محمدمهدي نيك ضمير
يكي از تلخ‌ترين خبرهايي كه شايد طي چند روز و چند هفته گذشته در خصوص آسيب‌هاي اجتماعي طرح و بيان مي‌شود افزايش اعتياد زنان است. بررسي برخي آمارهاي رسمي بيانگر آن است كه شيوع اعتياد در زنان از 4 درصد به 10 درصد افزايش يافته است. همچنين باتوجه به اين آمار كه حدود 50 درصد زنان زنداني در كشور در خصوص اعتياد و مسائل جنبي مواد مخدر در زندان به سر مي‌برند، مي‌توان درك بهتري از اين واقعيت داشت كه «ميانگين سن اعتياد زنان به 26 سال رسيده است.»
با تأملي گذرا بر اين آمارها و نيز مشاهدات ميداني مي‌توان تصريح كرد كه گرچه معضل اعتياد به عنوان يك عامل مهم در انحراف در جامعه و خارج كردن سرمايه اجتماعي هر كشوري از مدار توسعه، پيشرفت و تعالي در حوزه‌هاي مختلف نقش بسزايي دارد، اما تأثير اين آسيب در قشر زنان اهميت مضاعفي مي‌يابد؛ چراكه اعتياد اين قشر همچون بيمار ساختن محور اجتماعي – تربيتي جامعه بوده و عنصر اصلي در قوام، آموزش و تربيت يك خانواده و زنجيروار يك جامعه را تحت تأثير خود قرار مي‌دهد.
تنزل جايگاه زنان معتاد
بي‌ترديد اعتياد، موقعيت و منزلت اجتماعي فرد به ويژه يك زن را تنزل مي‌دهد و او را نزد ديگران به عنوان فردي معرفي ميكند كه بي‌عاطفه، خودخواه، فاسد و داراي شخصيت نامتعادل و ناموزون است. اعتياد، نظام خانواده را متلاشي مي‌نمايد، درآمد خانواده و جامعه را تقليل مي‌دهد و بخش قابل توجهي از آن را اتلاف مي‌نمايد. فرد معتاد نسبت به قوانين اجتماعي و دستورات ديني بي‌تفاوت ميگردد و اين مسئله، زمينه ارتكاب بسياري از انحرافات را از سوي وي فراهم ميكند.
بي‌گمان اين وضعيت توجه به مسئله اعتياد در زنان و تلاش براي شناخت چرايي افزايش آمارها در اين زمينه را جدي مي‌سازد. در اين ميان اما توجه به برخي از زمينه‌هاي گرايش زنان و دختران به اعتياد شايد بتواند كمي تصميم سازان و مسئولان را در كاهش پيشگيري از اين آسيب اجتماعي ياري برساند تا در گام بعد آنان بتوانند با تهيه اطلسي جامع از علل اين آسيب اجتماعي علاوه بر پيشگيري در زمينه درمان نيز اقدامات مؤثري انجام دهند.
علل گرايش زنان به اعتياد
به صورت گذرا و براي طرح موضوع علل گرايش زنان به مواد مخدر را در محورهاي زيرخلاصه كرديم:
- عادي شدن استعمال دخانيات در خانواده، به ويژه نمود يافته در قليان و سيگار به عنوان مبناي ورود به استعمال ساير مواد دخاني
- نقش برخي از تبليغات در زمينه لاغري براي زنان با اتكا به مواد مخدر
- عدم آموزش مهارت لازم براي مقابله با مشكلات زندگي در خانواده
- احساس بازنده بودن در رقابت‌هاي شغلي و به دنبال آن احساس ناتواني در نيل به موفقيت، احساس ناامني، ناعادلانه دانستن نظام اجتماعي، احساس خشم و بي‌اعتمادي در خانه، محل كار و مدرسه
- رفاه بيش از اندازه از سويي و ماجراي فقر از جانب ديگر
- از هم‌گسيختگي خانواده‌ها
- اعتياد همسر و اعضاي خانواده(پدر، مادر و برادر) و...
عمق اعتياد زنان
در رشد آسيب‌هاي اجتماعي
حال با توجه به مطالب گفته شده مي‌توان تأكيد داشت كه مسئله اعتياد به ويژه در حوزه زنان از چنان عمقي در خصوص اثرات آن در جامعه و نقش در آسيب‌هاي اجتماعي برخوردار است كه بايد در گام اول تلاش‌ها براي پيشگيري در حوزه سلبي- ايجابي اتفاق افتد و از جانب ديگر با وضع بسته‌هاي حمايتي در گام دوم در جهت درمان و حمايت افراد آسيب ديده اقدامات عاجل را نيز در دستور كار قرار دهد. هر چند از سوي ديگر بايد مطالعات جدي‌تري نيز در خصوص چرايي كاهش سن مصرف مواد مخدر در زنان و اصولاً زنانه شدن اعتياد در صدر فعاليت مراكز پژوهشي قرار گيرد.
