سعيد احمديان
سال به سال دريغ از پارســــال، ايــن حكايت باشگاههاي سازنده و ريشهدار در فوتبال ايران است. باشگاههايي كه در شش دهه گذشته از آغاز صنعت باشگاهداري در كشورمان همواره معدن كشف استعدادها و معرفيشان به تيمهاي بزرگ و تيم ملي بودهاند، با اين حال در چند دهه اخير كمتر ميتوان سراغي از رونق باشگاههاي سازنده در فوتبال ايران گرفت، طوري كه اندك باشگاههايي كه روزگاري نقش تأثيرگذاري در شناسايي و پرورش استعدادها داشتند، روزهاي سختي را پشت سر ميگذارند. برخي از اين باشگاهها هم منحل شدهاند و تنها يك تابلو از آنها باقي مانده است. به همين بهانه در گزارشي گريزي زدهايم به مهمترين تيمهايي كه بازيكنان زيادي را به فوتبال ملي و باشگاهي معرفي كردند و امروز روزگار ناخوشي دارند، آن هم در شرايطي كه رشد و توسعه چنين باشگاههايي ميتواند كمك زيادي به توسعه فوتبال در كشورمان باشد.
باشگاههايي كه ديگر نيستندامروز تنها تابلو يا تنها خاطرات اين باشگاهها در ذهنها مانده و ديگر خبري از حضورشان در فوتبال باشگاهي نيست. تا چند دهه پيش هر وقت نام برخي باشگاهها مطرح ميشد خيليها ياد نقش سازنده اين تيمها در فوتبال ميافتادند، باشگاههايي كه مانند برخي تيمهاي ديگر قهرماني و رسيدن به جام اولويتشان نبود و مديران و مربيان اين باشگاهها همواره به دنبال اين بودند كه فوتباليستهاي داراي استعداد را كشف و شرايط را براي پيشرفت اين فوتباليستها مهيا كنند، باشگاههايي كه امروزه بايد تنها نامشان را در كتاب تاريخ فوتبال ايران پيدا كرد.
يكي از اين باشگاهها، شاهين تهران است؛ باشگاهي كه سال 1321 تاسیس شد و توانست بازيكنان بزرگي مانند پرويز دهداري، اميرمسعود برومند، همايون بهزادي، حبيب محققزاده، جعفر كاشاني، حميد شيرزادگان، حسين كلاني و بسياري ديگر را كه در تيم ملي بازي كردند، به فوتبال ايران بشناساند. اين تيم در سال 46 منحل شد و بازيكنان به تيم پرسپوليس رفتند، با اين حال در دهه 50 باشگاه شاهين با نام شهباز به فوتبال ايران برگشت و نام آن پس از انقلاب دوباره به شاهين تغيير كرد و اين باشگاه همچنان نقش سازندهاش را در فوتبال كشورمان حفظ كرد و بازيكنان بزرگي مانند ناصر حجازي، كريم باوي، مجتبي محرمي، فرشاد پيوس، مرتضي فنونيزاده و رحيم يوسفي، امير قلعهنوعي و مرتضي يكه از اين تيم به تيمهاي بزرگي مانند استقلال و پرسپوليس رفتند. باشگاه شاهين در اواخر دهه 70 رو به افول رفت، طوري كه امروز ديگر خبري از اين باشگاه در سطح اول فوتبال ايران نيست.
هر چند امروز ديگر خبري از باشگاه آرارات در ليگهاي برتر فوتبال نيست اما اين باشگاه تا دو دهه پيش از تيمهاي سازنده بود كه بازيكنان ارمني زيادي را به فوتبال كشورمان معرفي كرد. اين باشگاه كه در سال 1325 تأسيس شده، بازيكنان بزرگي مانند كارو حقورديان، وازگن صفريان، آرشاوير ملكي، ماركار آقاجانيان، ادموند بزيك، سرژيك تيموريان، آندرانيك اسكندريان، آندرانيك تيموريان و ادموند اختر را به فوتبال ملي و باشگاههاي ديگر معرفي كرده است؛ باشگاهي كه با توجه به افول آن، فوتبال يكي از قطبهاي بازيكنسازياش را از دست داده است.
باشگاههايي كه افول كردندبرخلاف سرنوشت شاهين و آرارات و انحلال غيررسميشان، فوتبال ايران باشگاههاي سازنده ديگري را نيز به خود ديده است كه هم اكنون برخلاف روزهاي اوجشان در ليگهاي دسته پايينتر تنها نام باشگاه را يدك ميكشند و سالهاست از اين تيمها بازيكن بزرگي به فوتبال معرفي نشده است. شايد يكي از بارزترين باشگاههاي سازنده، پاس تهران باشد؛ تیمی كه تا دو دهه پيش در كنار استقلال و پرسپوليس يكي از قطبهاي فوتبال بود، فرامرز ظلي، حسن حبيبي، محمد رنجبر، حشمت مهاجراني، محمود ياوري، همايون شاهرخي، اصغر شرفي، فيروز كريمي، حسين فركي، حميد استيلي، محمد خاكپور، خداداد عزيزي، جواد نكونام و وحيد هاشميان تنها تعدادي از بازيكنان بزرگي هستند كه در پنج دهه گذشته از باشگاه پاس به فوتبال معرفي شدهاند. با وجود قدمت و نقش سازنده پاس، اين باشگاه در سال 86 به استان همدان واگذار شد، انتقالي كه نابودي اين باشگاه ريشهدار را كليد زد و اين تيم در حال حاضر در ليگ دسته دوم حضور دارد و احتمال سقوط اين تيم به دسته سوم هم وجود دارد، آن هم باشگاهي كه آخرين قهرماني تيمهاي ايراني در آسيا در سال 1372 را نيز به خودش اختصاص داده است.
باشگاه راهآهن از ديگر باشگاههاي سازنده است كه مانند پاس در سالهاي اخير روند نزولي داشته است. تولد باشگاه راهآهن در ورزش ايران به سال ۱۳۱۶ برميگردد كه اولين تيمهاي ورزشي راهآهن زير نظر شركت راهآهن ايران تشكيل شد، باشگاهي كه همواره يكي از تيمهايي بود كه با سرمايهگذاري در ردههاي پايه، بازيكنان مستعد زيادي را پرورش داده است. با اين حال اين باشگاه 80 ساله پس از انتقال به بخش خصوصي از سطح اول فوتبال فاصله گرفته و در حال حاضر در دسته اول حضور دارد و احتمال سقوط اين تيم به دسته پايينتر هم وجود دارد.
فجر سپاسي و ايرانجوان بوشهر هم از ديگر باشگاههاي سازنده فوتبال كشورمان هستند كه اين دو تيم هم بر خلاف دهههاي گذشته با فاصله گرفتن از سطح اول فوتبال، ديگر مانند گذشته بازيكني از اين تيمها به فوتبال معرفي نميشود. اين در حالي است كه تا يك دهه پيش فجر سپاسي با غلام پيرواني بازيكنان بزرگي مانند سيد مهدي رحمتي، سياوش اكبرپور، سروش رفيعي، هاشم بيكزاده، غلامرضا رضايي، داريوش شجاعيان و ... را به فوتبال معرفي كرده است. ايرانجوان بوشهر كه در سال 1314 تأسيس شده و در حال حاضر در ليگ دسته اول حضور دارد، در طول تاريخ 80 سالهاش معدن كشف استعدادهاي بوشهري بوده و نامهايي مانند مهدي طارمي، حسين ماهيني و مهدي قائدي از جمله آخرين ستارههايي هستند كه از اين تيم به استقلال و پرسپوليس راه پيدا كردهاند.