سردار حميد هداوند*
هدف اصلي جوامع رسيدن به نظم و امنيت و تأمين آرامش براي همه افراد جامعه است و در اين راه چاره‌اي جزء مبارزه با پديده‌هاي اجتماعي اعم از آسيب و جرم را ندارد و براي رسيدن به اين هدف از دو مكانيسم كه به آنها «مبارزه كيفري» و «مبارزه غير‌كيفري» گفته مي‌شود استفاده مي‌كند.
مبارزه كيفري مربوط به عملكرد و فعاليت‌هاي مجازات متهم است كه جامعه با مجازات كردن يا زنداني كردن مجرم، سعي مي‌كند كه از وقوع جرم جلوگيري كند. ولي اين شيوه بعد از گذشت ساليان متمادي ثابت كرده كه بازخورد مناسبي نداشته و شيوه‌اي موفق آميز براي مبارزه با جرم نيست و از وقوع جرم جلوگيري نمي‌كند. به طوري كه ما شاهد رو به كاهش مجرم در سطح جامعه نيستيم.
بر اين اساس جامعه رفتاري ديگري را براي مبارزه با جرم انتخاب كرده است كه به آن مبارزه غير كيفري گفته مي‌شود، در اين رفتار اجتماع سعي مي‌كند از تبديل شدن يك انسان به مجرم يا بزهكار، جلوگيري كند يعني جامعه منتظر نمي‌ماند تا بزهكار يا مجرمي در جامعه‌اي به وجود بيايد و او مرتكب جرم بشود و سپس پليس و دادگاه، او را مجازات كند و با زنداني كردن يا مجازات او به سالم‌سازي و تأمين امنيت اجتماع بپردازد. بلكه از همان ابتدا يعني از تولد فرد، سعي مي‌كند با تربيت و پرورش و آموزش صحيح افراد اجتماع و فعاليت‌هاي پيشگيرانه كه كنترل اجتماعي گفته مي‌شود، نگذارد هيچ انساني به مجرم تبديل شود.
در اين صورت ما مي‌توانيم با تغيير شرايط و وضعيت اجتماع، فكر انجام جرم را در ذهن مجرم پاك كنيم و انسان‌هايي را تربيت كنيم كه از انجام جرم دوري كنند.
جامعه در پيشگيري اجتماعي سعي مي‌كند كه محيط اجتماع را به محيطي سالم تبديل كند و فرد از شخصيتي جامعه پذير و پايبند به ارزش‌هاي اجتماعي برخوردار شود. در اين صورت با دخالت كردن در فرايند رشد كودكان و نوجوانان به خصوص كودكان مسئله‌دار، اعم از ناسازگار و منحرف از مجرم شدن آنان جلوگيري مي‌كند و اينكه مجرمي بخواهد جرمي را انجام بدهد منصرف مي‌كند.
در اين صورت با حذف يا كاهش علت‌هاي جرم‌زا مي‌توانيم در سالم‌سازي جامعه بكوشيم. يا با شناسايي عوامل خطر، تقويت حمايت‌ها و دخالت به موقع و زود هنگام به خصوص در مورد كودكان و نوجوانان از انجام جرم پيشگيري كنيم و مانع به وجود آمدن بزهكار در آينده باشيم.
از جمله اقدامات پيشگيرانه اجتماع، نگاه جامعه محوري پليس در تأمين امنيت عمومي است كه به مشاركت اجتماعي پليس با مردم تأكيد دارد و پليس پايتخت اين شيوه را براي تأمين امنيت عمومي انتخاب كرده است.
در اين حالت پليس علاوه بر مبارزه با مجرم و برخورد شديد با آنها، مقابله با آسيب‌ها و مشكلات را با حمايت و مشاركت‌هاي مردمي انجام مي‌دهد و پليس همراه با مردم در فعاليت‌هاي مدني و اجتماعي مشاركت فعالانه دارد و با شهروندان و نهادها در ارتباط است و هدف پليس تهران بزرگ ارائه خدمات گسترده، به شهروندان و رضايتمندي آنان است. در اين رويكرد چون مردم همراه با پليس در تأمين امنيت تلاش مي‌كنند پليس متناسب با خواسته‌هاي مردم امنيت را تأمين مي‌كند و مردم از دستور پليس پيروي كرده و اعتماد مي‌كنند و مردم و پليس براي رسيدن به يك هدف مشترك آن هم «داشتن محيطي امن» همراه مي‌شوند و پليس سعي مي‌كند كه پديده‌هاي اجتماعي را قبل از اينكه تبديل به آسيب يا جرم بشود به مردم آموزش داده و مردم با رعايت و پيروي از هشدارهاي پليسي در قانونمندي و تأمين امنيت مشاركت مي‌كنند و از پليس در حل و فصل اختلافات كمك مي‌گيرند و پليس هميشه در دسترس شهروندان و حاضر در صحنه اتفاقات است.
مشاركت پذيري و همراهي مردم با پليس ركن اساسي احساس امنيت است به همین دلیل لازم است مردم نسبت به محيط پيرامون خود مسئوليت پذير بوده و در تأمين امنيت عمومي، پليس را ياري كنند.
*معاون هماهنگ كننده فرماندهي انتظامي تهران بزرگ
