معصومه طاهري
هر بار که از گوشه و كنار خبرهايي مبني بر ثبت يكي از نمادهاي فرهنگي و هويتي کشورمان به نام كشوري دیگر شنيده مي‌شود، آه حسرت سر مي‌دهيم!
البته اين روزها ديگر چنين خبرهايي برايمان عادي شده است؛ شايد به دليل فرهنگ و تمدن چند هزارساله و انبوه داشته‌هاي فرهنگي و هويتي كه داريم، اگر چند تايي به نام كشوری ديگر ثبت و ضبط شود اتفاقي نمي‌افتد حتي برعكس حاتم‌بخشي ما هم محسوب مي‌گردد! براي همين است كه در سايه غفلت مسئولان سازمان ميراث فرهنگي كشورهاي ديگر برخي از مصاديق فرهنگي‌مان را به نام خودشان ثبت كرده‌اند و آب از آب تكان نخورده است؛ مصاديقي همچون ورزش ايراني چوگان، نان لواش، تار، قهوه‌خانه و... همه يكي پس از ديگري به نام جمهوري‌هاي آذربايجان، ارمنستان و برخي ديگر كشورها ثبت مي‌شود و تازه پس از ثبت متوجه اين كار مي‌شويم البته حالا هم نگران نيستيم كه حداقل ثبت مشترك آن را از ما نگرفته‌اند.
از اين دست كم‌كاري‌هاي تاريخي و فراموش‌‌نشدني در حق ميراث ملي و هويتي كشور هر از چندگاهي در رأس خبرها بوده است كه گوياي شاهكار مديريتي در اين زمينه است. براي مثال در سال‌هاي گذشته جمهوري آذربايجان در تلاش بود كه جنگل هيركاني را به نام خود در يونسكو ثبت كند؛ در‌حالي كه 800 هزار هكتار از اين جنگل‌ها در ايران و فقط 20 هزار هكتار آن در اين جمهوري واقع است يا بادگيرهاي معروف يزد كه به نام امارات متحده ثبت شده و هنر مينياتور به نام جمهوري آذربايجان براي جهانيان شناخته شده است و اين رويه در سايه برخورد منفعلانه مسئولان سازمان ميراث فرهنگي به گونه‌اي پيش رفت كه حتي برخي از اديبان، عالمان و دانشمندان ايراني از مولوي و نظامي و رودكي گرفته تا فارابي و ابن سينا و... هر كدام يك يا چند مدعي در كشورهاي همسايه پيدا كرده‌اند و برخي هنوز ثبت نشده كه با وجود چنين اوضاعي دير يا زود به‌نام كشورهاي ديگر به ثبت خواهند رسيد! به دنبال همين مسئله و در سايه بي‌تفاوتي و غفلت مسئولان و متصديان ميراث فرهنگي اين سرقت نمادهاي فرهنگي و هويتي به سفره ايرانيان هم رسيد و بعد از نان لواش، در خبري آمده بود دلمه هم از ليست غذايي ايراني خارج شد و به ثبت جمهوري آذربايجان درآمد؛ اين در حالي است كه دلمه يكي از قديمي‌ترين غذاهاي ايراني از سده‌هاي پيش از تشكيل بسياري از كشورها از جمله ارمنستان و جمهوري آذربايجان است؛ كشورهايي كه در جريان جدا شدن بخش‌هاي وسيعي از سرزمين ايران در دوران فتحعلي شاه قاجار بر اساس عهدنامه‌هاي گلستان در سال ۱۸۱۳ و تركمانچاي در سال ۱۸۲۸ جزو روسيه تزاري شدند و سال ۱۹۹۱ با فروپاشي شوروي توانستند استقلال كسب كنند.
براساس اين خبر در دوازدهمين نشست سالانه كميته ميراث فرهنگي ناملموس يونسكو كه از ۴ تا ۹ دسامبر (۱۳ تا ۱۸ آذر) در كشور كره جنوبي برگزار شده بود در مجموع ۳۵ اثر از كشورهاي مختلف براي ثبت در فهرست جهاني مورد بررسي قرار گرفت و كشور جمهوري آذربايجان توانست پرونده‌اي با عنوان «سنت پخت و به اشتراك‌گذاري دلمه به عنوان يك نشانگر هويت فرهنگي» را در فهرست ميراث جهاني ناملموس يونسكو به ثبت برساند و دست ما را خالي گذاشت!
آري قصه ميراث فرهنگي ما پر غصه است و آناني كه دستي در اين كار دارند به فرصت‌هاي از دست رفته و اهمال‌ورزي‌هاي موجود تأسف مي‌خورند؛ چراكه ميراث فرهنگي از گذشتگان به ما رسيده و ما موظف به حفظ، نگهداري و پاسداري از آن هستيم. شايد به ظاهر ثبت برخي مصاديق به دليل عادت و تكرار روزمره برايمان اهميت نداشته باشد، اما در حقيقت هر كدام از اين نمادها چه كوچك و چه بزرگ، تكه‌هاي پازل تمدني ما هستند كه در كنار هم فرهنگ غني ايراني اسلامي را نشان مي‌دهند و به جهانيان معرفي مي‌كنند؛ يعني همان چيزي كه بر آن تكيه زده‌ايم تا آينده‌اي با پشتوانه محكم و قوي داشته باشيم. اما با اين وجود متأسفانه چند سالي است به دلايل مختلف از جمله حضور افراد غیر متخصص در اين سازمان نسبت به اين غارتگري‌ها و ثبت و ضبط‌هاي غيرقانوني برخي كشورها بي‌توجهي شده است ؛ لذا زيبنده نيست سازماني كه بايد مراقب و محافظ ميراث فرهنگي و تمدني ما باشد نسبت به چنين ثبت و ضبط‌هاي نادرستي سكوت كند و بي‌تفاوت باشد؛ چه آن‌كه ممكن است وقتي از خواب بيدارشويم كه همه آن چيزي كه از گذشته به ما رسيده است و گنجينه هويتي ما هستند را از كف داده باشيم و آنگاه بر داشته‌هاي ازدست رفته غبطه بخوريم.
