شهيد مطهري معتقد است كه در هيچ كتاب آسماني مثل قرآن به بحث نفاق پرداخته نشده است. نظر استاد اين است كه اين ميزان پرداختن به نفاق در قرآن به اين خاطر است كه در امتهاي گذشته مردم بسيط بوده و جامعه هم سادهتر بود. ايشان ميگويد هرچه جوامع پيچيدهتر ميشود و روابط ابعاد زيادي پيدا ميكند، نفاق گسترش مييابد، همچنين به اين دليل كه قرآن كريم كتابي است كه تا ابديت ميخواهد راهنماي جامعه اسلامي باشد به بحث نفاق خيلي اشاره كرده است. تقوا يك فطرت است، يعني انسانيت كلي، يعني انسان سلامت درون خودش را حفظ كرده و به تعبير كتاب عقل و علم فرد متقي حقيقتجو است و همچنين افراد باتقوا كساني هستند كه فطرتهايشان را خراب نكردهاند، كساني كه با ديدن حقيقت واقعي آرام ميشوند.
عدمتعميق دين يكي از عوامل ايجاد نفاق در جامعه اسلامي است. نفاق به دو دسته شخصي و حكومتي تقسيم ميشود كه تمام انسانها خصوصاً برخي مذهبيها گرفتار نفاق شخصي هستند. از لحاظ فردي تك تك ما به نوعي مبتلا به نفاق هستيم، اما منافق نيستيم. دو نوع نفاق خفي و جلي داريم.
منافق اهل ادعا و خدعه است
در قرآن كمتر به چگونگي مبارزه با منافقان پرداخته شده، چراكه نميشود با آنها جنگيد اما ويژگي منافقان در آن زياد مطرح شده است. با استفاده از آيات ابتدايي در سوره بقره ميتوان به تبيين اين بحث پرداخت. در اين آيات ابتدا مؤمنان، سپس كافران و بعد از آن منافقان مورد خطاب قرار ميگيرند و ايمان اينگونه معني ميشود كه مال و جاني را كه داريد، مال و جان خود ندانيد. يكي از ويژگيهاي اهل نفاق، اهل ادعا بودن است و اينكه حرف را ميپيچانند، اهل بازيگري و خدعه با خدا و اهل ايمان هستند، اما اينها طبق آيه قرآن نميتوانند خدعه كنند مگر به خودشان؛ شما حقيقت را بياوريد ببينيد چطور خدعهها زمين ميخورد، اما اگر ما اهل حقيقت نباشيم خدعههاي آنها اثر ميكند.
چرا حقوق 4 ميليوني وزير بايد 24 ميليون شود؟
اگر كسي ادعاي اصلاحطلبي كرد و اصلاحات را فقط به راه خود محدود كرد، به دليل اين است كه امر بر خودشان مشتبه ميشود، اينها اين مسئله را اينقدر ميگويند تا باور ميكنند نجات مملكت دست اينهاست و بقيه را عامل عقبماندگي ميدانند. در زمينه حقوقهاي نجومي نظر شهيد مطهري اين است كه چرا يك رفتگر كه كار زيادي هم انجام ميدهد، حقوق كم ميگيرد ولي يك مديركل حقوق زيادي دارد. به چه دليل وزير ما بايد 4 ميليونش بشود 24 ميليون و بگويند 30 ميليون صرف برگزاري هر جلسه هيئت دولت ميشود؟
اگر قبل از گرفتن مسئوليتها با معارف ديني ظرفيت خود را بالا ببريم، ميتوانيم درست مسئوليت بگيريم. آن كساني كه نفاق داشتند و ورود كردند به مسئوليتها بنا به آنچه مصلحتشان است از بعضي الفاظ و لغات استفاده ميكنند.
مبارزه با فتنه؛ نفاق شناسی میخواهد
يكي از دلايل پرداختن زياد قرآن به مسئله نفاق اين است كه ما ببينيم در كجا قرار داريم و جامعه كجاست، اگر بخواهيد با فتنه مخالفت و مبارزه كنيد بايد نفاق را بشناسيد. جهل عوام بايد به بصيرت تبديل شود كه اگر نشد بايد منتظر فتنه باشيد و هر فتنهاي را رد كرديم فتنه بعدي سختتر ميشود و مردم ممكن است بعد از اين فتنهها در مواجهه با فتنههاي بعدي با مشكل مواجه شوند.
شما هرچه فتنه را ميبينيد بايد به هدايت ملت حريصتر شويد، امروز تمام توان و سرمايه جوان ما دارد آتش ميگيرد و آتش واقعي اين است كه جوان شما معتاد و بينماز شود. میشد کاری کرد كه جوان عامل دست نفاق نشود اما چرا نتوانستيم برخي جوانان را هدايت كنيم؟ به اين دليل كه كار نكرديم، اگر معلمان ما هر سال يكي از كتابهاي شهيد مطهري را خوانده بودند قطعاً نسل ما اوضاع بسیار بهتری میداشت.
تعميق دينشناسي راهكار مواجهه با فتنهها
اگر بخواهيد جلوي فتنه بعدي را بگيريد بايد دينشناسيتان را عمق ببخشيد، اگر ميخواهيد سرداري كنيد درجه توانمنديتان را بايد بالا ببريد. امروز نبايد از جانب دشمن نگران باشيم چراكه هيچ كاري نميتوانند بكنند، از جايي بترسيد كه حكم خدا زمين ميماند، از گناه و معروف تلقي شدن گناه در جامعه بترسيد، اگر جامعه معروف را منكر و منكر را معروف دانست، يكي از عذابهاي آن گرفتن حاكم عادل است كه اگر حاكم عادل گرفته شود، دعاي شما هم مستجاب نميشود. شهيد مطهري در كتاب آزادي انديشه هشدار ميدهد كه اگر به تفكرها كرسي صحبت ندهيم، اين مملكت با مشكل مواجه ميشود. اگر قدرت حمله فكري و فرهنگي داشتيم، اين عامل در فضاي مجازي بهترين وسيله براي موفقيت ما بود. انسان بايد خودش را به درياي حوادث بزند تا قوي شود، دشمن همه را رصد كرده و برنامه ميريزد، بايد طرف را به انفعال بكشيد و تا وقتي نتوانيد جهاد كنيد عقب افتادهايد. يكي از نشانههاي عقب افتادن ما اين است كه سال به سال سرزمين جديدي از دانش و انديشه جوانانمان را واگذار ميكنيم.
* عضو هيئت علمي دانشگاه امام صادق(ع)