اعتراضات اقلیم كردستان عراق روز گذشته با شدت بیشتری وارد ششمین روز خود شد تا جایی که با خروج حزب اتحاد اسلام از دولت، فروپاشی آن بیشتر از هر زمان دیگری محتمل است. منابع مطلع میگویند اقلیم برای حل مشكلات اقتصادی و سرعت دادن به روند شروع مذاكرات بغداد - اربیل، به ایران متوسل شده است.
به گزارش «جوان» نچیروان بارزانی، نخستوزیر اقلیم کردستان دیروز در كنفرانس مطبوعاتی خود تأیید كرد كه درآمدهای اقلیم به نصف كاهش پیدا كرده، موضوعی كه باعث شده او یك بار دیگر بر آمادگی اقلیم برای اجرای قانون اساسی عراق و شروع هرچه زودتر مذاکرات با بغداد تأكید كند. با ورود اعتراضات به روز ششم و گسترش بحران در اقلیم، این اجماع در حال پدید آمدن است كه بحران كنونی ریشه در تصمیم یكجانبه مسعود بارزانی برای برگزاری همهپرسی 25 سپتامبر دارد، اقدامی كه به تنش با دولت مركزی عراق منجر شد و در نهایت بغداد چاههای نفتی كركوك را تحت كنترل خود گرفت. ضرر از دست دادن میدان نفتی کرکوک برای دولت به حدی بود كه دیگر قادر به پرداخت حقوق کارکنان بخش دولتی نیست و تنها به مدت سه ساعت میتواند برای شهروندان برق فراهم کند.
آشوب یا اعتراض؟
اعتراضات، روز گذشته در حالی وارد ششمین روز خود شد كه دولت اقلیم تلاش میكند با برقراری تدابیر امنیتی، كردها را مجبور به پایان دادن به اعتراضات كند؛ اقدامی كه به نظر نمیرسد اثری بر كاهش اعتراضات داشته باشد. روز جمعه بسیاری از شهرهای منطقه کردستان به دلیل فضای سخت امنیتی و برخورد شدید نیروهای ویژه با مردم، امکان حضور خیابانی معترضان فراهم نشد ولی مردم در شهر رانیه که در اعتراضات اخیر چند کشته و دهها زخمی داشته، بعدازظهر روز جمعه بار دیگر به خیابانها آمدند و خواهان انحلال تشکیلات کردستان عراق شدند. در منطقه چمچال استان سلیمانیه نیز معترضان به خیابانها آمدند و ضمن آتش زدن لاستیک و سردادن شعار با نیروهای امنیتی درگیر شدند. نچیروان بارزانی در كنفرانس مطبوعاتی دیروز خود گفته كه دولت اقلیم «در کنترل آشوبها جدی» است و با بیان این جمله كه راهپیماییها «به سمت و سویی دیگر میرود» نشان داد كه در سركوب معترضان جدی است. او گفته که عاملی آشوبگر در میان راهپیماییهای اعتراضی در اقلیم کردستان حضور دارد. با این حال، خروج یك به یك احزاب اصلی كردستان از دولت اقلیم، نشان میدهد كه دامنههای بحران در حال گسترش یافتن است. سهشنبه هفته قبل، دو حزب جماعت اسلامی و جنبش تغییر از مجموع پنج حزب اصلی اقلیم از دولت خارج شدند و دیروز هم حزب اتحاد اسلامی اقلیم کردستان عراق خروج ۷۵ درصد از اعضا و کادر این حزب از دولت اقلیم کردستان عراق را تأیید کرد. در بیانیه خروج این حزب آمده است: «حزب هفته گذشته یک نظرسنجی را از مراکز خود درباره باقی ماندن یا عقبنشینی از دولت اقلیم برگزار کرده است. نتایج این نظرسنجی نشان میدهد که ۷۵ درصد از اعضا و کادر حزب از حکومت اقلیم کردستان عراق عقبنشینی کردهاند، بر همین اساس حزب تصمیم به خروج از دولت را گرفته است و خواستار تشکیل دولت انتقالی طی یک تا سه ماه آینده تا زمان برگزاری انتخابات است.»
به سمت كشمكش مجدد؟
نچیروان بارزانی گفته كه بحث «انحلال دولت اقلیم کردستان مطرح نیست» ولی طرح این موضوع از سوی او نشاندهنده این است كه انحلال دولت به عنوان یك گزینه مطرح است. نچیروان بارزانی گفته كه آلمان و فرانسه در تلاشند مذاکرات میان اربیل و بغداد آغاز شود ولی ظاهراً دولت مركزی عجله چندانی برای شروع مذاکرات ندارد. در تازهترین موضعگیری غیر رسمی، روزنامه فرامنطقهای الحیات به نقل از یک منبع عراقی نوشت كه مذاکره میان دولت فدرال و کردها سال آتی میلادی تحت نظارت سازمان ملل شروع میشود. فشارها بر دولت اقلیم به قدری افزایش یافته كه منابع مطلع به «المانیتور» گفتهاند اربیل تلاش میكند برای كاهش فشارها به ایران نزدیك شود. به نوشته المانیتور، بهرغم پیشرفت چشمگیری كه در زمینه بازگشایی مرزی به وجود آمده، منابع نزدیک به ایران به «المانیتور» گفتهاند که تهران هنوز آماده نیست به طور کامل روابط خود را با کردهای عراق عادی كند، مگر آنکه مقامهای کردی که از همهپرسی استقلال هنوز هم حمایت میکنند از رویکرد خود عقبنشینی کنند. با توجه به نفوذ روزافزون ایران در عراق به نظر میرسد که کردها گزینه دیگری جز مصالحه با تهران ندارند. با این حال، برخی ناظران مظنون هستند كه دولت اقلیم ممكن است مایل باشد از اعتراضات اقلیم به عنوان عاملی برای تحریك مجدد كردها علیه دولت مركزی بهره ببرد. عارف قربانی ناظر سیاسی، نویسنده و روزنامهنگار كرد در گفتوگو با كردپرس هشدار میدهد:« تداوم بستن درهای بغداد به روی دولت اقلیم کردستان برای آغاز مذاکرات در راستای حل اختلافات، بار دیگر کردها را مجبور خواهد کرد به راه چاره دیگری بیندیشند و همچون مقاطع پیشین، به مواضع تند علیه بغداد پناه ببرند و در نتیجه شاهد وضعیتی نامطلوب و غیرقابلانتظار در روابط کردستان و عراق خواهیم بود و آن نیز سوق یافتن به سوی جنگ قومی میان کُرد و عرب است.»