در خصوص مطالب گفته شده و برای نمونه می‌توان به
«دانش‌بنیان کردن صنایع بالادستی و پایین‌دستی نفت و گاز با تأسیس و تقویت
شرکت‌های دانش‌بنیان برای طراحی، مهندسی، ساخت، نصب تجهیزات و انتقال
فناوری به منظور افزایش خودکفایی»، «دانش‌بنیان کردن شیوه تولید و محصولات
صنعتی و خدمات وابسته به آن، نشان‌سازی تجاری و تقویت حضور در بازارهای
منطقه و جهان»، «توسعه تجارت و صادرات محصولات دانش‌بنیان»، «توسعه و
ساماندهی نظام ملی نوآوری و حمایت از پژوهش‌های مسئله‌محور و تجاری‌سازی
پژوهش و نوآوری و توسعه نظام جامع تأمین مالی در جهت پاسخ به نیاز اقتصاد
دانش‌بنیان»، «توسعه علوم پایه و تحقیقات بنیادی، نظریه‌پردازی و نوآوری در
چارچوب سیاست‌های کلی علم و فناوری و نقشه جامع علمی کشور»، «ساماندهی
نظام ملی آمار و اطلاعات علمی، پژوهشی و فناوری جامع و کارآمد»، «اولویت
دادن به حوزه‌های راهبردی صنعتی (از قبیل صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، حمل و
نقل، مواد پیشرفته، ساختمان، فناوری اطلاعات و ارتباطات، هوافضا، دریا، آب و
کشاورزی) و افزایش ضریب نفوذ فناوری‌های پیشرفته در آنها» اشاره کرد.
تحقق اقتصاد مقاومتی مستلزم توسعه فعالیت‌های دانش‌بنیان در کشور است
در
هر صورت تحقق اقتصاد مقاومتی، مستلزم توسعه فعالیت‌های دانش‌بنیان در کشور
است و از این رو شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز رشد واحدهای فناوری مستقر در
پارک‌های علم و فناوری استان‌ها و دانشگاه‌ها نقش کلیدی دارند.
در
این راستا، به دلیل اهمیت جایگاه اقتصاد دانش‌بنیان در سیاست اقتصاد
مقاومتی، گفت‌وگویی با دکتر محمدعلی حسین‌پور فیضی، رئیس پارک علم و فناوری
استان آذربایجان‌شرقی و عضو هیات علمی دانشگاه تبریز صورت ترتیب دادیم که
از منظرتان می‌گذرد.
جناب‌عالی
به عنوان یکی از مدیران اجرایی کشور؛ جایگاه اقتصاد دانش‌بنیان را در تحقق
سیاست راهبردی اقتصاد مقاومتی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
امروزه
با توجه به رویکردهای جدید در زمینه اقتصاد مقاومتی نقش شرکت‌های دانش
بنیان، بیش از پیش مورد عنایت واقع شده، به طور خلاصه براساس تعریف شرکت‌ها
و موسسات دانش‌بنیان، موسسه خصوصی یا تعاونی است که به منظور هم‌افزایی
علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش‌محور، تحقق اهداف علمی، اقتصادی و
تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی، تولید کالا و خدمات) در حوزه
فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده فراوان به ویژه در تولید نرم‌افزارهای
مربوط تشکیل می‌شود.
آیین‌نامه اجرایی قانون
حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات
مصوب 21 آبان 91 هیات وزیران بر طبق تصویب در مجلس شورای اسلامی تهیه شده
است. از طرفی کسب و کارهای دانش‌بنیان در ارتقاء وضعیت اقتصادی و
اشتغال‌زایی کشور مورد توجه جدی کارشناسان امر قرار گرفته است.
نوآوری محرک اصلی رشد و توسعه اقتصادی هر کشوری است
همچنین
آنچه در این زمینه مهم به نظر می‌آید، اینکه نوآوری محرک اصلی رشد و
توسعه اقتصادی بوده و اهمیت خاصی برای رشد و پیشرفت اقتصادی و رقابت‌جویی
در کشورهای جهان (به خصوص در کشورهای در حال توسعه) دارد.
نوآوری
نیز به عنوان تجاری‌سازی ایده‌های جدید، در حوزه محصولات فناورانه، خدمات،
فرآیندها و مدل کسب و کار مورد نظر عمیق علمی قرار گرفته و در این برهه به
نوآوری به عنوان محرک رشد اقتصادی توجه ویژه مبذول می‌کنند.
نوآوری
محصول و فناوری به کار گرفته شده در آن موجب کارآفرینی شایسته سازمان‌های
کارآفرین خواهد بود. البته دانش‌بنیان شدن جامعه یک نسخه اقتصادی بسیار جدی
است که باید فرهنگ‌سازی و مدیریت شود تا به گره‌گشایی منجر شود.
بر
پایه اصول اقتصاد مقاومتی، باید هرگونه سیاستگذاری و سرمایه گذاری برای
توسعه فعالیت های دانش بنیان در اولویت برنامه های کشور قرار گیرد، که به
نظر می رسد، باید بیش از اینها در این ارتباط فرهنگ سازی و مدیریت منسجم و
شفافی وجود داشته باشد، نظر شما در این خصوص چیست؟
پشتوانه قوی فرهنگی و تاکید اسلام نسبت به کسب علم و دانش و تکریم عالمان و نخبگان و ... برکسی پوشیده نیست.
قرآن،
احادیث، روایات و سیره ائمه اطهار(ع) و بیانات و کردار بزرگان پرورش یافته
در دامان دین مبین اسلام و ادیان آسمانی مشحون از سفارشات اکید انسان‌ها
به این موضوع است.
نفس علم و به خصوص علم نافع
به حال مادی و معنوی جامعه و مردم، مورد تاکید بوده و هیچ مرتبه‌ای را
بالاتر از مرتبه علم ندانسته‌اند و مداد علما را بالاتر از خون شهیدان
دانسته‌اند. شایسته است به این متون و سخنان توجه جدی کرده و آنها را
نصب‌العین قرار داده و از غفلت‌هایی که مسلمانان و کشورهای اسلامی در گذشته
انجام داده‌اند، درس بگیریم البته و دشمنان نیز در این غفلت‌ها و
سطحی‌نگری و عقب نگهداشتن مسلمان کم موثر نبوده‌اند، اجتناب کنیم.
حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان موجب استقلال کشور می‌شود
در
هر حال، امروزه باید نیک بدانیم پرداختن به شاخه‌های متعدد علمی، تقویت
حقیقی دانشگاه‌ها، پارک‌های علم و فناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان و رواج
شایسته مراکز تحقیقاتی و پژوهشی یک سرمایه‌گذاری حقیقی متناسب با فرامین
الهی و اسلام ناب است.
حمایت همه جانبه و رفع
مشکلات پیش روی آنها و فراهم آوردن تحقق نیازهای این مراکز موجب تعالی
اقتصادی و استقلال کشور و سربلندی ملت و دولت و امید و ایجاد نشاط و شور در
میان جوانان است.
افزون بر آنچه گفته شد، جناب‌عالی نقش و اهمیت پارک‌های علم و فناوری کشور را در تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی چگونه توصیف می‌کنید؟
براساس
مدارک موجود از 75 سال پیش، تاسیس و توسعه پارک‌های علم و فناوری با
نام‌های مختلف مطرح بوده؛ در ایران نیز از سال 1381 در استان‌های بزرگ
صنعتی و دانشگاهی پارک‌های علم و فناوری تاسیس و پارک علم و فناوری استان
آذربایجان‌شرقی از اولین پارک‌های تاسیس شده است.
به تدریج طی سنوات بر تعداد آنها افزوده شده و هم اکنون بیش از 30 پارک علم و فناوری در کشورمان فعالیت‌های چشمگیر و موفق دارند.
قطعاً
یکی از راه‌های اساسی عبور از اقتصاد وابسته به منابع اولیه و متکی به
فروش مواد خام و فرآوری آنها از مسیر تولیدات دانش‌بنیان است.
به
این ترتیب سهم سرمایه انسانی متخصص و روزآمد علمی در اقتصاد نقش مهم داشته
و کشورهای توسعه یافته برای بالا بردن میزان رشد اقتصادی، افزایش سهم دانش
و فناوری در اقتصاد را به طور جدی و فوق‌العاده مهم در دستور کار خود قرار
داده‌اند.
پارک‌های علم و فناوری حلقه ارتباط تنگاتنگ دانشگاه، صنعت و دولت است
بدون
شک پارک‌های علم و فناوری حلقه ارتباط تنگاتنگ دانشگاه، صنعت و دولت بوده و
محل استقرار مراکز رشد، موسسات فناور و شرکت‌های دانش‌بنیان هستند.
این
شرکت‌ها با تسلط بر دانش و فناوری در شاخه‌های متعدد علوم روز، ارزش
افزوده فوق‌العاده‌ای را برای کشورهای خود به ارمغان آورده‌اند.
به
طوریکه درآمد شرکت‌های فناور، موسسات و شرکت‌های دانش‌بنیان برتر دنیا، از
درآمد بسیاری از کشورهایی که تنها از فروش مواد طبیعی و خام همچون نفت
روزگار می‌گذرانند، به مراتب بالاتر است.
براساس
سیاست‌های علم و فناوری در برنامه ششم توسعه و به ویژه برای تحقق اسناد
بالادستی؛ ایران 1404 را کشوری توسعه یافته و از حیث علمی و اقتصادی در
رتبه یک کشورهای منطقه آسیای جنوب غربی تعریف می‌کند، تحقق این مهم ایجاب
می‌کند که بیان سیاست‌های علم و فناوری با ادبیاتی جریان‌ساز و تحول‌آفرین و
در قالب مدلی که پاسخگوی تعهدات نظام علم و فناوری به سیستم‌های
احاطه‌کننده خود باشد، نقش پارک‌های علم و فناوری را در این راستا چگونه
می‌بینید؟
براساس سند جامع
علمی کشور، تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان در سند چشم‌انداز 1404 باید به تعداد
5 هزار شرکت ارتقاء یافته و حاصل فعالیت‌های مولد، نوآورانه، تجاری‌سازی
شده و اشتغال‌ساز آنها، کشورمان را در ردیف‌های اول منطقه قرار داده و از
وابستگی اقتصادی (که نهایتاً به وابستگی سیاسی و یا حداقل آسیب‌پذیر بودن
اقتصاد منجر می‌شود، برهاند. دولت‌ها و مردم با حمایت شایسته از
دانشگاه‌ها، نخبگان، علما، پارک‌های علم و فناوری (مراکز رشد و موسسات و
شرکت‌های دانش‌بنیان به عنوان ستون فقرات اقتصاد مولد و مقاومتی) می‌توانند
ضمن تزریق امید، شور و نشاط در جوانان آینده‌ساز افق روشنی بر اعتلای
اقتصاد مقاومتی و استقلال حقیقی و عدم وابستگی کشور ترسیم کرده و شعار ما
می‌توانیم را تحقق بخشند.
این امر بدون اغراق
قابل تحقق (بازای زمان) است. یکی از راه‌های کارشناسی که دیگر کشورها هم
تجربه کرده‌اند، همین توسعه علمی در همه ابعاد و تقویت تولید مبتنی بر دانش
است نه واردات بی‌هدف.
به همین دلیل، با نگاهی
اجمالی به لایحه حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان که در سال 86 آغاز و در سال
89 تصویب شد، نشان می‌دهد که قانون دارای دو بعد کلی، تشکیل صندوق نوآوری و
شکوفایی و حمایت‌ها و معافیت‌ها است.
این
صندوق امیدی در دل شرکت‌های دانش‌بنیان ایجاد کرده و عملاً در راستای
گره‌گشایی از فناوران، تسهیل،هدایت و تامین مالی فعالیت‌های پژوهش و
توسعه،ارتقای کارآفرینی بر مبنای فناوری و ... اقدام می‌کند.
با
توجه به اهداف عالیه صندوق حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان (صندوق نوآوری و
شکوفایی) از نظر ارائه تسهیلات قرض‌الحسنه، ارائه تسهیلات کم‌بهره قبل از
تولید شرکت‌ها، تسهیلات صنعتی و انتقال فناوری و صادرات می‌توان افق روشنی
در تحقق اهداف عالیه اقتصاد مقاومتی برداشت.
در سایه حمایت دولت از شرکت‌های فناورانه می‌توان بازارهای جهانی را تسخیر کرد
نهایتاً
به عنوان مثال می‌توان رقم بودجه پیشنهادی دولت برای سال 95 را متذکر شد.
این رقم معادل تقریبی 952 هزار میلیارد تومان یا 315 میلیارد دلار است.
برخی
از شرکت‌های دانش‌بنیان در کشورهای پیشرفته معادل یا چند برابر درآمد
حاصله از منابع طبیعی مانند نفت و گاز کشورمان را از تولید، صادرات محصولات
فناورانه و فناوری‌های پیشرفته و ... کسب می‌کنند.
شرکت‌های
سامسونگ، اپل، مایکروسافت و ده‌ها مورد دیگر از این قبیل‌اند. به عنوان
مثال عینی، در سال 2015 شرکت قهوه‌فروشی استارباکس 500 درصد، شرکت
پرینترسازی اچ پی، 100 درصد، شرکت گوشی موبایل و کامپیوترسازی اپل 50 درصد
بودجه پیشنهادی دولت برای سال 95 را درآمد دارند.
این
شرکت‌ها و امثال آنها چند صباحی قبل شرکت‌های کوچک و متوسط فناوری
بوده‌اند که در سایه حمایت دولت‌ها توانسته‌اند بازار جهانی را تسخیر کنند.
در
پایان برای تقویت شرکت‌های دانش‌بنیان و به ویژه توسعه فن بازارهای علم و
فناوری و به خصوص در پارک‌های علم و فناوری را چه نکاتی توصیه می‌کنید؟
برماست
که با جدیت و عمیق‌نگری و برنامه‌ریزی توام با همدلی و بینش مبنی بر
تعالیم عالیه اسلامی، بدون فوت فرصت در این برهه حساس از زمان، نقش
پارک‌های علم و فناوری، دانشگاه‌ها، نخبگان، اساتید، دانشجویان و شرکت‌های
دانش‌بنیان را واقع‌بینانه دریابیم و قطعاً بدانیم که "ما می‌توانیم".
شرکت‌های فناور مستقر در پارک‌ها موجب تقویت پایه‌های اقتصاد مقاومتی می‌شود
در
اینجا لازم است گفته شود که در بررسی کارنامه پارک‌های علم و فناوری معلوم
می‌شود که با وجود سختی راه، در مدت کوتاهی که از عمرشان می‌گذرد، بدون
اغراق در زمینه استقرار شرکت‌های فناور، موسسات، شرکت‌های
دانش‌بنیان،کارآفرینی، نوآوری، اشتغال (بیش از 5 هزار شغل) و در تجاری‌سازی
و صادرات (بالاتر140میلیون دلار) و نیز در فروش داخلی چشمگیر محصولات موفق
بوده‌اند.
امید است که با برنامه‌ریزی،
فرهنگ‌سازی، حمایت‌های دولت از محصولات تولیدی شرکت‌های دانش‌بنیان و
موسسات و شرکت‌های فناور مستقر در پارک‌ها و سایر مراکز تولیدی بتوانیم در
تقویت پایه‌های اقتصاد مقاومتی روز به روز موفق‌تر شویم.
به
عنوان مثال شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان مرتبط با پارک علم و فناوری استان
آذربایجان‌شرقی در سال 94 علاوه بر فروش میلیاردی محصولات در بازارهای
داخلی به صادرات بیش از 10 میلیون دلاری در بازارهای خارجی موفق شده‌اند.
دیگر
پارک‌های کشورمان و شهرک علم و فناوری اصفهان نیز در این زمینه بسیار موفق
بوده‌اند. باور کنیم می‌توانیم با همدلی و هدف‌گذاری دقیق درآمدهای
اقتصادی حاصل از تحقیقات و پژوهش‌های دانشگاهی و پارک‌های علم و فناوری و
سایر پژوهشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی (در شاخه‌های متعدد) سراسر کشور قطعاً
به اندازه شرکت‌های فناور مشهور و مطرح بین‌المللی در به ازای زمان با
برنامه‌ریزی نائل آییم.
*گفت وگو از: موسی کاظم زاده
با عرض سلام و خسته نباشید خدمت دست اندرکاران 
