شاهد توحيدي
يادماني كه در اين مجال به شما ارجمندان معرفي مي‌شود، تذكاري است برحالات و مقامات عالم رباني مرحوم آيت‌الله سيد مصطفي صفايي خوانساري. آن فقيد سعيد در دوران اقامت در قم از افاضل و اطرافيان مرحوم آيت‌الله بروجردي به شمار مي‌رفت و در تهران نيز از عالمان معنون و صاحب شهرت شناخته مي‌شد. مؤلف اثر جناب سيد محمدعلي كاشفي فرزند آن مرحوم، در ديباچه اين اثر در معرفي آن آورده است:
«خدا را شكرگزارم كه به اندازه بضاعتم توفيق حاصل شد تا بتوانم يادنامه والد معظم مرحوم آيت‌الله العظمي آقاي حاج سيد مصطفي موسوي خوانساري(ره) را به رشته تحرير درآورم. اين شكرگزاري از اين جهت است كه چهار سال پيش (سال 1388) چند صفحه‌اي در اين رابطه نوشته بودم ولي توفيق ادامه آن را تا مدت‌ها نداشتم تا اينكه در تيرماه سال 1390 مجدداً به فكر ادامه و تكميل آن افتادم و اين بار به لطف الهي عزم خود را جزم كردم. هدف از تهيه چنين كتابي را به شرح زير مي‌توان برشمرد:
-1 شناخت شخصيت و ابعاد وجودي يكي از علما و مراجع معظم تقليد كه در دوره حيات نه چندان طولاني‌اش، به سهم خود نقش اجتماعي خاصي داشته است.
-2 بهره‌مندي از نكات آموزنده در روش زندگي، آداب و اخلاق، تفكرات، خلاقيت و ايده‌هاي ايشان در مواجهه با مسائل عصر خود.
-3 حفظ ياد و زنده شدن خاطرات، نزد كساني كه با معظم‌له معاشرت داشته‌اند.
-4 معرفي به جويندگان مواريث علم و ادب، ايمان و صبر، خلق نيك و طاعت الهي، خيرانديشي و روشنگري، همت عالي عليرغم موانع و مرارت‌ها، همچنين معرفي به علاقه‌مندان از نسل حاضر.
-5 اطلاع و آگاهي از چهره‌هاي مؤثر علمي، ديني و اجتماعي در تاريخ اين مرز و بوم و تلاش در جهت ثبت و حفظ آن.
بر اين باورم كه لطف الهي ذهن مرا ياري كرد و قلم را در تعيين موضوعات، طبقه‌بندي آنها و تنظيم محتواي آن هدايت نمود، اما يقين دارم كه اين كتاب شامل همه زواياي شخصيتي آيت‌الله خوانساري نيست و اينك دست ما كوتاه از آن وجود با صف در نگارش كامل شرح حالش. وقتي كه لحظه‌هاي حضور در محضر يك عالم عبادت است، بديهي است كه براي اين يادنامه بسياري از همترازاني كه با ايشان معاشرت داشته يا افرادي كه به ديدارشان آمده يا در جلسات درس معظم‌له حضور داشتند يا از نزديكان و بستگان و ساير مؤمنين كه لحظه‌ها و اوقات گوناگوني از ايشان را به ياد دارند، سخن‌ها براي گفتن داشته باشند. اما از آنجايي كه اينجانب به منظور تحقيقات اسنادي از جمله كتب، مقالات، جرايد، دستنوشته‌هاي معظم‌له، ثبت خاطرات، مصور نمودن بعضي مستندات، ترجمه بعضي از آنها، بررسي پايگاه‌هاي اطلاع‌رساني(از طريق شبكه‌هاي كامپيوتري) و بررسي‌هاي ميداني لازم، نتوانسته‌ام يا فرصت نكرده‌ام خدمتشان برسم با ديده منت پاي سخنشان خواهم نشست. سعي‌ام بر اين بود كه به مناسبت بيستمين سالگرد رحلت ايشان بتوانم تا پايان سال 1390 آن را ارائه كنم ولي روند كار، همراه با لزوم حداكثر دقت در صحت مطالب به لحاظ نگارش و معنا، مواجه شدن با نام منابع و مأخذ مرتبط در زمان‌هاي مختلف از آنچه كه در اختيار داشته يا اطلاع داشتم و تلاش براي يافتن آن منابع، مقابله مجدد نقل قول‌هاي قديمي حتي‌المقدور با همان اشخاصي كه روايت كرده‌اند يا راوي قابل اطمينان، بررسي و مقارنه با منابع قبلي در هماهنگي محتوا، پرهيز از درج مطالبي كه ممكن است شك و شبهه‌اي براي اينجانب در نقل آن وجود داشته باشد و... نشان داد كه سال مذكور سال شروع براي تهيه يادنامه(شرح صفا) بوده است. از خداوند متعال توفيق عمل مطابق رضايش را دارم و همچنين اگر نقصي دركار است عذر تقصير به روح متعالي پدر بزرگوارم مي‌برم.»
مؤلف درپايان مقدمه خويش بر اين اثر تاريخي، نكاتي را براي خوانندگان خاطرنشان ساخته است، بدين شرح:
1) شماره‌هاي داخل متن داراي توضيح كلمات مربوطه يا مأخذ مطالب يا شرح اشاره به افراد است كه در پاورقي ذكر شده و در انتهاي يادنامه فقط آن بخش از پاورقي‌ها كه مأخذ مطالب يا منابع هستند ذكر شده‌اند.
2) نقل قول‌هاي مستقيم از افراد در داخل علامت نقل قول(گيومه) «» قرار گرفته‌اند. همچنين بعضي عناوين، لغات، اسم‌ها و واژگان خاص.
3) ممكن است توضيح يا معني بعضي كلمات و عبارات عربي براي آشنايان به زبان عربي آشكار بوده، همچنين شرح اشاره به افراد براي بعضي ديگر عيان بوده و در آن موارد نيازي به درج پاورقي براي آنان نباشد؛ ليكن از آنجايي كه مطالعه‌كنندگان محترم از تنوع اجتماعي برخوردار هستند ملاحظه و رعايت اين مطلب، ضروري به نظر آمد.
اينجانب مراتب تشكر و قدرداني‌ام را از اشخاص و گروه‌هاي ذيل اعلام داشته و آرزوي توفيق و طول عمر پر بركت يا طلب مغفرت و رحمت دارم براي:
- عزيزاني كه به هر اندازه كوشش نموده و با كلام و نقل خاطره‌اي از خود يا ديگران در رابطه با حضرت آيت‌الله و والدين گرانقدرش مرا ياري كردند از جمله علاقه‌منداني كه قبلاً به‌طور مستقيم از ايشان آثاري را ارائه نموده يا در مراحل پاياني تدوين كتاب سند يا منبعي را معرفي كردند.
- براي نزديكانم به‌خاطر آن بخش از مستندات بسيار باارزشي كه در اختيار گذاشتند اعم از كتاب، عكس، نامه و در جهت غناي اين مجموعه كمك كرده، در ويرايش آن سهم مؤثر داشتند. همچنين مادر گرامي‌ام كه در فراز و نشيب‌هاي زندگي اين عالم ديني همراه بوده است.
- براي آن اهل علم و نظري از حوزه علميه، دانشگاه، حقوقدانان، جامعه وعاظ شهير، انجمن حكمت و فلسفه ايران(معاون محترم پژوهشي وقت) و نويسندگان كه با مطالعه دقيق كتاب به نوعي نظرات خود را بيان نموده، بعضاً در ويرايش اين اثر سهم داشتند و نيز براي مسئولان محترمي كه در انجام ساير مراحل، از صفحه‌آرايي تا چاپ اين اثر سعي كرده يا آن را تسهيل نمودند.
- براي همسر ارجمندم كه تاكنون در نگهداري كتب مرحوم پدر، مرا همراهي نموده است چنانكه در ساير مراحل زندگي.
- براي آن پژوهشگران و نويسندگان شرح حال علما كه بنا بر وسع اطلاعاتي‌شان همت نموده در ثبت برخي آثار و ابعاد زندگاني حضرت آيت‌الله و والد معظم‌شان(آيت‌الله سيد ضياءالدين خوانساري) تلاش كرده‌اند.
