اميررضا محمديان
بعضي از ما واقعاً آدم‌هاي عجيبي هستيم! در تمام طول زندگي خود به جاي اينكه زندگي كنيم و از زندگي خود در هر منصب و شغل و موقعيت اجتماعي با هر ميزان درآمد كه هستيم، لذت ببريم به فكر درآمد بيشتر، سود بيشتر و خلاصه كاسبي هستيم. در هيچ جاي دنيا مردمي را پيدا نمي‌كنيد، وقتي صبح از خواب بيدار مي‌شوند اولين كاري كه انجام بدهند، پيگيري قيمت سكه و دلار از سايت‌هاي مربوطه باشد. يا به محض گران شدن فلان محصول به دنبال خريد و احتكار آن باشند تا شايد از اين وادي سودي نصيب‌شان گردد يا كمتر ضرر كنند! در كشور ما بسيارند كساني كه شغل‌شان هيچ ربطي به بازار و اقتصاد كلان ندارد ولي مرتب در حال رصد كردن قيمت‌ها هستند. از سكه و طلا و دلار بگير تا مرغ و تخم مرغ!
چند هفته‌اي است كه شاهد گران شدن تخم مرغ در كشور هستيم. اين گران شدن‌هاي يكباره در كشور ما تقريباً به يك امر عادي تبديل شده است. حتماً قرار است وارداتي انجام شود كه يك‌شبه قيمت آن محصول را بالا مي‌برند. اينكه چرا و به چه دليل اين محصول و محصولات ديگر را يك‌شبه گران مي‌كنند از حوصله بحث ما خارج است ولي رفتارهايي كه عده‌اي از هموطنان ما در اين‌گونه مواقع و در گراني‌هاي بي‌دليل و يك‌شبه از خود نشان مي‌دهند جاي بحث و صحبت دارد.
يكي از دوستان ما كه در يكي از ادارات مشغول كار است و يك كارمند ساده هم بيش نيست، در هياهوي گراني تخم مرغ و نگراني همه از اين وضعيت و اعتراض و راه‌اندازي كمپين نخريدن تخم مرغ، متوجه شديم مقدار زيادي تخم مرغ خريده و به قولي احتكار كرده است، به اين اميد كه تخم مرغ قرار است به فلان مبلغ برسد و او روي هر شانه تخم مرغ سود خوبي كند. همه از اين رفتار دوست خود هاج و واج مانده بوديم. اين رفتار در اين شرايط بد اقتصادي يعني چي؟ چرا به مردمي تبديل شده‌ايم كه فقط به فكر سود خود هستيم؟ چرا به آن دست از مردم جامعه فكر نمي‌كنيم كه با اين گراني حتي نمي‌توانند نان و تخم مرغ بخورند؟ چرا قيد خوردن تخم مرغ را براي مدتي نمي‌زنيم تا روي دست سوءاستفاده‌كنندگان باد كند و ارزان شود؟ باور كنيد اگر يك ماه تخم مرغ نخوريم هيچ اتفاقي برايمان نمي‌افتد و تا به حال كسي از تخم مرغ نخوردن نمرده است. حتي من شاهد رفتار خوب كسبه‌اي بودم كه قيد فروش تخم مرغ را زده بودند تا ارزان شود و به اين ترتيب در چالش ارزاني تخم مرغ مشاركت كردند.
هركدام از اين رفتارهاي احتكارگونه و هول زدن‌ها براي خريد فقط به خود ما آسيب مي‌زند و يك رفتار بيمارگونه است. مشكل اقتصاد و تورم و گراني تا حدي به گردن مسئولان است ولي بخش بيشتر آن به رفتارهاي ما برمي‌گردد. چند سالي است كه اهميت موضوع اقتصاد مقاومتي در جامعه مطرح شده است. درست است كه دولت بايد خود زمينه‌هاي اقتصاد مقاومتي را در جامعه فراهم كند، ولي مردم هم در انجام اين امر نقش مهمي دارند. فقط كافي است شايعه گراني هر جنس و كالايي را در جامعه پخش كنند هجوم افراد فرصت‌طلب و سودجويي را براي خريد و احتكار مي‌بينيم كه يك‌شبه بازار را از فلان جنس خالي مي‌كنند. خب وقتي تقاضا بيش از حد باشد عرضه هم گران مي‌شود، پس «از ماست كه بر ماست.»
وقتي تاريخ را ورق مي‌زنيم بزرگاني را مي‌بينيم كه در جهت يكدست كردن جامعه خود، مردم را از بعضي رفتارها منع كرده‌اند مثل فتواي تاريخي آيت‌الله ميرزاي شيرازي در تحريم تنباكو، توطئه‌اي كه به سال 1309 هـ. ق به دست ناصرالدين شاه قاجار با واگذاري امتياز دخانيات ايران به مدت 50سال به انگليسي‌ها در حال شكل گرفتن بود، در نطفه خفه كرد. چرا اكنون اين یکدستی را در تحریم مصرف کالاهای خارجی نداریم؟
شايد بهتر است بگوييم ما مردمان «جوگيري» شده‌ايم. خيلي زود دچار هيجان مي‌شويم و در اين هيجان ناگهاني رفتارهاي غلطي از خود نشان مي‌دهيم. فقط به خود فكر مي‌كنيم و ديگران را فراموش مي‌كنيم. در حقيقت همه به فكر سود و منفعت خود هستيم و ديگران برايمان اصلاً مهم نيستند. در حالي كه همه ما با هم يك جامعه را تشكيل مي‌دهيم و رفتارهاي درست و غلط هر يك از ماست كه جامعه را شكل مي‌دهد.
وقتي زندگي قديم و جديد را با هم مقايسه مي‌كنيم، اين تفاوت فاحش سبك زندگي قديم و جديد را خيلي خوب درك مي‌كنيم. در قديم مردم به دنبال ذخيره كردن نبودند. مثلاً گوشت به مقدار مصرف همان روز خود تهيه مي‌كردند، در حالي كه اكنون در هر خانه يك يخچال فريزر وجود دارد كه انبار گوشت و مرغ و سبزيجات فريزري و غيره است. همين طور درباره اقلام ديگر كه از ترس گران شدن به مقدار زياد خريداري و انبار مي‌شود.
اما با تمام اين ترس از گراني بايد بپذيريم كه اين رفتار، رفتار غلطي است و بيشتر از همه به خود ما ضرر وارد مي‌كند پس بهتر است براي آينده بهتر اين رفتار را درست كنيم. البته انتظار اين را از مسئولان نبايد داشته باشيم زيرا يكي از مسببين اين رفتار خود آنها هستند كه با گرايش به تجمل‌گرايي و حقوق‌هاي نجومي موجب ترويج رفتارهاي غلط در جامعه شده‌اند. بايد از خود شروع كنيم. جوگير نشويم. وقتي شايعه مي‌شود كه قرار است تخم مرغ گران شود همه براي خريدن هول نشويم. وقتي شايعه مي‌شود كه قرار است دلار تا عيد فلان قيمت شود، شمايي كه هيچ وقت در عمرتان پاسپورت نداشته‌ايد و هيچ وقت به سفرهاي خارجي هم فكر نمي‌كنيد براي خريد دلار به نيت سود كلان تا چند ماه آينده هول نكنيد. وقتي جنسي گران مي‌شود بايد از خريد آن اجتناب كنيم نه آنكه به فروشگاه‌ها براي خريد بيشتر هجوم بياوريم. در تمام دنيا وقتي جنسي گران مي‌شود همه مردم با هم متحد مي‌شوند و آن جنس را نمي‌خرند تا دولت به هر طريقي كه شده قيمت آن را به قيمت قبل برگرداند. ما هم بايد با هم متحد باشيم و فقط به سود و منفعت خود فكر نكنيم. از خود شروع كنيم و به ديگران هم ياد بدهيم.
از طريق شبكه‌هاي اجتماعي مي‌توانيم رفتار درست را ترويج دهيم. در واقع فضاهاي اجتماعي بهترين فرصت براي فرهنگ‌سازي رفتار درست است. بهتر است به جاي اتلاف وقت خود در شبكه‌هاي اجتماعي، از طريق آن به هم يادآوري كنيم كه احتكار كردن كار درستي نيست. به هم يادآوري كنيم با رفتار جمعي مي‌توانيم جلوي گراني‌ها را بگيريم و در نهايت با اتحاد و همدلي مي‌توانيم جامعه سالمي داشته باشيم.
