبال خوبي هم از سوي علاقهمندان در سنين مختلف مواجه شدهاند. اساساً كاميكها در همان ابتداي دوران حيات وجودي خود به مقاصد اجتماعي يا سياسي ميپرداختند و مسائل مختلف را در قالب طنز مطرح ميكردند. از ارزشهاي محافظهكارانه كاميك آني اورفان كوچولو گرفته تا مفاهيم افسارگسيخته آزاديخواهانه كاميك دونزبري. كاميك استريپ پوگو با استفاده از شخصيتهاي حيواني، خشونت را به تصوير كشيد و بسياري از سياستمداران دوران را به حيواناتي مشابه چهرهشان نسبت داد. والت كلي تصويرگر كاميك پوگو، جوزف مككارتي را در دهه ۵۰ به شكل گربهاي وحشي كشيد، گربهاي به نام جي. ملاركي و...
با اين وجود در كشور ما اين هنر هنوز مغفول مانده و در كنار ساير حوزههاي هنري نتوانستهايم از آن بهره كافي ببريم حتي برخي با نگاه تنگنظرانه آن را محصول غربي ميدانند و كمتر اقبالي بدان دارند. البته ناگفته نماند مجموعه كميك استريپ «من گوسالهام» اثر خلاقانه و نقادانهاي است كه توسط «بزرگمهر حسينپور» يكي از مشهورترين كاريكاتوريستها و انيماتورهاي ايراني تهيه شده و استقبال خوبي هم از آن شده است يا مجلات چلچراغ و همشهري جوان هم به كاميك استريپ ورود دارند ولي مطمئناً با چنين حركتهاي اندك و انگشتشمار نميتوان گوي سبقت را در فضاي اين صنعت هنري ربود و جاي كار زيادي وجود دارد كه ميتوان از ظرفيت بالاي آن استفاده كرد. زماني حجتالاسلام زائري سردبير مجله خيمه، مجله كاميكاستريپي منتشر كرد، كه دوام نداشت و نيمهكاره ماند. اين درحالي است كه ميتوان با كمك كاميك استريپ موضوعات مختلفي را به زيبايي به نقد و چالش كشيد يا آموزش داد. ما هنرمندان انيماتور خوبي داريم كه ميتوانند موضوعات مختلف را در قالب كاميك استريپ ارائه دهند.
درحقيقت به دليل مشخصهاي كه هنر كاميك استريپ دارد، مختص سن و سال خاصي نيست، زيرا اين شرح روايت و بيان ماجراها به زبان نقاشي بهگونهاي است كه تنها با كمك تصاوير دنبالهدار و مرتبط به هم شكل گرفته و معناي موضوعي را خيلي قابل فهم ميكنند. در واقع كاميك استريپ هنري با زباني بينالمللي است بدون اينكه مخاطب به زبان اصلي آن آشنايي داشته باشد به راحتي موضوع مورد نظر را درمييابد؛ در حالي كه فرآيند توليد و تخصصها و ماهيت اين هنر به انيميشن نزديك است ولي تنها به كودكان اختصاص ندارد. امروز در دنيا بهترين راه براي بيان ماجراها و اتفاقات به زبان طنز همين كاميك استريپ است كه به خوبي هم هدفگذاري ميشود.
نكته مهم درخصوص كاميك استريپ، جذابيت و تأثيرگذاري اين هنر همچنين قيمتتمام شده كار است كه كمتر از انيميشن هزينه ميبرد و براي هنرمندان بهصرفهتر هم است. مسئله بعدي بازار خوبي است كه كاميك استريپ در داخل و خارج از كشور ايجاد ميكند و يكي از پردرآمدترين صنايع دنيا است؛ چنانچه در كشورهاي مختلفي چون ژاپن با نام مانگا يا امريكا خيلي رايج و سودآور است و در كنار برخي روزنامهها كه بخش مختص داستانهاي مصور و دنبالهدار كاميك دارند، مجلات كاميك استريپ به دليل استقبال طرفداران به خوبي فروش ميروند، با همه اين احوال در ايران به دلايل مختلف نسبت به آن بيتوجهي شده است. اين در حالي است كه حضور نيروهاي مستعد و توانمند در اين رشته هنري در ايران كم نيستند؛ جوانان خلاق و توانايي كه اگر حمايت و ظرفيت مناسبي باشد ميتوانند كارهاي بزرگي خلق كنند. متأسفانه بايد گفت عدم توجه به اين رشته در داخل كشور و تلاشهاي عمدتاً ناموفق و پراكنده در اين حوزه كه نياز به ساماندهي و جهتگيري درست دارد مشهود است چراكه توجه به اين هنر و فراگيري آن ميتواند در بالا بردن نمودارهاي سرانه مطالعه هم بسيار مؤثر باشد زيرا در زمانهاي كه به دليل رشد فضاي رسانههاي مجازي كمتر رغبتي به مطالعه و كتابخواني وجود دارد ميتوان با استفاده از جذابيتهاي تصويري كاميك استريپ و داستانهاي كوتاه و كپسولي آن همراه با تصاوير ميل و رغبت به خواندن را در افراد بالا برد و عطش مطالعه هرچند كوتاه و موجز را در مخاطبان به خصوص كودكان و نوجوانان بيشتر كرد؛ بنابراين چه خوب است نسبت به اين هنر چند بعدي اثرگذار توجه بيشتري داشت.